Mavzu: qiyoslash va kalibrlash tamg'alash

Mavzu: QIYOSLASH VA KALIBRLASH TAMG'ALASH

Reja:

1. O'lchash vositalarining turini tasdiqlash.

2. O'lchash vositalarini metrologik attestatlash.

3. O'lchash vositalarini qiyoslash.

4. O'lchash vositalarni kalibrlash va tamg’alash.

Sertifikatlashtirish omillari

Sertifikatlashtirish sohasidagi ishlarni amalga oshirishda quyidagi asosiy omillar hal qiluvchi o‘rin tutadi:

– tashqi va ichki bozordagi iste’molchining manfaatlariga mos keladigan mahsulot uchun mezonni to‘g‘ri tanlash;

– sertifikatlashtirish ishlarini o‘tkazishda xolislik (haqqoniyat) bo‘lishi.

Ta’minlovchining buyumi (mahsuloti) har doim ham belgilangan standart talablariga mos keladi degan ko‘rsatmasi hamma vaqt ham qabul qilinavermaydi. Chunki u mahsulot sifatini tekshirishda o‘zining shaxsiy tekshirish tizimini tuzadi, bu deyarli bozorda ham, sanoatda ham keng yoyilgan yo‘llardan biridir.

Lekin hozirgi zamon fan, texnika va texnologik jarayonlarning eng qulay va samarador tizimi shunday bo‘lishi lozimki, buning natijasida mahsulot ishlab chiqaruvchiga nisbatan hech qanday ta‘sir etilmasligi lozim. Tashqi savdo va xalqaro iqtisodiy aloqalar nuqtai nazaridan sertifikatlashtirish faoliyati mustaqil bo‘lishi alohida ahamiyat kasb etadi. Shunday sertifikatlashtirishni boshqaruvchi idora standartlashtirish idoralari hamda tijorat tashkilotlari yoki davlat muassasalari bo‘lishi mumkin. Ular o‘zlarining sinov o‘tkazuvchi laboratoriyalariga ega bo‘lib, mahsulotni tekshiradigan xodimni ishga layoqatliligini tekshiradi hamda korxonalardagi sifat tizimini boshqarishdagi ishlarni amalga oshiradi, uslubiy ta’minlash va boshqa quyidagi ishlarni bajaradi:

– texnologik jarayonlarning turg‘unligini ta’minlash;

– uchinchi tomon tarafidan bajariladigan sertifikatlashtirish tizimi o‘z tarkibiga mahsulot sinovlarini oladi, bu esa o‘z navbatida mahsulotni standart talablariga muvofiqligini (mosligini), aniqlashda kerakli vosita hisoblanadi;

– yakka olinadigan mahsulot uchun amaliy va iqtisodiy talablarga javob beruvchi sertifikatlashtirish tizimin aniqlash;

– sertifikatlashtirish tartib, usullari va ishlashini boshqa sertifikatlashtirish tizimlari bilan taqqoslash;

– buyum (mol) yoki mahsulotlarni sertifikatlashtirish idorasi tomonidan haqiqiyligi ko‘rib chiqilganligi yoki ma‘qullanganligini, tegishli markazlarda yoki akkreditatsiyalangan laboratoriyalarda tekshirilganligini isbotlovchi belgi (tamg‘a) bo‘lishi, maxsus belgi, etiketkalar, ilova qilib yuboriladigan hujjat – sertifikatlar yoki sertifikatlashtirilgan buyumlar (mollar) royxatiga kiritilishi lozim yoki sertifikatlash huquqiga ega bo‘lgan korxonada mahsulotni chiqarish uchun taqdimnomasi bo‘lishi kerak.

Sertifikatlashtirish turli shakllarda bo‘lib, uni tayyorlash va o‘tkazish uchun yarim vazifalarni bajarilishi tartibi o‘z navbatida mahsulot turiga, qonunlar majmuining milliy xususiyatlariga va boshqa qator omillarga bog‘liq bo‘ladi.

Sertifikalashtirishni tayyorlash va uni o‘tkazishda asosiy ishlar qatoriga:

– sertifikatlashtiruvchi maqsluotni tanlash;

– mahsulotga sertifikatlashtirishda belgilanadigan talablarni, tavsiflarni tanlash;

– sertifikatlashtiruvchi mahsulotni ishlab chiqarish sharoitlarini tekshirish;

– sinov laboratoriyalarini akkreditlash;

– sertifikatlashtirish sinovlarini o‘tkazish;

– muvofiqlik sertifikatini berish va muvofiqlik belgisi bilan mahsulotni belgilash (tamg‘alash)lar kiradi.

