Qo`shilgan qiymat solig`ini undirishda xorijiy davlatlar tajribasi.
O`zbekiston
Respublikasida
amalda
bo`lgan
soliq
tizimining
samaradorligini oshirishga ko`maklashuvchi muhim va zarur shartlardan biri
uzoq vaqtlardan buyon soliqdan iqtisodiyotni boshqarishning eng ta`sirchan
vositalaridan biri sifatida samarali foydfalanib kelayotgan rivojlangan
mamlakatlarning tajribasini puxta o`rganishdir. Rivojlangan mamlakatlar soliq
tizimi ushbu mamlakatlarda hukm surib turgan har xil iqtisodiy, ijtimoiy va
siyosiy shart-sharoitlarga bog`liq ravishda rivoj topishi turgan gap. Soliqlarning
undirilishi, tarkibi, hisoblanish usuli, stavkasi, belgilangan imtiyozlar va
qolaversa soliq yig`uvchilarga berilgan huquqlar bilan ham bir-biridan farq
qiladi. Lekin bu jarayonlar chuqur tahlil qilinishi natijasida umumiy tomonlarini
topish, shu bilan birga uning ustuvor taraflarini iqtisodiyotga moslashtirgan
holda qo`llash imkoniyatlarini ochish mumkin bo`ladi. Shunday ekan jahonning
bir necha mamlakatlarida qo`shilgan qiymat solig`i undirilish mehanizmi
turlichaligi va o`xshashligi bo`yicha fikrlarimizni bayon etsak. Qo`shilgan
qiymat solig`i undirilish mexanizmida uning stavkalari turlichaligi katta
ahamiyat kasb etadi. Qo`shilgan qiymat solig`ining bir necha stavkasi mavjud
bo`lsa, ma`muriy xarajatlar, shuningdek, me`yorga rioya etishni ta`minlash
xarajatlari ham ancha ko`payadi, bir xil tovarlarga turli stavkalar bilan soliq
solinadigan vaziyat vujudga keladi. Shu sababli Qo`shilgan qiymat solig`i
mavjud bo`lgan mamlakatlarning ko`pchiligi soliq stavkalari soni iloji boricha
kam bo`lishini afzal ko`radi. Qo`shilgan qiymat solig`i yaqindagina joriy etilgan
mamlakatlar Kanada, Islandiya, Yaponiya, Yangi Zelandiya va Shvetsariyada
qo`shilgan qiymat solig`ining bitta yoki ko`pi bilan ikkita stavkasi tasdiqlangan.
Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (IHTT) mamlakatlarida ham
qo`shilgan qiymat solig`i standart stavkasidan ko`p marotaba oshirilgan
stavkalardan foydalanish ancha kamaydi. Yagona Yevropa bozori doirasida
qo`shilgan qiymat solig`ini boshqarishni osonlashtirish maqsadida odatda
24
hashamat buyumlariga nisbartan qo`llaniladigan eng yuqori stavkalarni
bosqichma-bosqich bekor qilishni ko`zda tutuvchi maxsus bitim tuzilgani tufayli
shunga erishildi.
5-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |