Mavzu: Qadimgi Yunon-Rim falsafasi

II.3 Sofistlar falsafasi.


Platonist, Aristotel, Stoynik, Epikuron va Skeptik falsafalar
Qadimgi yunon falsafiyligi miloddan avvalgi 7-asrga qadar Rim imperiyasining boshlanishigacha, miloddan avvalgi 1 asrga qadar cho'zilgan. Bu davrda beshta buyuk falsafiy an'analar: Platonist, Aristotel, Stoik, Epikuriya va Skeptik . Qadimgi yunon falsafasi boshqa his-tuyg'ularga yoki tuyg'ularga qaramasdan, aqlga e'tibor berish uchun falsafiy va diniy nazariyaning boshqa erta shakllaridan ajralib turadi.Misol uchun, Zeno tomonidan taqdim etilgan harakatlarga qarshi bo'lganlarni aniq sababdan eng mashhur argumentlar orasida topamiz.
Yunon falsafasining dastlabki shakllari.
Miloddan avvalgi V asrning oxirida yashagan Sokrat, Platonning o'qituvchisi va Afina falsafasining yuksalishida muhim rol o'ynagan. Sokrat va Platon davridan oldingi davrda bir qancha raqamlar O'rta er dengizi va Kichik Osiyodagi kichik orollar va shaharlardagi faylasuflar sifatida o'zlarini namoyon qildi. Parmenides, Zeno, Pythagoras, Heraclitus va Thales bu guruhga tegishli. Yozma asarlarining ko'pi hozirgi kunga qadar saqlanib qolgan; Platon davrida qadimgi yunonlar falsafiy ta'limotlarni matnga o'tkaza boshlaguncha bo'lmadi. Sevimli mavzularda haqiqat tamoyili (masalan, bitta yoki logotip ); yaxshi; hayotga ega bo'lgan hayot; tashqi ko'rinish va haqiqat o'rtasidagi farq; falsafiy bilim va soxta fikrning orasidagi farq.
Platonizm
Platon (mil. Avv. 427-347) - qadimgi falsafaning markaziy figuralaridan birinchisi va u juda ko'p miqdorda o'qishimiz mumkin bo'lgan eng qadimgi muallif. U deyarli barcha asosiy falsafiy masalalar haqida yozgan va, ehtimol, uning universal nazariyasi va uning siyosiy ta'limoti uchun mashhur.
Afina shahrida u miloddan avvalgi IV asrga qadar ochilgan miloddan avvalgi IV asrning boshlarida Akademiyaga asos soldi. Platon so'ng Akademiyani boshqargan faylasuflar uning ismining ommalashishiga yordam berishdi, garchi ular doimo uning g'oyalarini rivojlantirish. Misol uchun, Pitansening Archesilaus boshqaruvi ostida miloddan avvalgi 272-yilda boshlangan akademiya akademik shubha bilan qarshi kurash markaziga aylandi. Shu sabablarga ko'ra, Platon va fransuz tarixida Platonist sifatida tanilgan yozuvchilarning uzoq ro'yxatlari murakkab va nozikdir.
Aristotelizm
Aristotel (384-322B.C.) Platonning shogirdi va hozirgi kungacha eng nufuzli faylasuflardan biri bo'lgan. U mantiqni rivojlantirishga (xususan, syllogizm nazariyasi), retorikani, biologiyani va boshqa narsalarni rivojlantirishga muhim hissa qo'shgan - moddiy va axloqiy axloqiy nazariyalarni shakllantirgan. Miloddan avvalgi 335 yilda Afina shahridagi Litsey maktabini asos solgan bo'lib, uning ta'limotlarini tarqatishga hissa qo'shgan. Aristotel keng jamoatchilik uchun ba'zi matnlarni yozgan ko'rinadi, biroq ularning hech biri omon qolmadi. Bugun biz o'qiyotgan asarlari ilk bor mil. Avv. 100 yillarda tuzilgan va to'plangan
Ular nafaqat g'arb an'analariga, balki Hindiston (masalan, Nyaya maktabi) va arab (masalan, Averroes) an'analariga katta ta'sir ko'rsatdi.
Stoitsizm
Stoitsizm Afina shahridan 300y.dan atrofida joylashgan Citium shahrining Zeno bilan paydo bo'lgan. Stoynik falsafasi Hiraklit tomonidan ilgari ham ishlab chiqilgan metafizik printsipga asoslanadi: bu haqiqat logotiplar tomonidan boshqariladi va nima sodir bo'lishi kerak. Stoitsizm uchun inson falsafasining maqsadi - mutlaq xotirjamlik holatiga erishishdir. Buning iloji boricha ilg'or taraqqiyot yo'li bilan mustaqillikka erishish mumkin. Stoik faylasuf tana va ijtimoiy holatdan qo'rqmaydi, tana muhtojligiga yoki o'ziga xos ehtirosiga, tovarga yoki do'stlikka bog'liq emasligi uchun tayyorlangan. Bu stoik faylasuf zavq, muvaffaqiyat yoki uzoq muddatli munosabatlarni izlashni istamaydi, demoqchi emas: shunchaki u ular uchun yashamaydi.
Stoitsizmning G'arb falsafasining rivojlanishiga ta'siri katta ahamiyatga ega emas; eng ishonchli sempatizorlar orasida Emperor Marcus Aurelius , iqtisodchi Hobbes va faylasuf Dekartlar bor edi.
Epikurizm
Filosoflarning ismlari orasida "Epikur", ehtimol, falsafiy bo'lmagan so'zlar ichida eng ko'p aytilganlardan biri hisoblanadi. Epikur hayotga arzigulik hayotni zavq olish uchun sarfladi; savol quyidagicha: zavqning qaysi turlari? Tarix mobaynida Epikuriyanizm ko'pincha yomon ruhiy zavq-shavqatlarga quloq solishni targ'ib qiluvchi ta'limot sifatida noto'g'ri tushunilgan. Aksincha, Epikurning o'zi odatdagidek ovqatlanish odatlari bilan va uning moddiyligi bilan mashhur edi. Uning nasihatlari do'stlikni rivojlantirishga, shuningdek, musiqa, adabiyot va san'at kabi ruhlarni ko'paytiradi. Epikürenizm ham metafizik tamoyillar bilan ifodalangan; ular orasida bizning dunyomiz ko'plab olamlardan tashqarida bo'lgan tezislar va sodir bo'layotgan voqealar tasodifan sodir bo'ladi. So'nggi doktrin Lucretius de Rerum Natura da ishlab chiqilgan.
Skeptitsizm
Elis Pirro (mil. Avv. 270-yillar) - bu qadimiy yunoncha skeptitsizmning eng qadimgi davri. yozib olish. U hech qanday matn yozmagan va hech qanday e'tiborga olinmagan holda umumiy nuqtai nazarga ega bo'lgan ko'rinadi, shuning uchun eng asosiy va instinktiv odatlarga hech qanday aloqasi yo'q. Ehtimol, uning davridagi buddaviy an'analar ham ta'sir ko'rsatgan bo'lsa, Pirrho nafaqat bu baxtga olib kelishi mumkin bo'lgan buzilish erkinligiga erishish uchun hukmning to'xtatilishini ko'rgan.
Uning maqsadi har bir insonning hayotini doimiy tekshiruv holatida saqlash edi. Haqiqatan ham, shubhasizki, hukmning to'xtatilishi. Akademik skeptitsizm deb ataladigan va avval Pittsening Archesilaus tomonidan ishlab chiqarilgan eng beqiyos shaklida shubhalanmaslik kerak emas, shu jumladan, hamma narsa shubhalanishi mumkin. Qadimgi skeptiklarning ta'limotlari Aenesidemus (mil. I asr), Sextus Empiricus (II asr), Mishel de Montaigne (1533-1592), Rene Descartes, David Hume, Jorj E Mur, Ludwig Wittgenstein. 1981 yilda Hilary Putnam tomonidan shubha bilan shubhalanishning zamonaviy yangilanishi boshlandi va keyinchalik The Matrix (1999) filmiga aylandi.

