Mavzu: Qoraqalpoq xalqining etnografiyasi, etnogenezi va etnik tarixi

P.Tolstovning fikriga ko`ra birinchi bo`lib qipchoqlar sharqlik bijanaklarni bosh kiyimlariga qarab “qoraqalpoq”deb ataganlar.Binobarin, qoraqalpoqlar o`zlarining hozirgi nomlarini o`n birinchi asrdayoq tug`ulib o`sgan yurtlari –Orol va Amudaryo sohillarida olganlar . Sharq bijanaklari shu asosda tarixiy manbalarga “qorabo`rklilar”, “qoraqalpoqlar” nomi bilan kirganlar.

• 
  P.Tolstovning fikriga ko`ra birinchi bo`lib qipchoqlar sharqlik bijanaklarni bosh kiyimlariga qarab “qoraqalpoq”deb ataganlar.Binobarin, qoraqalpoqlar o`zlarining hozirgi nomlarini o`n birinchi asrdayoq tug`ulib o`sgan yurtlari –Orol va Amudaryo sohillarida olganlar . Sharq bijanaklari shu asosda tarixiy manbalarga “qorabo`rklilar”, “qoraqalpoqlar” nomi bilan kirganlar.
  
• 
  Sharqlik bijanaklarning aksaryat ko`pchiligi Orol sohillari va Amudaryo etaklarida yashab, Xorazm xalqi bilan birga o`n birinchi- o`n to`rtinchi kechgan siyosiy voqealarda faol ishtirok etdilar.
  
• 
  Chingizxonning 1218-1221-yillaridagi Xorazmga yurishi Orol,Amudaryo va Sirdaryo sohillari aholisi boshiga ko`p ofatlar oib keldi. Xorazmning tub yerli aholisi bosqinchilarga kuchki qarshilik ko`rsatdilar, mo`g`illar esa mard va jasur himoyachilarni misli ko`rilmagan darajada mahv etdilar.
  
• 
  Tarixchi Rashididdinning guvohlik berishicha, Urganch shahri aholisi qattiq qarshilik ko`rsatdilar.
  

Chingizxon amri ilan Amudaryo sohilidagi to`g`onni buzib tashladilar, oqibatda Urganch suv ostida qoladi.Bundan tashqari bosqinchilar Xorazmdagi bir qancha ekinzorlarga suv keladigan ko`plap kanallarni buzdilar. Natijada o`zanini keskin o`zgartirib,Sariqqamish sayxonligiga oqa boshladi.Urganchdan orol dengizigacha bo`lgan masofadagi ekinzorlar suvsiz qoldi .Orol dengizining sathi pasaydi, ammo sirdaryoning suvi quyilib turganligi sharofati bilan dengiz suvining sathi 43 belgisidan(hozir 37 da turibdi) pastga tushmadi.

• 
  Chingizxon amri ilan Amudaryo sohilidagi to`g`onni buzib tashladilar, oqibatda Urganch suv ostida qoladi.Bundan tashqari bosqinchilar Xorazmdagi bir qancha ekinzorlarga suv keladigan ko`plap kanallarni buzdilar. Natijada o`zanini keskin o`zgartirib,Sariqqamish sayxonligiga oqa boshladi.Urganchdan orol dengizigacha bo`lgan masofadagi ekinzorlar suvsiz qoldi .Orol dengizining sathi pasaydi, ammo sirdaryoning suvi quyilib turganligi sharofati bilan dengiz suvining sathi 43 belgisidan(hozir 37 da turibdi) pastga tushmadi.
  

• 
  Bunday qarshilikni ko`rgan Chingizxon shaharni to`la qo`lga olgach, o`zinig 50-minglik lashkarlariga shunday buyruq beradi:Sizlarning har biringiz kamida 24 kishini o`ldirishingiz kerak. Shunday qilib mo`g`illar Xorazmning bir milliondan ziyod aholisini qirib tashladilar.
  

Mo`g`ul jangchilari