Mavzu: qo`shilgan qiymat solig`ini byudjetga undirishda mavjud muammolar va ularni bartaraf etish yo`llari
Download 0.56 Mb. Pdf ko'rish
|
qoshilgan qiymat soligini byudjetga undirishda mavjud muammolar va ularni bartaraf etish yollari
|
SOLIQ SOLISH OBYEKTI
(O`zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 198-moodasi)
soliq solinadigan oborot
soliq solinadigan import
36
Amaldagi soliq kodeksining 198-moddasiga ko`ra qo`shilgan qiymat solig`ining obyekti bo`lib, tovar (ish, xizmat)larni realizatsiya qilish oboroti hamda tovarlarning importi hisoblanadi. Tovarlarni (ish va xizmatlarni) realizatsiya qilish oboroti deganda – yuklab jo`natilgan tovarlar (ish va xizmatlar) qiymati tushuniladi, ya`ni yuklab jo`natilgan tovarlar (ish va xizmatlar) uchun mablag`i kelib tushishi davridan qat`i nazar korxona qo`shilgan qiymat solig`i bo`yicha budjet oldida hisob- kitoblarni amalga oshirishi shart. Qo`shilgan qiymat solig`ini aniqlashda realizatsiya bo`yicha soliq solinadigan aylanma miqdori realizatsiya qilingan tovarlar, ishlar, xizmatlar qiymati asosida, qo`llaniladigan narxlar va ta`riflardan kelib chiqib, agar Tovar aksizosti mahsuloti bo`lsa, aksiz solig`ini hisobga olgan holda ularga qo`shilgan qiymat solig`ini kiritmasdan belgilanadi. Shu o`rinda, aksizosti mahsulotlarni realizatsiyasidan qo`shilgan qiymat solig`i hisoblanishida munozarali holat yuzaga keladi, chunki mahsulotdan hisoblangan aksiz solig`i qo`shilgan qiymat solig`i tortiladigan obyektga aylanadi, boshqacha qilib aytganda aksiz solig`idan yana bir marta soliq hisoblanadi. Bu to`g`ri budjetga qo`shilgan qiymat solig`i tushumini ko`paytiradi, lekin soliqqa tortilish tamoyillari haqida ham unutmasligimiz kerak. Bizning aksizosti mahsulotlardan qo`shilgan qiymat solig`i hisoblashda aksiz solig`ining soliq solinadigan aylanmaga kiritilmasligi hisob-kitoblarni ixchamlashtirish bilan bir qatorda, uni soliqqa tortish tamoyillariga moslashtirishga olib keladi. Soliq solinadigan import deganda esa O`zbekiston Respublikasining bojxona hududiga olib kirilayotgan tovarlar hisoblanadi (qo`shilgan qiymat solig`idan ozod etilgan import tovarlardan tashqari). Tovarlar natural haq tarzda berilganda yoki kassa orqali o`z xodimlariga tannarx bahosidan past qilib sotilganda soliqqa tortiladigan oborot tovarlar (ish va xizmatlar) ni ishlab chiqarishning haqiqiy xarajatidan kam bo`lmagan miqdorda belgilanadi. Soliq kodeksiga ko`ra quyidagilar tovarlarni (ish va xizmatlar)ni realizatsiya qilish oboroti hisoblanmaydi:
37
1) soliq to`lovchining xarajatlari sifatida qaraladigan uning o`z ehtiyojlari uchun tovar berish, ishlar bajarish, xizmatlar ko`rsatish (yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`ini hisoblab chiqarishda chegirilmaydigan xarajatlar bundan mustasno); 2) bitta yuridik shaxsning bir tarkibiy bo`linmasi tomonidan boshqa tarkibiy bo`linmasiga ishlab chiqarish ehtiyojlari (zavod ichki oboroti) uchun, agar tarkibiy bo`linmalar Soliq kodeksiga muvofiq mustaqil soliq to`lovchilar bo`lmasa, mol-mulk berilishi, ishlar bajarilishi, xizmatlar ko`rsatilishi; 3) soliq to`lovchining o`z ehtiyojlari uchun o`z kuchi bilan qurilish, montaj, qurilish-montaj ishlarini bajarishi; 4) garov qiymatiga ega bo`lgan qaytariladigan tarani, shu jumladan, shisha idishni jo`natish. Qaytariladigan tara mahsulot solib jo`natilgan, qiymati ushbu mahsulot qiymatiga kiritilmaydigan hamda shu mahsulotni yetkazib berish uchun tuzilgan shartnomada belgilangan shartlarda va muddatlarda mahsulot yetkazib beruvchiga qaytarilishi lozim bo`lgan taradir. Agar tara belgilangan muddatda qaytarilmasa, bunday tarani berish soliq solinadigan oborotga kiritiladi; 5) yuridik shaxsning ishtirokchisi (muassisi) muassislar (ishtirokchilar) tarkibidan chiqaanda (chiqib ketganda), shu jumladan, tugatilganlik, (bankrotlik) yoki qayta tashkil etilganlik munosabati bilan chiqqanda (chiqib ketganda) unga dastlabki hissa doirasida mol-mulkni berish, shuningdek, oddiy shirkat shartnomasi bo`yicha sherikka (ishtirokchiga) uning mazkur shartnoma bo`yicha sheriklari (ishtirokchilari) umumiy mulkida bo`lgan ulushi qaytarilayotganda yoki bunday mol-mulk taqsimlanganda mol-mulkni berish; 6) tugallanmagan qurilishning asosiy vositalari, nomoddiy aktivlari va obyektlarini bepul asosda berish; 7) bankning mol-mulkni o`z filiallariga berishi; 8) oddiy shirkat shartnomasi bo`yicha sherikning (ishtirokchining) ulushi sifatida tovarlarni (ish va xizmatlar)ni, boshqa mol-mulk va mulkiy huquqlarni berish;
38
9) tovarlarni va boshqa mol-mulkni qayta ishlash asosida berish; 10) ishonchli boshqaruv shartnomasi asosida mol-mulkni mulkdordan ishonchli boshqaruvchiga berish; 11) ishonchli boshqaruv shartnomasi tugatilgan taqdirda, mol-mulkni mulkdorga berish; 12) obyekt qiymatini ijaraga beruvchi (lizingga beruvchi) oladigan ijara (lizing) to`lovchining bir qismi tarzida qoplash. Soliq kodeksiga ko`ra quyidagilar tovarlarni (ishlarni, xizmatlar) ni sotish oboroti hisoblanmaydi: soliq to`lovchining xarajatlari sifatida qaraladigan uning o`z ehtiyojlari uchun tovar berish, ishlar bajarish, xizmatlar ko`rsatish (yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig`ini hisoblab chiqarishda chegirilmaydigan xarajatlar bundan mustasno); bitta yuridik shaxsning bir tarkibiy bo`linmasi tomonidan boshqa tarkibiy bo`linmasiga ishlab chiqarish ehtiyojlari (zavod ichki oboroti) uchun mol-mulk berilishi, ishlar bajarilishi, xizmatlar ko`rsatilishi; soliq to`lovchining o`z ehtiyojlari uchun o`z kuchi bilan qurilish, montaj, qurilish-montaj ishlarini bajarishi; garov qiymatiga ega bo`lgan qaytariladigan tarani, shu jumladan, shisha idishni jo`natish. Qaytariladigan tara mahsulot solib jo`natilgan, qiymati ushbu mahsulot qiymatiga kiritilmaydigan hamda shu mahsulotni yetkazib berish uchun tuzilgan shartnomada belgilangan shartlarda va muddatlarda mahsulot yetkazib beruvchiga qaytarilishi lozim bo`lgan taradir. Agar tara belgilangan muddatda qaytarilmasa, bunday tarani berish soliq solinadigan oborotga kiritiladi; tugallanmagan qurilishning asosiy vositalari, nomoddiy aktivlari va obyektlarini bepul asosda berish; banklarning mol-mulkni o`z filiallariga berishi va boshqalar. |