Xulosa


Xulosa qilib, G`arb manaviy sivilizatsiyasi shaxsning borlig`iga, uning o`zlikni anglash tuyg`usiga va moddiy dunyodan uzoqlashish orqali o`zini o`zi kamol toptirishiga murojaat эtish ruhi bilan sug`orilgan bo`lib, bu G`arb xalqlarining turmush tarzida va madaniy qadriyatlarni o`zlashtirish usullarida o`z aksini topgan. G`arb manaviy sivilizatsiyasi o`zgarishlarga, haqiqatning tagiga yetish yo`lidagi izlanishlarga ochiq bo`lgan. Bu izlanishlar turli, shu jumladan ateistik, intellektual va amaliy yo`nalishlarda kechgan. Bu falsafalarni o`rganishda, Geraklit, Suqrot, Arastu va Pifagor qarashlari alohida muhim o`rin tutadi. Umuman olganda qadimgi dunyo falsafasi keyingi davrlardagi falsafiy tafakkur va madaniyatga, kishilik jamiyatining rivojlanishiga ulkan tasir ko`rsatgan. Yevropaliklar Uygonish davridan boshlab, besh yuz yil mobaynida Qadimgi Yunoniston tarixini «insoniyatning oltin asri», deb atab kelmoqdalar. Chindan ham, antik madaniyatda hozirgi zamon kishilarini ham rom etayotgan koplab jozibali jihatlar bor. Bular jamiyatning oqilona tuzilganligi, inson va tabiat uygunligi, kuchli diniy hissiyotdir. Yunonlar goyat dindor bolishgan. Ularda xudolar kop sonli bolib, bu xudolarga, misrliklardan farqli olaroq, insoniy xususiyatlar baxsh etilgandi. Bu xudolar magrur va hasadgoy, sadoqatli va dostparvar bolishgan. Bir soz bilan aytganda, ular ozlarini oylab topgan odamlarga oxshash bolishgan. Yunonlar ilmiy bilimlarni goyat qadrlashgan, bu holat hatto ularning avlodlarini ham hayratga solgan. Yunonlar, ayniqsa, astronomiya bilan qattiq qiziqishgan. Eng mashhur yunon olimlaridan biri Arximed bolgan. U jismlarning suzish qonunini kashf etdi va bu qonun keyinchalik uning nomi bilan «Arximed qonuni» deb yuritila boshlagan.