Sertifikatlashtirish Milliy tizimining me’yoriy hujjatlarida sertifikatlashtirishga tayyorgarlik ko‘rish va uni o‘tkazish tartiblari quyidagicha belgilangan (sxemaga qarang):

O'lchash vositalarining (O'V) turini tasdiqlash.

O'Vning turini tasdiqlash - bu metrologiya bo'yicha Milliy organ qarori bilan o'lchash vositasi turini mamlakat territoriyasida qo'llanilishini qonuniy tan olinishidir. O'V ning turi deganda, bir maqsad uchun mo'ljallangan, bir ish tamoyiliga va bir hil konstrukciyaga va yagona texnik hujjatga ega bo'lgan o'lchash vositalari kompleksi tushuniladi. Davlat tekshiruvi va nazorati qo'llaniladigan sohalarda foydalaniladigan, ishlab chiqariladigan va import bo'yicha keltiriladigan o'lchash vositalari (O'V) davlat sinovlaridan o'tkazilib, ularning turi tasdiqlanishi yoki metrologik attestatlanishi lozim. Davlat sinovlarini o'tkazish, turini tasdiqlash va O'V ni Davlat ro'yhatiga kiritish ishlarini O'zstandart Agentligi bajaradi. • O'V ning turini tasdiqlash maqsadida sinovlarni tashkillashtirish, o'tkazish tartibi va mazmuniga talablar va davlat metrologik tekshiruvi va nazorati sohasida qo'llanilishi mumkin bo'lgan O'V ning turini tasdiqlash tartibi O’z DSt 8.009:2004da o'rnatilgan. • O’z DSt 8.009:2004 standartning talablari O'zbekiston Respublikasida yaratiladigan va (yoki) seriyali ishlab chiqarilishi mo'ljallangan O'V ga va O'zbekiston hududiga import bo'yicha to'pi bilan keltiriladigan o'lchash vositalariga nisbatan qo'llaniladi. • O'V ning turini tasdiqlash to‘g’risidagi qarorni metrologiya bo'yicha milliy idora - O'zstandart Agentligi qabul qiladi. • O'V ning turi O'V ning namunalarini (nushalarini) sinash natijalari bo'yicha tasdiqlanadi. Sinash jarayonida O'V namunalarining tafsilotlari har tomonlama tadqiq qilinadi va bu tafsilotlar (harakteristikalar) ning mazkur O'V ning turiga oid me'yoriy hujjatlarning talablariga muvofiqligi aniqlanadi. • O'V ning turini tasdiqlash maqsadida O'V ning namunalari (nusxalari) ni sinash O’z DSt 16.4:2001 va O’z DSt 8.006:1999 bo'yicha akkreditlangan sinash (o'lchash) laboratoriyalarida o'tkaziladi. • O'zstandart Agentligi tasdiqlangan O'V turini O'z RH 51-019:2005 bo'yicha Davlat ro'yxatiga kiritadi. • Turi tasdiqlangan O'V ga, O'zstandart Agentligi tasdiqlagan tartibda, turni tasdiqlash to‘g’risidagi sertifikat beriladi. • Seriyali chiqarishga mo'ljallangan O'V sinalganda O'Vning me'yoriy parametrlarini va uni qiyoslash metodikasi tasdiqlanadi va tur Davlat reestrda registratsiyadan o'tadi, O'Vga turini tasdiqlash bo'yicha sertifikat beriladi. Tasdiqlangan turdagi O'V Davlat (reestrda) belgisi bilan markalanadi (O’z DSt 1.x19) • Sertifikat besh yil muddatga beriladi.

O'lchash vositalarini metrologik attestatlash.

