Mavzu: Radiobiologiya fanining predmeti, tadqiqot ob’yekti, maqsad va vazifalari, radiobiologiya fanining rivojlanish tarixi. Ionlashtiruvchi nurlanish va uning xossalari. Dozimetriya. Doza va o‘lchov birliklari. Dozimetrik qurilmalar
Download 0.79 Mb. Pdf ko'rish
|
1-2-3-4-5-mavzular
|
Radiobiologiya fani – biologiya, tsitologiya, genetika, biofizika, yadro
fizikasi, farmakologiya, gigiyena radiologiya, tibbiyot radiologiyasi va rentgenologiya, ekologik radiobiologiya va shuningdek, radiobiofizika kabi alohida fan sohalariga ajratiladi. 8
Umumiy holatda, radiobiologiya – radiatsion nurlanishning biologik ob’yektlar va tizimlarga ta’sirining umumiy qonuniyatlarini o‘rganadi. Radiobiologiyaning paydo bo’lishi V.K.Rentgenning X-nurlarni (1895 y.), A. Bekkerelning uran tabiiy radioaktivligini (1896 y.) va M.Sklodovsqaya-Kyuri va P. Kyuri tomonidan poloniy va radiy radioaktiv xossalariningi (1898 y.) ochilishi bilan bog’liq. Rentgen nurlari ochilishidan so’ng ionlanuvchi nurlanishning biologik ta’sirini o’rganish boshlandi. G. Heyneke rentgen nurlari bilan sichqonlarga ta’sir etib nurlanishli anemiya va leykopeniyani o’rgandi. 1903 yilda D. Bun hujayra radiosezgirligida uning yadrosi shikastlanishi rolini aniqladi. Radiobiologiyaning boshlang’ich davrida ionlantiruvchi nurlanish ta’sirida hujayralar bo’linishi sekinlashuvi (Kornike, 1905) va turli hujayralarning nurlanishga reaksiyalarida farqi borligi (Bergone va Tribondo, 1906) aniqlandi. XX asrning birinchi choragida ionlantiruvchi nurlanishning embriogenezga ta’siri o’rganildi. Shu davrda radiobiologiyaning miqdoriy bog’lanishlari tadqiq etila boshlandi. 1922 yilda F. Dessauer hujayrada ionlashish hodisalarini tushuntiruvchi birinchi nazariyani taklif etdi, amerikalik olim G. Miller ionlashtiruvchi nurlanishning mo’tagen ta’sirini ochdi. XX asrning 40-60 yillarida AQSh, Yevropa va Rossiyada yirik atom markazlari qoshida maxsus radiobiologiya laboratoriyalari tashkiletildi. Shu paytlarda amerika olimlari A.Hollender, G.Kurtis, A.S.Perrou, V.Rasel, ingliz olimlari L.Grey, P.Aleksandr, J.Lautit, fransuz olimlari P.Latarje, J.Mate, nemis olimlari K.Simmer,U.Hagen,B.Rayevskiy, yapon olimi T.Sugahara, rus olimlari A.Kuzin,N.Dubinin 1945 yilda Hirosima va Nagasaki shaharlarida atom bombalari portlatilganidan so’ng radiobiologik effekt mexanizmlari va nur kasalligi patogenezini o’rganishga, nurlanishdan himoya usullarini ishlab chiqishga katta e’tiborberishdi. O’zbekistonda 1956 yilda Yadro fizikasi instituti tashkiletilgach, radiobiologiya tadqiqotlari boshlandi. 1964 yilda akademik Yo.X.To’raqulov va R.Islombekovlar qalqonsimon bezning kasalliklarini davolashda ionlantiruvchi nurlanishlardan foydalangani uchun davlat mukofotiga sazovor bo’lishdi. SamQXI 9
fizika kafedrasida ishlagan dotsent M.Yangibayev ham akademik Yo.X.To’raqulov rahbarligida qalqonsimon bezga ionlantiruvchi nurlanish ta’sirini o’rgandi. 1976 yilda nishonli radiopreparatlar chiqarish yo’lga qo’yildi. O’zbekistonda radiobiologiya sohasiga salmoqli hissa qo’shgan olimlar qatorida A.Qosimov, J.Musayev, N. Nazirovlar ham bor. 1950-60 yillarda turli mamlakatlarda radionuklidlarning tarqalishi va tirik organizmlarda to’planishiga oid tadqiqotlar o’tkazilishi natijasida yadro qurollarining atmosferada, suv ostida va kosmosda sinovlarini o’tkazishni taqiqlash haqidagi xalqaro shartnomalar qabul qilindi. Radiobiologiyaning dolzarb masalalarini o’rganish uchun Birlashgan Millatlar Tashkiloti qoshida maxsus qo’mitalar tashkil qilindi. Hozirgi davrda radiobiologiyada hujayralarningradiatsion shikastlanishi mexanizmlari, nurlanish kasalligini davolash usullari, radiatsionkanserogenez mexanizmlari, kosmik radiobiologiya masalalarini o’rganish bormoqda. Umumiy holatda
radiobiologiyaning rivojlanish tarixini quyidagi bosqichlarda ajratiladi:
Download 0.79 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|