Mavzu: psixodiagnostik tekshiruvda qo’llanadigan asosiy metodlar reja

Kuzatish. Ilmiy emperik metod sifatida 19 asrning oxiridan boshlab ijtimoiy, pedagogik, klinik psixologiyada rivojlanish psixologiyasida keng qo’llanilib kelinyapti. 20-asrning boshidan boshlab esa mehnat psixologiyasida keng qo’llanilmoqda. Kuzatish uchun eng muhim jihat bu tashqi validlikning saqlanib qolishidir.

Bu metodning asosiy afzalligi shundan iboratki, kuzatish tabiiy sharoitda o’tkaziladi, kuzatish kuzatilayotgan shaxslarning odatdagi xulq-atvorlarini o’zgartirmaydi. Kuzatishni bitta odam ustida xam va bir gurux shaxslar ustida xam olib borish mumkin. Bu metod bolalar bog’chasi guruxlaridagi yoki maktab sinfidagi bolalarni o’rganish uchun qulaydir. Kuzatish metodining kamchiligi uning anchagina mehnat talab qilishidir.

Kuzatishning tizimli va tizimli bo’lmagan turlari ajratiladi.

• 
  Kuzatishning tizimli va tizimli bo’lmagan turlari ajratiladi.
  
• 
  Tizimli bo’lmagan kuzatish maydon tadqiqot jarayonida o’tkazilib, etnopsixologiya, rivojlanish psixologiyasida, ijtimoiy psixologiyada keng foydalaniladi.
  
• 
  Tizimli bo’lmagan kuzatuvni o’tkazayotgan tadqiqotchi uchun sababli bog’lanishlarni qayd etish muhim emas, balki ma`lum bir sharoitlarda individ yoki gurux xatti-harakatlarining qandaydir umumlashgan manzarasini yaratish muhim hisoblanadi.
  
• 
  Tadqiqotchi qayd etilayotgan xulq-atvorning o’ziga xos-xususiyatlarini (o’zgaruvchilarni) ajratib ko’rsatadi va tashqi muxitning sharoitlarini tasniflaydi.
  
• 
  Tizimli kuzatishning rejasi eksperimentning chizmasiga yoki korrelyatsion tadqiqotga mos keladi
  

Kuzatishning «Tartibsiz» va tanlovli turlari mavjud.

• 
  Kuzatishning «Tartibsiz» va tanlovli turlari mavjud.
  
• 
  Birinchi turida tadqiqotchi (yoki tadqiqotlar guruxi) maksimal batafsil kuzatish uchun to’g’ri keladigan xatti- xarakatning barcha o’ziga xosliklarini qayd etadi.
  
• 
  Ikkinchi turida esa (tanlovni) tadqiqotchi o’z e`tiborini faqatgina xulq-atvorning aniq biror parametrlariga yoki xulq-atvor aktlarining tiplariga qaratadi.
  
• 
  Masalan: faqatgina agressiyaning namoyon bo’lishi chastotasini yoki ona-bolaning kun davomidagi o’zaro munosabatlarining vaqtini qayd etadi.