Ekspluatatsiyaga kam sonli O'V kiritish metrologik attestaciya orqali amalga oshiriladi. O'V metrologik attestatsiyani O'z Rst 8.011 bilan reglamentlangan. O'Vning MA Davlat metrologiya hizmati va yuridik shahslarning metrologiya hizmatining akkreditlangan organlari tomonidan o'tkaziladi. MA ijobiy natijalariga ko'ra O'V Davlat reestrda registraciya qilinadi va unga MA to‘g’risida sertifikat beriladi. Davlat metrologik tekshiruv va nazorati qo'llaniladigan sohada foydalaniladigan yoki foydalanishga mo'ljallangan o'lchash vositalari metrologik attestatlanadi. Bunda quyidagilar attestatlanadi: • donalab ishlab chiqariladigan O'V; • chet mamlakatlardan donalab keltiriladigan O'V; • o'zining bevosita vazifasi bo'yicha qo'llanilmaydigan yoki xilni tasdiqlashda o'rnatilgan qo'llanish sharoitlaridan farqlanuvchi sharoitlarda qo'llaniladigan, vatanda yoki horijda ishlab chiqarilgan, turi tasdiqlangan O'V; • turi tasdiqlashda o'rnatilganlardan farqlanuvchi individual metrologik tafsilotlarni o'rnatishga imkon beruvchi texnik imkoniyatlarga ega, seriyalab ishlab chiqarilgan O'Vning dona nushalari; • ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlarini olib borishda tayyorlangan va metrologik attestatlashni o'tkazishni tashkillashtirishga va tartibiga umumiy talablarni o'rnatishda. O'Vni metrologik attestatlashning asosiy vazifalari: - O'Vning davlat metrologik tekshiruvi va nazorati sohasida o'z vazifasiga muvofiq qo'llanilishiga huquqli ekanligini o'rnatish; - attestatlanadigan O'V metrologik tafsilotlarining O'Vni yaratishga texnik topshiriqda o'rnatilgan yoki O'Vdan foydalanuvchi (attestatlashni buyurtiruvchi)ning attestatlashga topshirig’i (so'rovnomasi)ga binoan o'rnatilgan talablarga muvofiqligini baholash; - O'Vning haqiqiy metrologik tafsilotlarini aniqlash; - O'V texnik tafsilotlarining havfsizlik talablariga, gigienik va hos sinovlar jarayonida o'rnatilgan boshqa mahsus talablarga muvofiqlikning to'liqligini baholash.

O'lchash vositalarini qiyoslash.

• O'lchash vositasining metrologik tavsiflarini aniqlash va tasdiqlash ularni qiyoslash orqali amalga oshiriladi.

• Davlat tekshiruvi va nazorati soqasida foydalaniladigan, qiyoslanishi lozim bo'lgan O'Vning ro'yhati O'zstandart Agentligi tomonidan tasdiqlanadi.

• O'V ni Davlat qiyoslashini davlat metrologik hizmati idoralari o'tkazadi, lekin O'V ni qiyoslash huquqi yuridik shahslarning akkreditlangan metrologik hizmatlariga qam topshirilishi mumkin.

• Boshqa davlatlarda bajarilgan O'V ni qiyoslash natijalari halqaro shartnomalar va bitimlar asosida tan olinadi.

• Ekspluatatsiyada turgan, ishlab chiqarilgan, ta'minlangan va import bo'yicha sotib olinadigan O'V ni qiyoslashni tashkil qilish ka o'tkazish bo'yicha asosiy nizomlar O’z DSt 8.003:2005 "O'z O'DT.

O'lchash vositalarini qiyoslash. Asosiy nizomlar" da bayon etilgan.

• Ekspluatatsiyada turgan, ishlab chiqarilgan, ta'mirlangan va import bo'yicha sotib olinadigan barcha O'V davlat qiyoslashidan o'tishi lozim.

• O'V birlamchi, davriy, navbatdan tashqari, inspekcion va ekspert qiyoslashdan o'tkaziladi.

• Ishlab chiqarishdan yoki ta'mirlashdan chiqqan va import bo'yicha keltiriladigan O'V birlamchi qiyoslashdan o'tkaziladi. O'V ning har bir nusxasi birlamchi qiyoslashdan o'tkaziladi. O'V yalpi ishlab chiqarilganda tanlab qiyoslash ruxsat etiladi. Tanlab birlamchi qiyoslash qoidalari, o'tkazish tartibi bu O'V ni qiyoslash metodikasida ko'rsatiladi.

• Ekspluatatsiyada turgan yoki operativ saqlanayotgan O'V qiyoslashlararo oraliq vaqtlardan keyin davriy qiyoslashdan o'tkaziladi. Davriy qiyoslash vaqti o'lchash vositasining bu davr ichida yaroqliligini ta'minlashni hisobga olgan holda aniqlanadi va belgilanadi.

• Davriy qiyoslashlar o'rtasidagi vaqt:

• Davlat qiyoslashiga taqdim etilgan o'lchash vositasiga davlat metrologik xizmati idoralari tomonidan belgilanadi.

