Mavzu: raqamli iqtisodiyotning xususiyatlari

darajalari ajralib turadi: 
• 1) mijoz qatlami - bulutli xizmatlarga kirish uchun 
foydalaniladigan mijoz dasturiy ta'minoti;
• 2) xizmat ko'rsatish darajasi - bulut modeli orqali 
foydalaniladigan xizmatlarning o'zi; 

---

• 3) ilovalar darajasi - bu "bulut" orqali mavjud bo'lgan 
dasturlar va foydalanuvchi kompyuteriga o'rnatishni 
talab qilmaydi; 
• 4) platforma qatlami - bulutdan foydalanish uchun 
to'liq vositalar to'plamini birlashtirgan dasturiy 
platforma 
• foydalanuvchi kompyuterida hisob-kitoblar; 
• 5) xotira darajasi - foydalanuvchi ma'lumotlarini 
saqlash va ularga "bulut" orqali kirishni qo'llab-
quvvatlash; , 
• 6) "bulut" orqali to'liq virtuallashtirilgan platformani 
ta'minlaydigan infratuzilma qatlami 
• dasturiy ta'minot va uskunalarni sotib olish, qo'llab-
quvvatlash, modernizatsiya qilishda tejashga imkon 
beradi. Masshtablilik, xatolarga chidamlilik va 
xavfsizlik - ilovaning ehtiyojlariga qarab zarur 
resurslarni 
avtomatik 
ravishda 
taqsimlash 
va 
bo'shatish
• 2006 
yilda 
Amazon 
o'z 
veb-xizmatlari 
infratuzilmasini taqdim etdi, bu nafaqat hostingni 
ta'minlaydi, balki mijozga masofadan turib hisoblash 
quvvatini ham beradi. Shunday qilib, biznesda 
zamonaviy "bulutli hisoblash" davri boshlandi. 
Tabiiyki, 2009 yilda paydo bo'lgan tanish Google 
Apps xizmatining ishga tushirilishi ham hisoblash 
manbalarini taqdim etishda muhim rol o'ynadi. 
Keyingi 
rivojlanish 
bosqichi 
Google 
Apps 
platformasi va Microsoft tomonidan e'lon qilingan 
bulutda to'liq huquqli operatsion tizimning ishga 
tushirilishi edi 

---

MUSTAQIL ISH-6 
MAVZU:
Kelajak texnologiyalari va raqamlashtirish 
oqibatlari 
Aminov.i 

---

REJA: 
1.TEXNOLOGIYA BU… 
2.KELAJAK TEXNOLOGIYALARI 

---

Qadimiy mo’jizalardan tortib, bugungi kunda biz 
yashayotgan 
zamonaviy 
binolarga qadar o‘lchov 
texnologiyasi ming yillar davomida o‘lchovlarni amalga 
oshirishda yordam beradi. Biz qadimgi Misrning arqon 
zambillaridan uzoq yo‘lni bosib o‘tdik, ammo yerni 
o‘rganish texnologiyasi hali ham rivojlanib bormoqda. 
Har bir soha singari, kelgusi yillarda ham yer tuzish 
ishlarining kelajagi o‘zgarishi kerak. Dronlardan 
foydalanishning ko‘payishi, mobil 3D xaritalashning 
yaxshilanishi va ma’lumotlar boshqaruvidagi o‘zgarishlar 
orasida geodeziya oldida ko‘plab o‘zgarishlar mavjud. 
Ushbu 
tamoyillar 
soha uchun axborot yig‘ishni 
yaxshilashi, ma’lumotlarni saqlash yondashuvlarini 
o‘zgartirishi va yanada qulay va moslashuvchan 
informatsiya to‘plashni taklif qilishi mumkin. 
Bugun biz yerni o‘rganish texnologiyasining kelajagi 
qanday ekanligi va yerni o‘rganishning eng yaxshi 
tendensiyalari 
qanday 
shakllanayotgani 
haqida 
to‘xtalamiz. 
Dronlar
Dronlar tobora ommalashib bormoqda. Ularning keng 
tarqalishidan oldin, ular ko‘pincha harbiy maqsadlarda 
foydalanilgan. Endi ular quruqlikdagi geodeziya guruhlari 
va boshqariladigan samolyotlarga nisbatan bir nechta 
afzalliklarga ega. Bunga quyidagilarni kiritish mumkin: 
- qisqa vaqt ichida katta sirt maydonlarini aylanish; 
- harakatlanish qiyin bo‘lgan yerlarni kesib o‘tish; 
- murakkab landshaftlarning batafsil rasmlarini olish; 
- yerni o‘rganish, fotogrammetriya, 3D xaritalash, 
topografik o‘lchov va boshqalarni amalga oshirish. 

