Mavzu: Psixologiyada oaradigmalar Reja: Psixologiyada uchta uslubiy yoʻnalish Tabiat shunaslik paradigmasi

REFERAT


Mavzu: Psixologiyada oaradigmalar
Reja:
1. Psixologiyada uchta uslubiy yoʻnalish
2. Tabiat shunaslik paradigmasi
3. Psixologiyada gumanitar paradigma
4. Amaliy paradigma
Tekshirdi Qarshiyeva. D
Bajardi Shavkatova shirin 303ps


Mutaxassisning psixologik pozitsiyalarini shartli ravishda uch guruhga bo'lish mumkin: tabiatshunoslik yo'nalishi, gumanitar va amaliy. Bunday guruhlash uchun asos bo'lib, uning tuzilishini tashkil qilishda psixologik intizom yo'naltirilgan dastlabki tasvirdir.


Tabiatshunoslik paradigmasi ana shunday model sifatida tabiat haqidagi fanni oladi. Bundan, birinchi navbatda, psixologik ob'ektlarga kognitiv munosabat kelib chiqadi, ularning tegishli toifalar va tushunchalarda aks etishi, o'rganilayotgan hodisalarning xatti-harakatining mohiyatini (naqllarini) aniqlash eng muhimi, ba'zan esa o'ziga xos xususiyatga ega. bu yo'nalish mavjudligining yagona ma'nosi. Ushbu yo'nalish tarafdorlaridan biri tomonidan berilgan ushbu satrlar muallifining nima uchun u yoki bu hodisani o'rganish kerakligi haqidagi savoliga respondent qisqacha javob berdi: "Bilish".


Tadqiqot ob'ektining konstitutsiyaviy funktsiyasi olingan bilimlarning mutlaqo foydasiz ekanligini anglatmaydi. Ushbu funktsiya haqidagi bayonot bilan tanishar ekanmiz, biz faqat kognitiv pozitsiya amaliyotdan maxsus asoslashga muhtoj emasligini, balki boshqa manba - tadqiqotga qiziqish borligini aytmoqchi edik. Ruterford atom modelini ishlab chiqayotib, uni tor amaliy jihatdan amalga oshirish haqida qayg'urmadi, chunki u jismoniy voqelik ufqini kengaytirish haqida qayg'urgan. Olingan bilimlar ko'pincha talab qilinadi va keyin uni qo'llash haqida gapirish odatiy holdir. Ushbu yo'nalishda inson mavjudligining eng umumiy qonuniyatlarini izlashda ifodalangan umumlashtiruvchi tendentsiya hukmronlik qiladi, bu nafaqat dunyoning ilmiy manzarasini qurishda, balki yaratilayotgan nazariyalarning yanada jiddiy dunyoqarash da'volarida ham ifodalanadi. . Freydning misoli buning yorqin dalilidir. Ochilgan naqshlar sub'ektga ular asosida "mavzuni bilgan holda" harakat qilish imkonini beradi. Aynan shu mulohaza, bizning fikrimizcha, bugungi kunda psixologning sa'y-harakatlari keyinchalik qaysi sohada qo'llanilishidan qat'i nazar, uning fundamental nazariy tayyorgarligi zarurligini oqlaydi. Pedagogika va psixologiya kabi inson amaliyotining shakllari o'rtasidagi munosabatlar xuddi shu nuqtai nazardan qurilgan. Psixik faoliyat qonuniyatlarini bilish ularning asosida adekvat pedagogik amaliyotni qurishga imkon beradi, deb ishoniladi va psixologik jaholat muqarrar ravishda uning buzilishiga olib kelishi kerak. psixologning fundamental nazariy tayyorgarligiga bo'lgan ehtiyoj, uning sa'y-harakatlari keyinchalik qaysi sohada qo'llanilishidan qat'i nazar, bugungi kunda asoslanadi. Pedagogika va psixologiya kabi inson amaliyotining shakllari o'rtasidagi munosabatlar xuddi shu nuqtai nazardan qurilgan. Psixik faoliyat qonuniyatlarini bilish ularning asosida adekvat pedagogik amaliyotni qurishga imkon beradi, deb ishoniladi va psixologik jaholat muqarrar ravishda uning buzilishiga olib kelishi kerak. psixologning fundamental nazariy tayyorgarligiga bo'lgan ehtiyoj, uning sa'y-harakatlari keyinchalik qaysi sohada qo'llanilishidan qat'i nazar, bugungi kunda asoslanadi. Pedagogika va psixologiya kabi inson amaliyotining shakllari o'rtasidagi munosabatlar xuddi shu nuqtai nazardan qurilgan. Psixik faoliyat qonuniyatlarini bilish ularning asosida adekvat pedagogik amaliyotni qurishga imkon beradi, deb ishoniladi va psixologik jaholat muqarrar ravishda uning buzilishiga olib kelishi kerak.