• Davlat davriy qiyoslashi namunaviy va ishchi O'V ni qiyoslash grafiklari (shartnomalari) da belgilangan kalendar muddatlarda o'tkaziladi. Ekspluatatsiyada turgan va saqlanayottan O'V uchun navbatdan tashqari qiyoslash quyidagi qollarda o'tkaziladi: - qiyoslashlararo davrning yarim vaqti o'tgandan keyin o'lchash vositasidan butlovchi sifatida foydalanilganda; - qiyoslash tamg’asi, plombasi, shikastlanganda yoki O'V ning birlamchi yoki davriy qiyoslashdan o'tganligini tasdiqlovchi hujjatlar yo'qolganda; - agar qiyoslash tamg’asining yoki o'lchash vositasining qo'llanishga yaroqliligini tasdiqlovchi hujjatning amal qilinish muddati tugagan bo'lsa, saqlashdan olinib ekspluatatsiyaga kiritishda; - qiyoslashlararo vaqt ichida haridga chiqarilmagan O'V ni tayyorlovchi korxona iste'molchiga etkazib berishda. Davlat qiyoslashidan majburiy ravishda o'tkaziladigan vositalar:

• davlat metrologik xizmatlarining va tadbirkorlik sub'ektlarining namunaviy o'lchash vositalari;

• o'zining bevosita vazifasiga muvofiq namunaviy O'V sifatida yoki tayyorlashga buyurtnoma shartlari bo'yicha ishlab chiqarilgan O'V;

• nurlanishni ionlovchi va tarkibida nurlanishni ionlovchi manba bor bo'lgan O'V;

• priborlarni ta'mirlovchi ho'jalik yurituvchi sub'ektlari chiqargan, ta'mirdan keyin boshqa ho'jalik yurituvchi sub'ektlarga berish uchun mo'ljallangan O'V;

• milliy va xalqaro sport rekordlarini qayd qilish bilan bog’liq o'lchash vositalari;

• davlat arbitraj idoralarn tomonidan ekspertiza o'tkazishda, shuningdek bojhona tekshiruvida o'lchashlar uchun qo'llaniladigan O'V;

• o'lchash uchun ishchi O'V sifatida qo'llaniladigan, o'lchash natijalari:

• tabiatni muhofazalash;

• Sog’liqni saqlash;

• mehnat havfsizligini ta'minlash;

• barcha turdagi transportning harakat xavfsizligini ta'minlash;

• ishlab chiqarish va texnologik jarayonlarning xavfsizligini ta'minlash;

• aloqa tizimlarini ta'minlash; • xo'jaliklararo o'zaro hisoblashlar; • savdoning barcha turlari;

• axoliga pulli xizmatlarning barcha turlari uchun qo'llaniladigan O'V. O'lchash vositalarini kalibrlash.

• Davlat metrologiya tekshiruvi va nazorati doirasidan tashqarida qo'llaniladigan O'V ekspluatatsiya jarayonida davriy kalibrlashga tortiladi.

• O'Vni birlamchi kalibrlashga ishlab chiqarishda va ta'mirlashda turi tasdiqlanmaydigan O'V tortiladi. O'V kalibrlash yuridik shaxslar metrologiya xizmatlarning kalibrlash laboratoriyasi tomonidan amalga oshiriladi.

• O'V ni kalibrlash – O'lchash vositalarining haqiqiy metrologik tafsilotlari (xarakteristikalari) ni aniqlash va tasdiqlash maqsadida, belgilangan sharoitlarda bajariladigan amallar majmui.

• Kalibrlash tizimi – Davlat metrologik tekshiruvi va nazorati qo'llanilmaydigan sohada o'lchashlar birliligini ta'minlashga yo'naltirilgan faoliyat va kalibrlash ishlarini bajaruvchi va kalibrlash ishlarini tashkillashtirish va o'tkazishga o'rnatilgan talablar asosida harakat qiluvchi sub'ektlar majmui.

• Kalibrlash to‘g’risidagi sertifikat – O'lchash vositalarining kalibrlanganligini va uning natijalarini tasdiqlovchi hujjat. Bu hujjat kalibrlashni bajargan tashkilot tomonidan beriladi.

• Kalibrlash belgisi – Kalibrlash natijalarining ijobiy ekanligini tasdiqlash maqsadida o'lchash vositasiga va (yoki) ularning ekspluatatsion hujjatlariga bosiladigan tamg’a.