---

Endilikda tadqiqotchilar zamonaviy dronlar yordamida 
havo ma’lumotlarini tez va aniq olishmoqda. Shuningdek, 
dronlar ishni xavfsizroq bajaradi, negaki operatorlar 
o‘lchovlarni o‘tkazish uchun uchib o‘tishlari yoki xavfli 
muhitga kirishlari shart emas. Uchuvchisiz uchish 
vositalari odatiy holga aylanib bormoqda. Tez orada 
ulardan foydalanish sanoat standartiga aylanishi tayin. 
Dronlar ko‘pincha kadastr uchun ishlatiladi, bu esa 
foydalanishning muhim sohasini ochib beradi. Bundan 
tashqari, ular yerlarni rivojlantirish va boshqarish uchun 
modellarni 
yaratish 
uchun 
kompyuter 
yordamida 
loyihalash dasturlari bilan birlashtirilgan ma’lumotlarni 
taqdim etishlari mumkin. Dronlardan foydalanishning 
yana bir afzalligi shundaki, u yer haqidagi ma’lumotlar va 
inshootlarning turli xil fotosuratlarini taqdim etadi. 
Dronlardan to‘plashimiz mumkin bo‘lgan ba’zi 
ma’lumotlar shakllari quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 
- 2D va 3D ortomozaik xaritalar, ya’ni dron 
fotosuratlari yordamida yuqoridan pastga qarab havo 
ko‘rinishini yaratish; 
- 3D modellar, jumladan, kuchli xaritalash dasturidan 
batafsil modellar yaratish; 
- Termal xaritalar, xususan, hududdagi g‘ayritabiiy 
issiqlik imzolarini yozib olish va aniqlash; 
- LiDAR nuqtali bulutlari, dronlar ushbu tizimda 
foydalanish uchun yuqori zichlikdagi nuqta bulutini 
yaratadi; 
- Multispektral xaritalar ko‘rinadigan yorug‘lik 
spektridan 
tashqaridagi 
ma’lumotlar 
turli 
xil 
foydalanishni taklif qilishi mumkin, jumladan, raketalarni 
aniqlash va sun’iy yo‘ldosh orqali tasvirlar; 

---

- Axborotni modellashtirish (BIM) bu yuqori 
aniqlikdagi 3D dasturiy yoki lazerli modellarni oldindan 
tayyorlangan BIM moslamalari bilan birlashtirishdir. 
Ushbu ma’lumotlar o‘zgarishlarni aniqlashga va shunga 
mos ravishda javob berishga yordam beradi. 

---

MUSTAQIL ISH-7 
MAVZU:
Raqamli iqtisodiyotda mobil texnologiyalar 
AMINOV.I 

---

REJA: 
1.
Oʼzbekiston bozoriga mobil qurilmalarning kirib 
kelish va rivojlanish bosqichlari 
2.
Korporativ tarmoqqa mobil texnologiyalarning kirib 
kelish xususiyatlari 