Kognitiv pozitsiyaning barchasi emansipatsiya impulslari bilan to'ldirilgan. Biz ham baham ko‘radigan V. I. Slobodchikov va E. I. Isaev nuqtai nazaridan tadqiqotchi “bilim ob’ektiga nisbatan tashqaridan mavqe, manfaatdor bo‘lmagan, xolis sub’ekt pozitsiyasini egallaydi”
Bu erda ogohlantirish kerak, chunki tabiatshunoslik uslubi tanqidchilari psixologiyada xolislik talabi hech qachon kuzatilmagan va kuzatilishi mumkin emasligini doimo ta'kidlaydilar. Bizning fikrimizning mohiyati shundan iboratki, bu holda maqsad ma'lum bir pozitsiyani amalga oshirish ketma-ketligini kuzatish emas, balki uning konstruksiyalarini aniqlash va ma'lum darajada hal qilinayotgan vazifalarning o'ziga xos xususiyatlarini ko'rsatishdir. shu tarzda, shu ravishda, shunday qilib. Bunday holda, biz amaliyotni boshqaradigan ideallar haqida gapiramiz.


Olingan bilimlarning ob'ektivligining eng muhim mezoni tadqiqot vaziyatining parametrlariga mos kelishi sharti bilan uni har qanday mutaxassis tomonidan takrorlash imkoniyatidir. Masalan, gestalt psixologlari tomonidan kashf etilgan homiladorlik qonuni har qanday madaniyatda va har qanday tarixiy davrda aqliy hodisalarning barqaror aloqasi sifatida aniqlanishi kerak. Aks holda, u mahalliy vaziyatda harakat qiladigan muayyan qonuniyat maqomini oldi. Olingan bilimlarning tabiatiga sub'ektiv o'zgarishlarning ta'sirining ochilishi kuzatuvchining dispozitsiyaviy o'zgaruvchilarini tobora murakkab hisoblab chiqish va tanlangan xususiyatlarni rasmdan chiqarib tashlash yo'nalishi bo'yicha tabiiy ilmiy usulning evolyutsiyasiga olib keldi. olingan bilimlar. V. S. Stepin bunday evolyutsiyaning uch bosqichini ajratib ko'rsatadi va tavsiflaydi. Uning g'oyasini sezilarli darajada qisqartirib, aytishimiz mumkin:


Va V. S. Stepin umumiy ilmiy uslubni ishlab chiqish haqida gapirsa ham, biz uning sxemasidan psixologik bilimlar materialini tartibga solish uchun foydalanishimiz mumkin. Ko'rinib turibdiki, taklif qilingan o'xshashliklar dastlabki farazdir. Demak, taxmin qilish mumkinki, dastlabki introspektsionizm klassik bilim ideallariga, “instrumental nazorat” (8.283) talabini ilgari surgan Uotsonning bixeviorizmi noklassik ratsionallikka, Z.Freydning psixoanaliziga tortiladi. Tahlilchining proektsiyasini alohida refleksiv tashvish mavzusiga aylantirgan , bu jihatdan klassik bo'lmagan paradigmaga kiradi.


Albatta, tabiiy-ilmiy pozitsiyani soddalashtirilgan tarzda talqin qilmaslik kerak, hatto ilmiy uslubning negizida turgan psixologlar ham o‘rganilayotgan ob’ektning o‘ziga xos xususiyatlariga e’tibor berib, uning refleksli xususiyatini, vaziyat o‘zgaruvchanligini qayd etganlar. Qisman, biz bu holatlarga ajoyib psixologik vosita - Gesell oynasining paydo bo'lishiga qarzdormiz. Biroq, barcha tabiiy-ilmiy yo'nalishlarda bitta o'zgarmas taxmin muqarrar ravishda namoyon bo'ladi - ba'zi mustaqil mavjudotning mavjudligi, uning parametrlari faqat noadekvat usul bilan buziladi.
Psixologiyadagi gumanitar paradigma tabiat haqidagi fanlarning tasvirlari bilan emas, balki madaniyatni o'z qiziqishi ob'ekti bo'lgan ratsionallik bilan boshqariladi. Naturalistik usulning nomotetik, umumlashtiruvchi tendentsiyasidan farqli o'laroq, bu erda mafkuraviy, o'ziga xoslik yondashuvi tasdiqlangan. Psixologiya metodologiyasi tadqiqotchilarining fikriga ko'ra, gumanitar paradigma "insonning ma'naviy dunyosiga, uning shaxsiy qadriyatlari va hayot ma'nolariga" qaratilgan
Shu tarzda olingan predmetning o'ziga xos xususiyati - ruhiy instantsiya, kuzatish va uning tabiiy-ilmiy yondashuvdagi o'zgarishlaridan farqli o'laroq, usul - tushunishning mohiyatini oldindan belgilab beradi.