Mavzu: O’zbekiston respublikasida davlat budjetining o’rta muddatli istiqbolini belgilashga o’tishning ilk tajribalari reja: Kirish

^MAVZU: O’ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA DAVLAT BUDJETINING O’RTA MUDDATLI ISTIQBOLINI BELGILASHGA O’TISHNING ILK TAJRIBALARI
REJA:
Kirish

1. 
   “Davlat byudjeti” fanining predmeti, tarkibiy tuzilishi, maqsadi va vazifalari
   

2. Davlat byudjetining ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati va funksiyalari

3. 
   Davlat byudjetining mamlakat moliya tizimining boshqa bo’g’inlari bilan o’zaro munosabatlari
   

Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
KIRISH
O’zbekiston Respublikasida iqtisodiyotni modernizatsiyalash va yangilash, iqtisodiy munosabatlarni erkinlashtirish va liberallashtirish sharoitida davlat moliyasi va uning muhim tarkibiy qismi bo’lgan davlat byudjeti alohida o’rin egallaydi. Davlat byudjeti davlatning qator ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, ekologik va boshqa funksiyalarini amalga oshirishning moddiy- moliyaviy asosini tashkil etadi va mamlakat moliya tizimining barcha bo’g’inlari bilan byudjet-moliya qonunchiligi bilan tartibga solinadigan muayyan munosabatlarga kirishadi.
O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning ustuvor vazifalarini bajarish, iqtisodiyotni barqaror va mutanosib rivojlantirish, jahon bozorlarida mustahkam o’rin egallash, shular asosida izchil iqtisodiy o’sishni ta‘minlash, xalqimizning hayot darajasi va farovonligini yanada oshirish borasidagi vazifalarni to’liq va samarali amalga oshirish sharoitida davlat byudjetining amal qilish mexanizmlarini puxta o’rganish har qachongidan ham dolzarbdir. Davlat moliyasini boshqarish tizimida faoliyat yurituvchi mutaxassislardan byudjet munosabatlarini to’g’ri va samarali tashkil etish mexanizmlarini puxta bilish va ularni amaliyotda to’g’ri qo’llay olish talab etiladi. Shu sababli bakalavriatning bir qator ta‘lim yo’nalishlari o’quv rejasiga ―Davlat byudjeti‖ nomli fan kiritilgan bo’lib, ushbu fan dasturida davlat byudjetining iqtisodiy kategoriya sifatidagi mohiyati, iqtisodiyotni tartibga solish va davlat ijtimoiy siyosatini amalga oshirishdagi ahamiyati, byudjet tizimi va byudjetlararo munosabatlar tamoyillari, byudjet daromadlari va xarajatlari tizimining amal qilish mexanizmlari, byudjet jarayoni va byudjet nazoratini
tashkil qilish, xorijiy davlatlar byudjet tizimi va byudjet jarayonini tashkil etish masalalari qamrab olingan.
Davlat byudjeti davlat moliya tizimining muhim tarkibiy qismini tashkil etadi, uning ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati bevosita davlatning ijtimoiy-iqtisodiy funksiya va majburiyatlaridan kelib chiqadi. Davlat ijtimoiy-iqtisodiy siyosati doirasida amalga oshiriladigan tadbirlarni, ijtimoiy sohalar va tarmoqlar faoliyatini moliyaviy mablag’lar bilan ta‘minlashda davlat byudjeti asosiy moliyaviy manba bo’lib xizmat qiladi.

1. 
   “Davlat byudjeti” fanining predmeti, tarkibiy tuzilishi, maqsadi va vazifalari
   

