Mavzu: Qarzdorning kreditga layoqatlilik tahlili va uning baholash usullari

Kurs ishi ob’ekti: Qarzdorning kreditga layoqatlilik taxlili va uni baholash usullari bilan tanishtirish jarayoni
Kurs ishi predmeti: Qarzdorning kreditga layoqatlilik taxlili va uni baholash usullari bilan tanishtirish ko’nikmalari
Kurs ishining amaliy ahamiyati. Kurs ishi jarayonida ilgari surilgan fikrlardan, yondashuvlardan hamda samaradorligini ta’minlovchi Kurs ishi natijalaridan pedagogik fanlar bo‘yicha ma’ruzalar tayyorlash, qo‘llanmalar yaratish, shuningdek metodik tavsiyanomalar yaratishda, ish tajribalarini ommalashtirishda samarali foydalanishga xizmat qiladi.
Kurs ishi ishining tarkibiy tuzilishi va hajmi: ish kirish, 2 bob, 4 bo‘lim, umumiy xulosalar va tavsiyalar, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yhatidan iborat.


I bob. Mijozning kreditga layoqatliligini baholash manbalari va asosiy ko‘rsatkichlari
1.1. Mijozning kreditga layoqatliligini baholash manbalari
Kreditga layoqatlilik – bu mijozning moliyaviy faoliyatiga har tomonlama berilgan baho bo‘lib, u qarz oluvchining so‘ralayotgan kreditni (asosiy qarz summasi va u bo‘yicha foizlarni) o‘z vaqtida qaytarish va boshqa qarz majburiyatlarini to‘lay olish qobiliyatini ko‘rsatadi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida xo‘jalik subyektlarining, banklar faoliyatining tijoratlashuvi yuzaga keladi. Keyingi yillarda turli xil mulkchilik shakliga asoslangan korxonal ar tashkil topdi. Bu korxonalar qaysi mulkchilik shakliga asos l angan bo‘lishiga qaramasdan, iqtisodiy jihatdan to‘liq mustaqil bo‘lib, o‘z xarajatlarini o‘z daromadlaridan qoplaydilar. Bozor iqtisodiyoti sharoitida iqtis odiy jihatdan mustaq il bo‘lgan korx onalarda qo‘shimcha pul mablag‘lariga ehtiyoj yuzaga keladi va bu ehtiyoj zarur bo‘lganda bank kreditlari hisobidan qoplanishi mumkin. Shu sababli, bozor iqtisodiyoti sharoitida kredit va uning muhim elementlaridan biri kre ditga layoqatlilikni baholashning o‘rni va roli muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki banklar ham bozor munosabatlarin ing mustaqil subyektlaridan bo‘lib, iqtisodiy jihatdan fao liyat natijalari uchun o‘zlari javobgar hisoblanadilar. Biz oldingi paragrafl arda ta’kidlaganimizdek, banklar ning maqsadi ham korxonalarnikiga o‘xshash bo‘lib, ular o‘z xarajatlarini o‘z daromadlari hisobidan qoplab, yuqori foyda olishga intiladilar. Banklar ning foyda bilan ishlashi ularning yanada keng tarmoqli faoliyat olib bor ishiga, mijozlarga ko‘rsatadigan xizmat turlari va sifatini kengaytirishga, ustav kapitalini oshirishga, bank xodimlarini moddiy rag‘batlantirishga, ko‘proq mablag‘ ajrat ishga, o‘z aksiyadorlariga ko‘proq dividendlar to‘lashning va bularning barchasi bankka bo‘lgan ishonchning yanada oshi shiga imkoniyat yaratadi. Tijorat banklari faoliyatida qo‘yilgan maqsadga eris hish va bergan kreditlarining samara bilan bankka qaytib kelishini ta’minlash uchun mijozning moliyaviy holatini, uning kred itni o‘z vaqtida qaytara olish imkoniyatlarini tekshirib ko‘rish lozim.
Kreditlash jarayoni turli xildagi tavakkalchilik omillari bilan bog‘liq bo‘lib, kreditga layoqatlilik kreditni o‘z vaqtida to‘lashni o‘zida mujassamlashtiradi. Shuning uchun bank ssuda berayotganda kreditga layoqatlilikni o‘rganishi, ya’ni qarz oluvchining moliyav iy holatini hamda, uning kreditni o‘z vaqtida to‘liq qaytarib berish qobiliyatini baholashni o‘ziga shart deb biladi. Kreditga la yoqatlilikni tahlil qilishning maqsadi qarz oluvchining majburiyatini o‘z vaqtida va to‘liq qaytarib berish qobiliyatini aniqlashdan iborat. Shu bois bank o‘ziga olishga tayyor bo‘lgan tavakkalchilik darajasi u taqdim etayotgan kredit hajmi va kredit berish shartlarining qay darajada bajarilishiga bog‘liq.
Bank nafaqat mijozning ma’lum kunlardagi to‘lov qobiliyatini baholashi, shu bilan birga uning kelajakdagi moliyaviy barqarorligini ham belgilashi zarur. Moliyaviy barqarorlikni va kre dit operatsiyalaridagi tavakkalchilik hisobini obyektiv baholash, bankka kredit resurslarini samarali boshqarish hamda foyda olish imkonini beradi.
Bozor munosabatlarining rivojlanishi korxonalarning to‘lov qobiliyati va barqarorligini aniqlashda chet el tajribasiga asoslangan buxgalteriya hisobini yuritish zaruratini tug‘dirdi, bunda buxgalteriya balansining yangi tahlilini yuritish asosiy o‘rinni egallaydi. Balansdagi aktiv va passivlarni qabul qilingan moddalar bo‘yicha guruhlashtirilishi, to‘lov qobiliyati va kreditga layoqatlilikni yetarli darajada chuqurroq tahlil qilish imkonini beradi.
Bank risklarini kamaytirish va uning daromadini oshirishda kredit jarayonini to‘g‘ri tashkil qilish, mijozning kreditga la yoqatliligini aniqlash muhim o‘rin tutadi. Bu jarayon bank tavakk alc hiligini oldini olishning ilk bosqichi hisoblanadi.
Qarz oluvchining kreditga layoqatliligini o‘rganish va kredit berilgandan keyin kredit monitoringini muntazam olib borish bank tavakkalchiligini kamaytirish va uning daromadini oshirishning navbatdagi bosqichlaridan biri hisoblanadi.