Yo'q. p / p	Kalibrlangan o'lchash vositalarining nomi (turi)	O'lchangan qiymatlarning nomi	Kalibrlash o'lchov qobiliyati		Ism va o'lchash vositalarining turi
			o'lchash diapazoni	kengaygan noaniqlik, U
Geometrik o'lchovlar
1.	ShTs va ShTsTs tipidagi kaliperlar	Uzunlik	0 dan 500 mm gacha	0,09 mm	GOST 166 yoki shunga o'xshash kaliperlar: ShTs-I tashqi va ichki o'lchovlarni o'lchash uchun ikki tomonlama jag'lari va chuqurlikni o'lchash uchun o'lchagich bilan vernier kaliper. ShTsK - (qo'ng'iroq bilan vernier kaliper). Tayanch chuqurchasida boshning tishli bilan bog'langan temir yo'l mavjud, shuning uchun jag'larning holatiga mos keladigan kaliper o'qlari bar shkalasida va boshning dumaloq shkalasida o'q yo'nalishi bo'yicha o'qiladi. Hisobni nonius o'qishdan ko'ra ijrochi uchun bu ancha sodda, tezroq va kam charchaydi; ShTsT-I - aşındırıcı aşınma sharoitida tashqi o'lchamlari va chuqurliklarini o'lchash uchun karbid bilan jihozlangan jag'larning bir tomonlama joylashishi bilan. ShTS-II - tashqi va ichki o'lchamlarni o'lchash va markalash uchun jag'larni ikki tomonlama joylashtirish bilan. Ikkinchisini osonlashtirish uchun u mikrometre besleme ramkasi bilan jihozlangan. ShTS-III - tashqi va ichki o'lchamlarni o'lchash uchun bir tomonlama gubkalar bilan. ShTsTs - raqamli indikatorli (elektron). Masalan: ShTs-I-125 tipidagi kaliper; ShTs-I-150; ShTsTs-I-150 0.01; SHTsTs-I-200 0.01; ShTsTs-I-300 0.01 va boshqalar.
2.	Mikrometrlar silliq turdagi MK	Uzunlik	0 dan 600 mm gacha	0,008 mm	GOST 6507 yoki shunga o'xshash o'xshash silliq mikrometr MK: MK - silliq mikrometrning belgilanishi; H harfi shuni anglatadiki, hisob-kitob tayoq va nog'ora nayi bilan o'lchanadi; S harfi hisoblashning elektron raqamli moslama tomonidan amalga oshirilganligini ko'rsatadi; ikki xonali raqam - bu diapazonning yakuniy qiymatini belgilash, chiziqdan keyin raqam aniqlik sinfini bildiradi. Masalan: MK25-1 silliq turidagi mikrometrlar; MK H25; MK Ts25-2; MK Ts25-1; MK50-2; MK50-1; MK H50; MK Ts50-2; MK Ts50-1; MK75-1; MK75-2; MK H75; MK Ts75-2; MK Ts75-1; MK100-2; MK100-1; MK N100; MK Ts100-2; MK Ts100-1; MK125-2; MK125-1; MK H125; MK150-2; MK150-1; MK H150; MK175-2; MK175-1; MK H175; MK200-2; MK200-1; MK N200; MK225-2; MK225-1; MK H225; MK250-2; MK250-1; MK H250; MK275-2; MK275-1; MK H275; MK300-2 **; MK300-1 *; MK N300; MK400-2 **; MK400-1 **; MK500-2 **; MK500-1 **; MK600-2 **; MK600-1 ** va boshqalar.
3.	Chuqurlik o'lchagich	Uzunlik	0 dan 400 mm gacha	0,09 mm	GOST 162-90 yoki shunga o'xshash kaliper: Ushbu o'lchash vositasining dizayni o'lchash ipidagi jag'lardan tashqari kaliperga o'xshaydi. Uning oxiri o'lchov tekisligiga kiritilgan asosiy o'lchash sirtlaridan biridir. Tashqi diqqat markazida - asboblar ramkasining asosi. Chuqurlik o'lchagichining asosiy elementlari: Ikki tomonlama tayanch va vernier shkala bilan uyada joylashgan va 10.20 yoki 50 bo'linmalarga ega ramka. 0,5 mm bo'linmalar bilan o'lchash paneli. Amaldagi davlat standartiga muvofiq quyidagi turdagi vositalar mavjud: ShG - mexanik chuqurlik o'lchagichlari nolga qarab hisoblash. ShGK - millimetrning kasrlarini sanash uchun dastgoh bilan mexanik chuqurlik o'lchagichlari. ShGTs - elektron raqamli chuqurlik o'lchagichlari. Belgilashda chuqurlik o'lchagichining turlari, uning doirasi va ajralib chiqish bosqichi ko'rsatilgan. Shunday qilib, masalan, ShGK-250-0.02 terish chuqurligi o'lchagichni, o'lchash chegarasi 250 mm gacha va bo'linish qiymati 0,02 mm ni anglatadi. Masalan: SHtangenglubomer turi SHG-630-0,05; ShGK-250-0.02; ShGTs-200-0.01 va boshqalar.
4.	Ish standartlari dinamometrlari, standart dinamometrlar, bahor dinamometrlari	Quvvat	20 dan 1000 kN gacha	0,04%	Dinamometrlar Kuch yoki lahzani o'lchash moslamasi quvvat aloqasi (elastik element) va o'qish moslamasidan iborat. Quvvat bog'lanishida o'lchangan kuch to'g'ridan-to'g'ri yoki o'qish qurilmasiga uzatiladigan deformatsiyani keltirib chiqaradi. Mavjud dinamometrlar kuchlarni Nyutonlarning fraktsiyalaridan (n, kgf fraktsiyalari) 20 MN (2000 tf) gacha o'lchashlari mumkin. Harakatlar printsipiga ko'ra, dinamometrlar ajralib turadi mexanik (bahor yoki qo'l), gidravlik va elektron. Ba'zan bitta dinamometrda ikkita printsip qo'llaniladi. Dinamometrlar GOST 9500-84 (yoki shunga o'xshash) ga muvofiq namunaviy va GOST 13837-79 (yoki shunga o'xshash) ga muvofiq dinamometrlar: DORM-3-0.5U; DORM-3-10U; DORM-3-1U; DORM-3-2U; DORM-3-50U; DORM-3-5U; DOSM-3-10U; DOSM-3-1U; DOSM-3-2U; DOSM-3-30U; DOSM-3-50U; DPU-0.1-2; DPU-0,2-2; DPU-1-2; DPU-5-2; DPU-20-1 va boshqalar.
Massani o'lchash
5.	Kettlebell	Og'irligi	1 mg dan 20 kg gacha	0,0017 dan 8,13 mg gacha	GOST OIML R 111-1-2009 yoki shunga o'xshash og'irliklar
6.	Massani taqqoslagichlar	Og'irligi	1 mg dan 20 kg gacha	dan 0,000040 mg	-
7.	Avtomatik bo'lmagan tortish moslamalari	Og'irligi	1 mg dan 20 kg gacha	dan 0,000040 mg	Avtomatik bo'lmagan tortish moslamalari (mexanik o'lchovlardan tashqari)
Bosimni o'lchash
8.	Manometrlar raqamli va analog ko'rsatkichlar bilan	Mutlaq bosim	0,007 dan 7 MPa gacha (ishchi muhit: azot)	6.3 ‧ 10 ^-4 kPa	GOST 2405 yoki shunga o'xshash bosim o'lchagichlari gaz, bug 'va suyuq muhitdagi bosimni o'lchash uchun ishlatiladigan maxsus asboblardir. Bunday uskunalarning ko'plab turlari mavjudligi sababli, kerakli qurilmaga qaror qilishdan oldin, o'zingizning mezonlaringizni aniq belgilab oling. Harakatlar printsipiga ko'ra bosim o'lchagichlarining turlari: suyuq; bahor; kamon - quti, barg, naycha. Maqsad bo'yicha bosim o'lchagichlarning turlari: umumiy texnik; elektr aloqasi; kislorod; temir yo'l; kema; o'z-o'zini yozib olish. Bosim o'lchagichlarining turlari: Manometr texnik (umumiy texnik), modellar: 111.10, 111.12, 111.16, 212.20, DM-1, DM02, DM15. Manometr korroziyaga chidamli (tajovuzkor muhit uchun), modellari: 232.50, 232.30, DM-3, DM-4, ​​DM90. Manometr signalizatsiya (elektrokontakt), modellar: DM 02-V-100, DM-9. Manometr tebranishga chidamli (glitserin bilan to'ldirilgan), modellari: 213.53, 213.40, 233.50, DM-2, DM93. Bosim o'lchagich aniq o'lchovlarning namunalari, modellar: 312.20, 342.11, DM-8. Past bosimli o'lchagich (Bosim o'lchagich), modellar: 610.20, 611.10, 612.20, 632.50, NM 06, NM 96. Raqamli manometrlar, modellar: CPG 1000, TESTO 511, TESTO 523, TESTO 556-1, TESTO 560-1 va boshqalar.
		Haddan tashqari bosim	0,007 dan 7 MPa gacha (ishchi muhit: azot)	6.3 ‧ 10 ^-4 kPa
		Haddan tashqari bosim	0,2 dan 500 MPa gacha (o'rtacha: moy)	6.3 ‧ 10 ^-2 kPa