Davlat byudjetini boshqarish va taribga solishda, mamlakatdagi ijtimoiy barqarorlikni ta‘minlashda, har bir davrning ustuvor taraqqiyot vazifalarini muvaffaqiyatli bajarishda davlatning boshqa iqtisodiy dastaklari qatori davlat byudjeti ham muhim ahamiyat kasb etadi, bu vazifalarning samarali ijrosi davlat byudjeti amal qilishining tegishli mexanizmlarini ishlab chiqish va amalda qo’llash bilan ta‘minlanadi.
―Davlat byudjeti‖ fanini o’zlashtirish uchun o’qitishning ilg’or va zamonaviy usullaridan foydalanish, yangi axborot- pedagogik texnologiyalarni tatbiq qilish muhim ahamiyatga ega. Fanni o’zlashtirishda darslik, o’quv va uslubiy qo’llanmalar, ma‘ruza matnlari, tarqatma materiallar, elektron materiallar, amaliy topshiriqlar va keyslardan foydalaniladi.
Ma‘ruza va amaliy mashg’ulotlarda o’qitishning interaktiv usullari(vizual, muammoli, mualliflik ma‘ruzalari, ikki tomonlama tahlil, insert, klaster, ―Venn diagrammasi‖ va boshqalar)dan foydalanish mumkin. Fan o’qituvchisi tomonidan pedagogik va modulli texnologiya tamoyillari asosida ―Davlat byudjeti‖ fani o’quv mashg’ulotlarining loyihalari ishlab chiqiladi. Amaliy mashg’ulotlarda muammoni jamoaviy tarzda hal etishning usullari va vositalari: aqliy hujum, bahs, muzokaralar, pinbord texnikasi, keys-stadi (muammoli vaziyat hosil qilib, uni yechishni o’rganish) kabi usullar qo’llaniladi, amaliy topshiriqlar, mashqlar, masalalar yechiladi, tahliliy ishlar bajariladi.
―Davlat byudjeti‖ fanining o’rganish predmetini davlatning markazlashgan pul fondi bo’lgan davlat byudjetining shakllanishi, taqsimlanishi va ishlatilishi bilan bog’liq bo’lgan tashkiliy, huquqiy, iqtisodiy va moliyaviy munosabatlar tashkil qiladi. Bu munosabatlar kopqirraliligi, davlat boshqaruvining turli darajalarida (mamlakat miqyosida, hududiy va mahalliy darajada) sodir bo’lishi, subyektlarning ko’pligi hamda barcha jamiyat a‘zolari va aholining turli ijtimoiy qatlamlari manfaatlari bilan kesishishi bilan xarakterlanadi.
Fanni o’qitishdan maqsad – talabalarda davlat byudjetining shakllanishi, taqsimlanishi va ishlatilishi yuzasidan nazariy va amaliy bilimlarni, uquv va ko’nikmalarni shakllantirish va chuqurlashtirishdan iborat.
Fanning asosiy vazifasi – talabalarning davlat byudjeti
borasida nazariy bilimlar, amaliy ko’nikmalar, moliyaviy- iqtisodiy va ijtimoiy hodisa va jarayonlarga uslubiy yondashuvi hamda ilmiy dunyoqarashini shakllantirishdan iborat.
Fan bo’yicha talabalarning bilim, ko’nikma va malakalariga quyidagi talablar qo’yiladi. Talaba:

• 
  davlat byudjetining mohiyati, zarurligi va funksiyalari, byudjet tizimi, byudjet tuzilishi, byudjet siyosatining mazmuni, vazifalari, rivojlanish bosqichlari, byudjet tizimini boshqarish va tartibga solish asoslari, xorijiy mamlakatlar byudjet tizimi va byudjet jarayoni, byudjet daromadlari va xarajatlari tarkibi va tuzilishi, byudjet daromadlarining shakllanish manbalari, byudjet xarajatlarining tarkibi va tuzilishi, respublika byudjeti va mahalliy byudjetlar o’rtasidagi byudjetlararo munosabat- larning shakllari, byudjet munosabatlarini tashkil etish shakllari haqida tasavvurga ega bo’lishi;
  
• 
  davlat byudjeti rivojlanishining qonuniyatlarini, davlat byudjeti holatini baholash va tahlil qilishni, byudjet istiqbolini belgilash asoslarini, byudjet jarayonining tashkil etilishi va o’ziga xos xususiyatlarini, O’zbekiston Respublikasining moliya-byudjet qonunchiligi asoslarini, byudjetning g’azna
  

ijrosini tashkil etish nazariyasi va amaliyotini, byudjet tizimini tashkil etish tamoyillarini bilishi va ulardan foydalana olishi;

• 
  byudjet ko’rsatkichlarining prognoz hisob-kitobini tuzish, byudjet ijrosi yakunlarini tahlil etish, byudjet tizimi va byudjet tuzilishi, byudjet nazorati, byudjet mablag’lari oluvchilar va byudjet tashkilotlari majburiyatlarini bajarish, byudjet tizimi byudjetlari faoliyatini tartibga solish, byudjet ijrosi va byudjet tashkilotlari smetalari ijrosi bo’yicha hisobotlarni tuzish va tahlil etish bo’yicha ko’nikmalarga ega bo’lishi;
  
• 
  davlat byudjeti ijrosi bo’yicha hisobotlarni tuzish va tahlil etish, ijro natijalarini hisob-kitob qilish, byudjet munosabatlarini tashkil qilishda axborot tizimlaridan foydalanish, byudjet amaliyotiga oid huquqiy-me‘yoriy hujjatlardan maqsadga muvofiq foydalanish, davlat byudjetining rivojlanish qonuniyatlarini aniqlash maqsadida ilmiy tadqiqotlarni o’tkazish bo’yicha malakalarga ega bo’lishi kerak.
  

2.