Mavzu: O‘zbekistonning alohida muhofaza qilinadigan hududlarini kartada

6. Kitob davlat geologik qo‘riqxonasi. Qashqadaryo viloyatining Kitob tumanida 
Zarafshon tizmasining janubi – g‘arbiy tarmoqlarida Jinnidaryoning chap sohilida 
joylashgan. Maydoni 5378 ga bo‘lib, tog‘ relfidan iborat. Hududning dengiz 
sathidan mutloq balandligi 1300 m dan 2650 m gacha ko‘tarilgan, 1979 yilda 
tashkil topgan. Qo‘riqxona hududida: Obi-Safit, Xo‘jaqo‘rg‘on, Zanziyaban, 
Novabak, Ko‘shnov, Qizilolma, Kula, Jarshafi, Tushlik kabi o‘z go‘zalliklari va 
manzaralariga ega takrorlanmas tog‘ daralari mavjud. Hududdan Qorasuv va 
Shirdapqisoy daryolari oqib o‘tadi.
Qo‘riqxona hududi paleozoy dengiz yotqiziqlari bilan qoplangan. Unda 
ko‘plab organik qazilmalarning noyob turlarini uchratish mumkin. Yer tarixiga 
oid paleontologik – stratografik ob’ektlar tadqiqot qilinadi. Hozirda shunday 
yodgorliklarga mansub 504 tur aniqlangan.
Hududda 800 tur o‘simliklar o‘sadi. Shulardan 19 turi G‘arbiy Hisor 
endemiklari hisoblanadi. O‘rmon hosil qiluvchi asosiy o‘simlik – Zarafshon 
archasidir. Shuningdek yana ko‘plab boshqa daraxt turlarini ham uchratish 
mumkin. Daraxtsimon butalarning 60 dan ortiq turi uchraydi. Manzaralilarning 
300 turini uchratish mumikn. O‘simliklarning 280 turi xalq tabobatida keng 
qo‘llaniladi, 22 turi esa Respublika Qizil kitobiga kiritilgan.

---

Qo‘riqxona hayvonot olami boy, qiziq va o‘ziga xosdir. Faunasi 486 turni 
o‘z ichiga oladi. Kapalaklarning 80 turi, umurtqali hayvonlarning jami 168 turi 
mavjud bo‘lib, shulardan 10 turi O‘zbekiston Respublikasi Qizil kitobiga 
kiritilgan. 
Qo‘riqxona poleontologik-stratografik ob’ektlarni saqlash va o‘rganish 
maqsadida tashkil etilgan. 
7. Baday-To‘qay davlat qo‘riqxonasi. Quyi Amudaryoning o‘ng sohilida 
Qoraqalpog‘iston Respublikasining Beruniy va Kegeyli tumanlari hududida 
joylashgan, maydoni 6462 ga, 70 % maydoni to‘qay o‘simliklari bilan qoplangan, 
1971 yilda tashkil etilgan. 
Iqlimida qish ancha davomiyligi va O‘zbekistondagi eng past xaroratliligi 
bilan farqlanadi. Qor qoplami doimiy emas. Harorat yozda +44 +45 
0
C darajadan, 
qishda – 30 
0
C gacha o‘zgaradi. Yog‘inning yillik o‘rtacha miqdori 100 mm dan 
ortmaydi, uning 40 % i bahor mavsumiga to‘g‘ri keladi. Maydoni nisbatan kichik 
bo‘lgani bilan biologik resurslarga ancha boy. O‘simliklarning 103 turi mavjud, 
hayvonot olaminiki 160 turdan ortiq. Xususan qushlarning 91, sut 
emizuvchilarning 15, baliqlarning ham 15 turi hayot kechiradi. 1970 yillarning 
oxiridan boshlab Buxoro bug‘usini qayta tiklash bilan ham shug‘ullaniladi. Orol 
dengizining qurishi, Amudaryo suvining kamayishi oqibatida o‘simliklar ancha 
degradatsiyaga uchragan. 
Qo‘riqxona asosan Amudaryo oqimining o‘zgarishi sharoitida to‘qay 
o‘rmonlari va hayvonot dunyosining saqlash maqsadida tashkil etilgan.