Mavzu: Qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishining ixtisoslashuvi

O’simlikchilik tarmog’i – paxtachilik, g’allachilik, sabzavotchilik, polizchilik, bog’dorchilik kabi tarmoqlarga, chorvachilik tarmog’i esa - qoramolchilik, qo’ychilik, pillachilik, parandachilik, yilqichilik va boshqalarga bo’linadi. Har bir qishloq xo’jalik korxonasida bir necha tarmoq mavjud, ular orasida korxonaning maqsadi va vazifalarini, asosiy yo’nalishini ifoda etuvchi asosiy tarmoq mavjud bo’ladi.
Tarmoqlar o’z navbatida quyidagi tarmoqlarga bo’linadi.
Asosiy tarmoq
Qo’shimcha tarmoq
yordamchi tarmoq
Asosiy tarmoq
korxonada ishlab chiqariladigan tovar maxsulotining 2/3 (uchdan ikki) qismini yoki 66 foizidan ortigini berishi lozim. U xo’jalikning ixtisoslashganligini belgilaydi, ishlab chiqarish tarkibi shu asosiy tarmoqqa bog’liq.
Qo’shimcha tarmoq
yalpi va tovar maxsulotining eng kamida 1/3(uchdan bir) qismini tashkil etadigan tarmoqqa aytiladi.
yordamchi tarmoq
bu qishloq xo’jalik xom ashyosini qayta ishlaydigan - tegirmonlar, objuvozlar, sutni qayta ishlovchi sexlar, sabzavot, meva, uzumni qayta ishlaydigan korxonalar, shuningdek qurilish materiallari tayyorlaydigan: g’isht, cherepisa zavodlari, taxta tiladigan - piloramalar, inventarlar yasaydigan, qurilish materillari tay¸rlaydigan ustaxonalar; maishiy xizmat ko’rsatadigan- oshxona, nonvoyxona, tikuvchilik, poyafzal va boshqa ustaxonalar kiradi.
1.

• bozorni yuqori sifatli, arzon, raqobatga chidaydigan qishloq xo’jalik maxsulotlariga bo’lgan talabini to’la qondirish;

2.

• to’la xo’jalik xisobi va o’z-o’zini moliyalash tamoyillari asosida yuqori samaradorlikka va xo’jalik yurtishni mustaqilligiga erishish;

3.

• korxonaning tabiiy-iqlim va iqtisodiy xususiyatlarini keng ko’lamda xisobga olish;

Tarmoqlarni bir-biriga maqsadga muvofiq ravishda muvofiqlashtirishning iqtisodiy tamoyillari qo’yidagilardan tashkil topadi:
4.

• qishloq xo’jaligiga yaroqli yerlarning xosildorligini oshirish va ulardan to’la va to’g’ri foydalanish;

5.

• mexnat taqsimotini to’g’ri rejalashtirish asosida mexnat resurslaridan unumli foydalanish va ishlab chiqarishda mavsumiylikni pasaytirish;

6.

• ishlab chiqarish vositalaridan va xususan energiya bilan qurollangan, yuqori qiymatli texnika vositalaridan unumli foydalanish;

Tarmoqlarni bir-biriga maqsadga muvofiq ravishda muvofiqlashtirishning iqtisodiy tamoyillari qo’yidagilardan tashkil topadi: