Mavzu: Qozog’iston iqtisodiyoti Reja: Qozog’iston iqtisodiyotiga umumiy tavsif

Mavzu:Qozog’iston iqtisodiyoti

Reja:

1.Qozog’iston iqtisodiyotiga umumiy tavsif

2.Iqtisodiyotning tarmoqlar tarkibi

3.Qozog’istonning tashqi iqtisodiy aloqalari

Qozog’iston Respublikasi- jahonda maydoni jihatidan 9- aholi soni bo’yicha esa 64-o’rinda turuvchi davlat hisoblanadi. Qozog’iston shimolda Rossiya, sharqda Xitoy va Qirg’iziston, janubda O’zbekiston va Turkmaniston bilan chegaradosh. Bundan tashqari davlat chegaralarini g’arbda Kaspiy janubda Orol dengizi suvlari yuvib turadi. Aynan ushbu jihatlar ya’ni yaxshi rivojlangan Xitoy va Rossiya bilan chegaradoshligi va Kaspiyga chiqish imkoniyati tufayli Qozog’istonning iqtisodiy geografik o’rnini qulay deb aytish mumkin.

Qozogʻiston mintaqa yalpi ichki mahsulotining 60% ini ishlab chiqaradigan Markaziy Osiyoda eng yirik iqtisodiyotga ega[149]. Jahon bankining 2019 yildagi hisob-kitoblariga ko‘ra, mamlakat YaIM (PPP) bo‘yicha[150] mamlakatlar reytingida 42-o‘rin, YaIM (nominal)[151] bo‘yicha 54 va aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan YaIM (nominal) bo‘yicha[152] bo‘yicha 72-o‘rinni egallagan. Qozogʻiston Sobiq Sovet Ittifoqi parchalangandan keyin, mustaqil respublika boʻlganidan beri 2021-yilda 370 milliard AQSh dollaridan ortiq xorijiy investitsiyalar jalb qildi. Xitoy Qozog‘istonning asosiy iqtisodiy va savdo sheriklaridan biridir

Qishloq xo’jaligi	4.7 %
Sanoat	34.1%
Aholiga xizmat ko’rsatish	61.2%

Tarmoqlar bo’yicha YAIM

2017-yilda boʻlib oʻtgan Jahon iqtisodiy forumi tomonidan Global raqobatbardoshlik reytingi tuzilib, Qozogʻiston davlati 144 ta davlat orasida 57-oʻrinni egalladi[25]. Reytingda bozor hajmi, YaIM, soliq stavkalari, infratuzilmaning rivojlanishi va boshqalar kabi bir qancha makroiqtisodiy va moliyaviy omillar hisobga olingan[

2020-yilning dastlabki yetti oyi davomida Qozogʻiston davlati oʻtgan yilga nisbatan sezilarli darajada koʻproq mahsulot eksport qildi, shu jumladan, avtomobil eksporti yetti barobarga oshdi. COVID-19 pandemiyasi tufayli xizmat koʻrsatish sohasining pasayishi tufayli mamlakat YaIMi 3 foizga kamaydi, biroq iqtisodiyotning real sektoridagi sohalari sezilarli darajada oʻsdi. Qishloq xoʻjaligi, qurilish va ishlab chiqarishda 2020-yilning birinchi sakkiz oyligi davomida ishlab chiqarish hajmi oʻsdi

2020-yilda eng katta oʻsish avtomobilsozlik sohasida (+53,6%), farmatsevtika (+39,7%), qayta ishlangan metall buyumlari (+19,5%), mashinasozlik (+16,5%), shuningdek, yengil sanoatda (+16,4%) kuzatildi. Xizmat koʻrsatish sohasidagi oʻsish sur’atlariga qurilish (+10,7%), axborot va aloqa (+8,2%) kiradi

• Qishloq xoʻjaligi mamlakat iqtisodiyotining muhim tarmogʻidir. 2019-yilda Qozogʻiston yalpi ichki mahsulotining 4,5 foizi qishloq xoʻjaligi hissasiga toʻgʻri keldi. Don, kartoshka, uzum, sabzavot, poliz ekinlari va chorvachilik eng muhim qishloq xoʻjaligi mahsulotlari hisoblanadi. Qozogʻiston qishloq xoʻjaligi Sovet davridagi boshqaruvning yomonligi tufayli hali ham koʻplab ekologik muammolarga duch kelmoqda.
• Qishloq xoʻjaligi yerlari 846.000 km² dan ortiq maydonni egallaydi. Qishloq xoʻjaligiga moʻljallangan yerlar 205 ming km² haydaladigan er va 611 ming km² yaylov va pichanzorlardan iborat. Mamlakat umumiy maydonining 80% dan ortigʻi qishloq xoʻjaligiga moʻljallangan yerlar, shu jumladan, deyarli 70% yaylovlar bilan band.

2019-yilda Qozogʻiston yalpi ichki mahsulotida sanoatning ulushi 27,2 foizni tashkil etdi. Bugungi kunda ishlab chiqarish tarkibining 60% dan ortigʻi neft va gaz qazib olish, metallurgiya sanoati va elektr energiyasi ishlab chiqarish hissasiga toʻgʻri keladi. Janubiy va Markaziy Qozogʻistonda eng muhim sanoat markazlari Chimkent – kimyo, yengil va oziq-ovqat sanoati, metallurgiya; Olmaota – yengil va oziq-ovqat sanoati, mashinasozlik; va Taraz – mashinasozlik, kimyo va oziq-ovqat sanoati[

Qozogʻistonning Yevroosiyo markazidagi geografik joylashuvi uning tranzit tashish sohasidagi muhim transport salohiyatini oldindan belgilab beradi. Respublika quruqlikdagi transport yoʻnalishlarining uzunligi 106 ming km. Shundan 13,5 ming km magistral temir yoʻllar, 87,4 ming km qattiq sirtli umumiy foydalanishdagi avtomobil yoʻllari, 4 ming km. – daryo yoʻllari.

2017-yil holatiga koʻra, respublika boʻyicha avtomobil yoʻllari tarmogʻining umumiy uzunligi 95,409 ming km

Asosiy eksport hamkorlari

Xitoy 13.1%  Italiya 12.2%  Rossiya 9.63%  Niderlandiya 7.24%  Fransiya 6.04%  Janubiy Koreya 5.26%  Turkiya 4.06% Shveysariya 3.68%  Kanada 3.64%  Oʻzbekiston 3.28 (2019

Asosiy import hamkorlari

Rossiya 33.9%  Xitoy 23.9%  Janubiy Koreya 4.48%  Germaniya 4%  Italiya 3.1%  Oʻzbekiston 2.96%  AQSh 2.7%  Turkiya 2.19%  Belarus 1.89%  Fransiya 1.39% (2019

Qozogʻiston 2015-yil 30-noyabrda JSTga aʼzo boʻlganiga qaramay[93], koʻplab jahon oʻyinchilarining mamlakatning savdo imkoniyatlariga qiziqishi bir necha yil ketma-ket pasayishda davom etmoqda. Qozog‘istonning tashqi savdosi 2013-yilgacha jadal rivojlandi, shundan so‘ng eksport va importda bir necha bor pasayish kuzatildi. Tashqi iqtisodiy kompleks Qozog'iston iqtisodiyotining o'sishini rag'batlantiradigan va muhim ijtimoiy-iqtisodiy muammolarni hal qilishni ta'minlaydigan milliy iqtisodiyotning muhim tarmog'i bo'lib qolmoqda.