Mavzu: Qoraqalpoq xalqining etnografiyasi, etnogenezi va etnik tarixi

Qozoq ma’rifatparvari Cho’qon Valixonovning:” Qoraqalpoqlarning sahrodagi 1-shoiri ham qo’shiqchilar,shundan keyin qirg’izlar ham turkmanlar” degan so’zlari bejiz aytilmagan.

• 
  Qozoq ma’rifatparvari Cho’qon Valixonovning:” Qoraqalpoqlarning sahrodagi 1-shoiri ham qo’shiqchilar,shundan keyin qirg’izlar ham turkmanlar” degan so’zlari bejiz aytilmagan.
  
• 
  Qoraqalpoqlar xalq og’zaki ijodi janr jihatdan epik va lirik asarlarga bo’linadi. Qoraqalpoqlar adabiyotida “Qirqqiz” dostono alohida o’rin tutadi.Asarda erksevarlik,vatanparvarlik,insonparvarlik g’oyalari muhim o’rin tutadi.Asarning bosh qahramoni Guloyim o’zinning qirq nafar dugonasi va o’z sevgilisi Arslon bilan Eron shohi Nodirshoh hamda qalmoq xoni Surtoyshi hujumidan yurtini himoya qilishga otlanadi.Guloyim Xorazmni ozod qilib, u yerda qoraqalpoqlar,turkman,o’zbek va qozoq xalqlari vakillarini birlashtirgan davlat tuzadi.Asarda Guloyim bilan bir safda turib jang qilgan Oltinoy,Arslon,Sarvinoz kabilar timsolida mardlik,jasurlik,insoniylik,ayni paytda dushmanga nisbatan shavqatsizlik xislatlari o’z oifodasini topgan.
  

Qoraqalpoqlar xalqining kiyim-kechaklari

Usti boshi uchun zarur gazlama,matolarni to’quvchi ustalar yetkazib berishgan.Bo’z to’n tikish uchun ishlatiladigan yo’l-yo’l alasha,ayollar ko’ylaklari uchun ishlatiladigan katak-katak shatirash ingichka tuya junidan movut,shol,qop va xar xil xalta tikishda foydalaniladigan jun-gazlama tayyorlangan.Po’stin.qalpoq,poyabzal bop teri(asosan, qo’y terisi ishlangan)

Qoraqalpoq xalqi milliy kiyimlari

Erkaklarning kiymi Xorazm erkaklarnikiga o’xshab ketadi.Erkaklar ko’ylak-ishton,dambal kiyganlar.Ishtonning poychalari etik ichiga tiqib kelingan.Sovuq kunlarda yupqa ishton ustidan qalin chit yoki jun gazlamaladan tikilgan issiq ishton kiyib yurishgan.Keyinchalik no’g’ay yoqali ko’ylak kiyishgan. Qoraqalpoqlarda chopon keng tarqalgan.Xar-xil chopon tikilgan.Qavilgan chopon ham ishlatilgan. Jun,gazlama,movutdan shekpen(chakman)tayyorlangan.Bayram kunlati yaltiroq gazlamalar dan tikilgan chopon kiyilgan.Chopon ustidan belbog’,ba’zan kayis(kamar) bo’g’lab yurilgan.Qishda qoraqalpoqlar po’stin va qalpoq kiyishni yoqtirishadi.Qalpoqni qalpoq takiya deb ham atashgan.Qalpoq katta va keng qilib tikilgan.Salla o’rashmagan.Din peshvolarigina salla o’rashgan.oyoqlariga charm poyafzal,maxsi,kalish,etik qishda jun paypoq kiyishgan.Yoshlat bilan katta yoshdagi erkaklarning kiyimi deyarli farq qilmagan. Katta yoshdagilar kiyimlari sal kengroq, uzunroq tikilgan.

• 
  Erkaklarning kiymi Xorazm erkaklarnikiga o’xshab ketadi.Erkaklar ko’ylak-ishton,dambal kiyganlar.Ishtonning poychalari etik ichiga tiqib kelingan.Sovuq kunlarda yupqa ishton ustidan qalin chit yoki jun gazlamaladan tikilgan issiq ishton kiyib yurishgan.Keyinchalik no’g’ay yoqali ko’ylak kiyishgan. Qoraqalpoqlarda chopon keng tarqalgan.Xar-xil chopon tikilgan.Qavilgan chopon ham ishlatilgan. Jun,gazlama,movutdan shekpen(chakman)tayyorlangan.Bayram kunlati yaltiroq gazlamalar dan tikilgan chopon kiyilgan.Chopon ustidan belbog’,ba’zan kayis(kamar) bo’g’lab yurilgan.Qishda qoraqalpoqlar po’stin va qalpoq kiyishni yoqtirishadi.Qalpoqni qalpoq takiya deb ham atashgan.Qalpoq katta va keng qilib tikilgan.Salla o’rashmagan.Din peshvolarigina salla o’rashgan.oyoqlariga charm poyafzal,maxsi,kalish,etik qishda jun paypoq kiyishgan.Yoshlat bilan katta yoshdagi erkaklarning kiyimi deyarli farq qilmagan. Katta yoshdagilar kiyimlari sal kengroq, uzunroq tikilgan.
  

Qoraqalpoq erkaklari kiyimi

Qoraqalpoq erkaklar boshkiyimi