9.	Bosim sezgichlari	Mutlaq bosim	0,007 dan 7 MPa gacha (ishchi muhit: azot)	6.3 ‧ 10 ^-4 kPa	Bosim sensori GOST 22520 yoki shunga o'xshash - fizik parametrlari o'lchanadigan muhitning (suyuqlik, gaz, bug ') bosimiga qarab o'zgarishi mumkin bo'lgan qurilma. Datchiklarda o'lchangan muhitning bosimi birlashtirilgan pnevmatik, elektr signaliga yoki raqamli kodga aylanadi. Bosim sezgichlari bir nechta mezonlarga ko'ra tasniflanadi. Ulardan birinchisi o'lchovli xususiyatdir: Mutlaq bosim - bu mutlaq nolga (vakuumga) nisbatan o'lchanadigan muhitdagi ko'rsatkich. Ortiqcha bosim - bu muhitdagi barometrik bosimga nisbatan (Yer atmosferasida) bosim ko'tarilish darajasi. Vakuum - barometrik bosimga nisbatan bosimni pasayish darajasi. Bosim / vakuum: ortishi va pasayishi atmosfera bosimiga nisbatan o'lchanishi mumkin. Masalan: METRAN bosim sezgichlari; SAPPHIRE-22; MIDA; SAPPHIRE; ROSEMOUNT; YOKOGAWA; Havo; ELEMER-100 va boshqalar.
		Haddan tashqari bosim	0,007 dan 7 MPa gacha (ishchi muhit: azot)	6.3 ‧ 10 ^-4 kPa
		Haddan tashqari bosim	0,2 dan 500 MPa gacha (o'rtacha: moy)	6.3 ‧ 10 ^-2 kPa
10.	Bosim o'tkazgichlari	Mutlaq bosim	0,007 dan 7 MPa gacha (ishchi muhit: azot)	6.3 ‧ 10 ^-4 kPa	GOST 22520 yoki shunga o'xshash bosim o'tkazuvchisi har xil muhitdagi bosimni o'lchash uchun zarur bo'lgan o'lchash moslamasidir. Ushbu ma'lumotlar keyinchalik oqim yoki kuchlanish chiqishiga aylantiriladi. Masalan: ROSEMOUNT bosim o'tkazuvchisi turi; YOKOGAWA; Havo; METRAN va boshqalar.
		Haddan tashqari bosim	0,007 dan 7 MPa gacha (ishchi muhit: azot)	6.3 ‧ 10 ^-4 kPa
		Haddan tashqari bosim	0,2 dan 500 MPa gacha (o'rtacha: moy)	6.3 ‧ 10 ^-2 kPa
Haroratni o'lchash
o‘n bir	Suyuq shisha termometrlari	Harorat	minus 80 dan 300 ° S gacha	CD 0,1 ° C: 0,06 ° C; CD 0,2 ° C: 0,12 ° C; CD 0,5 ° C: 0.29 ° C; CD 1 ° C: 0,58 ° C; CD 2 ° C: 1.44 ° C; CD 5 ° C: 2.89 ° C; CD 10 ° C: 5.77 ° C;	GOST 28498-90 yoki shunga o'xshash suyuq shisha termometrlari - atrof-muhit harorati o'zgarganda termometrga (odatda alkogol yoki simob) quyiladigan suyuqlik hajmini o'zgartirish printsipiga asoslanadi. Suyuq termometrlar simob va simob bo'lmagan termometrlarga bo'linadi. Masalan: suyuq shisha termometrlari, TL turi; TR-1; SP-40; TPK-M; TT; TTM va boshqalar.
12.	Suyuq termostatlar	Harorat	minus 80 dan 300 ° S gacha	o'lchamlari 0.01 ° C: 0.12 ° C 0,1 ° C: 0,19 ° C ravshanligi 1 ° C: 0.23 ° C	Suyuq termostatlar - operator tomonidan belgilangan vaqt davomida hammomda ma'lum bir haroratni yaratish va ushlab turish uchun mo'ljallangan. Atrof-muhit parametrlarini saqlashning yuqori aniqligi mikroprotsessor boshqaruvchisi tomonidan kafolatlanadi. Harorat maydonining bir xilligi suyuqlikni doimiy aralashtirish orqali minimallashtiriladi. Vannadagi suyuqlikning aylanishi magnit aralashtirgich yordamida amalga oshiriladi, bu sizga shishaning yaxlitligini saqlashga imkon beradi. Masalan: TV, BK40 M tipidagi suyuq termostatlar; TB 300M; LT-300 (TZh-TS-01/150) TZh-01; ELEMER-T-150; ELEMER-T220 va boshqalar.
Fizik-kimyoviy va optik-fizik o'lchovlar
o'n uch.	Spektral muntazam o'tish va optik zichlik o'lchovlari (neytral shisha filtrlar)	O'tkazma	to'lqin uzunligida 250 dan 2500 nm gacha: 0 dan 100% gacha T	0,31 dan 1,2 T% gacha	Spektral muntazam o'tkazuvchanlik va optik zichlik o'lchovlari (neytral shisha filtrlar) (GOST 8.557-2007 ga muvofiq) - fotometrik o'lchov va tibbiy fotometrik va spektrofotometrik asboblarning to'lqin uzunligini (immuno-ferment) tekshirish (kalibrlash) uchun spektral optik zichlik o'lchovi sifatida foydalanish uchun mo'ljallangan. va biokimyoviy tekshirgichlar) 250 dan 2500 nm / gacha Masalan : KS tipidagi neytral filtrlar to'plami; CNF; KSS; Tenglikni; KP; KNI; t Hellma va boshqalar.
		Optik zichlik	to'lqin uzunligida 250 dan 2500 nm gacha: 0 dan 2,5 ABSgacha	dan 0,0022 gacha 0,2350 Abs gacha
14.	UV / VIS / NIR spektrofotometrlari	O'tkazma	to'lqin uzunligida 250 dan 2500 nm gacha: 0 dan 100% gacha T	± 0,3 dan ± 1,1 T% gacha	UV / VIS / NIR spektrofotometri - ikkita optik nurlanish oqimlarining nisbatlarini o'lchash uchun mo'ljallangan qurilma, ulardan biri o'rganilayotgan namunadagi oqim hodisasi, ikkinchisi namuna bilan u yoki bu o'zaro ta'sirni boshdan kechirgan oqimdir. Optik nurlanishning turli xil to'lqin uzunliklarini o'lchashga imkon beradi, mos ravishda o'lchovlar natijasida oqim koeffitsienti olinadi. Uzatish spektrlari yoki ko'zgu spektrlarini o'lchash uchun keng tarqalgan nurlanishdir. Masalan : UV-1200/1800/1900/2600/2700/3600 spektrofotometr turi; NIR - BK-S410; MS 122; UV-1100, B-1100, UV-1200, B-1200, UV-1800, UV-3000, UV-3100, UV-3200 va boshqalar.
		Optik zichlik	to'lqin uzunligida 250 dan 2500 nm gacha: 0 dan 2,5 ABSgacha	dan ± 0,002 gacha ± 0.2312 absgacha
o'n besh.	Viskometrlar	Viskozite	1461 dan 15000 mm ^2 / s gacha	0.33%	Viskometrlar (kapillyar viskimetrlar) - GOST 10028-81 bo'yicha - ishlash printsipi ma'lum bir bosim farqi uchun tor tuynuk yoki naycha orqali suyuqlikning ma'lum hajmdagi oqim vaqtini hisoblashga asoslangan. Ko'pincha rezervuar ichidagi suyuqlik o'z og'irligi ostida oqadi, bu holda yopishqoqlik kapillyardan oqib chiqadigan suyuqlik va juda qalin naychadan oqib chiqadigan suyuqlik orasidagi bosim farqiga mutanosib bo'ladi. Agar qurilmadagi suyuqlik oqimi faqat tortishish kuchi ta'siri ostida amalga oshirilsa (masalan, Ubbelode viskometrida), unda kapillyar viskometre ishlayotganida kinematik (dinamik bo'lmagan) yopishqoqlik aniqlanadi. Masalan : VPZh-1 turidagi viskometrlar; VPZh-2; VPZh-3; VPZh-4; Yashash uchun ruxsatnoma; VZ va boshqalar.
Elektr o'lchovlari
o'n olti.	Raqamli multimetrlar	Doimiy bosim	0 dan 1000 V gacha	18 mkV dan 50,4 mVgacha	Raqamli multimetrlar - bir nechta funktsiyalarni birlashtirgan birlashtirilgan elektr o'lchash moslamasi. Minimal to'plam voltmetr, ampermetr va ohmmetre funktsiyalarini o'z ichiga oladi. Ba'zan multimetre qisqichlar shaklida amalga oshiriladi. Raqamli va analog multimetrlar mavjud. Masalan: Fluke; UT33C; UT50C; UT60 / 70 / 105A; C266; DT-266; DT-830B; DT9208A; MS 8229; Mastech MY62; M812; KVT MAS830L; PEAKMETER PM320; TX-810-T; NEO 94-001; CEM DT-9908; Testo 760-3 va boshqalar.
		AC kuchlanish	0 dan 1000 V gacha	0,003 mV dan 120 mV gacha
		D.C	0 dan 20 A gacha	0,18 mkA dan 51,45 mA gacha
		Muqobil oqim	0 dan 20 A gacha	0,15 mkA dan 15 mA gacha
		Elektr qarshiligi	0 dan 1 ∙ 10 ^9 Ω gacha	0,15 mΩ dan 3,3 MΩ gacha
		Elektr quvvati	0 dan 100 mF gacha	32.508 pF dan 3,6 mF gacha