---

O’zbekiston 
Respublikasini 
yanada 
rivojlantirishning Harakatlar 
strategiyasi 
iqtisodiyotni 
rivojlantirish 
va 
liberallashtirishning 
ustuvor 
yo’nalishlarida belgilangan iqtisodiyotdagi tarkibiy 
o’zgarishlar, 
diversifikatsiya 
va 
sanoatni 
modernizatsiyalash jarayonlarini yanada kengaytirish, 
iqtisodiyotni raqamlashtirishning istiqbolli reja va 
dasturlarini amalga oshirish uchun amaldagi xo’jalik 
yuritish 
mexanizmining 
mazmuni hamda tarkibini 
takomillashtirish talab qilinadi. 
Hozirgi davrda raqamli iqtisodiyot va u bilan bog’liq 
bo’lgan 
bir 
qancha 
samarali texnologiyalar hayotimizga shiddat bilan kirib 
kelmoqda. Shuning uchun ham davlat va jamiyat 
taraqqiyotini 
yanada 
jadallashtirish 
maqsadida respublikamiz rahbariyati bir qancha muhim 
qarorlarni 
qabul 
qildi. 
Masalan, O’zbekiston Respublikasi prezidenti 2018 yil 28 
dekabrdagi 2019 yil uchun eng muhim ustivor vazifalar 
haqidagi 
Oliy 
Majlisga 
Murojaatnomasida 
ham 
mamlakatimizda raqamli iqtisodning rivojlanishi bo’yicha 
quyidagilarni 
aytib 
o’tdi: “Iqtisodiyotning barcha 
sohalarini raqamli texnologiyalar asosida yangilanishini 
ko’zda 
tutadigan 
“Raqamli 
iqtisodiyot 
milliy 
kontseptsitasi”ni ishlab chiqishimiz kerak. Shu asosda 
“Raqamli O’zbekiston-2030” dasturini hayotga tadbiq 
etishimiz 
zarur. 
Raqamli 
iqtisodiyot 
yalpi 
ichki 
mahsulotni kamida 30 foizga o’stirish, korrupsiyani 
keskin kamaytirish imkonini beradi. Nufuzli halqaro 
tashkilotlar 
o’tkazgan 
tahlillar 
ham 
buni 
tasdiqlamoqda.Shuning uchun Hukumatga ikki oy 

---

muddatda raqamli iqtisodiyotga o’tish bo’yicha “yo’l 
haritasi”ni ishlab chiqish topshiriladi. Bu borada axborot 
havfsizligini ta’minlashga alohida e’tibor qaratish 
zarur”
[1]
. 
Investitsiya va tadbirkorlikni diversifikatsiya qilish 
uchun kriptoaktivlar aylanmasi sohasidagi faoliyatni, 
jumladan, mayining, smart kontrakt, konsalting, emissiya, 
ayriboshlash, axborotlashtirish, saqlash, taqsimlash, 
boshqarish, 
sug’urtalash, kraud-funding (jamoaviy 
moliyalashtirish), shuningdek, blokcheyn texnologiyalarni 
joriy etish va rivojlantirish bugungi dolzarb mavzulardan 
biri sifatida qaralmoqda. 
Ayniqsa, raqamli iqtisodiyot sharoitida marketing 
faoliyatida innovatsion marketing texnologiyalari: internet 
marketing, one-to-one (munosabatlar) marketingi, mobil 
marketing, to’g’ridan-to’g’ri marketing yo’nalish va 
shakllarini rivojlantirish, korxona va haridorlar aloqalarini 
o’zaro online tarzda tashkil etish, marketing tadqiqotlarini 
olib borish, tovar va xizmatlarni siljitishda interaktiv 
marketing uslublaridan foydalanish dolzarb masala 
hisoblanadi. 
Shuningdek, 
korxonalar
faoliyatida
interaktiv va raqamli marketingning nazariy hamda
amaliy tomonlarini o’rganish bilan bir qatorda bozor
sharoitida korxonalarning amaliy faoliyatida paydo
bo’ladigan muammolar bilan bog’liq xulosalarni 
shakllantirishda va ularning yechimini topishga e’tiborini 
qaratadi. 
Shu boisdan korxonalarda raqamli iqtisodiyotning 
eng yaqin yordamchisi bo’lgan mobil marketingdan 
foydalanish muhim mezon sifatida qaralmoqda. 

---

Jamiyat hayotida axborot asrining davom etishi va 
takomillashishi oqibatida barcha sohalarda axborot 
texnologiyalarining kirib borishi kuchaymoqda. Shu 
jumladan marketing sohasida ham axborot va internet 
texnologiyalarining 
o’rni 
beqiyosdir. 
Axborot 
texnologiyalari orasida mobil texnologiyalari ham 
marketingning zamonaviy jabhalaridan biri sifatida 
shakllangan. Mobil marketing haqida quyidagicha 
aytishimiz mumkin. 
Mobil marketing[2] - bu marketingning nisbatan 
yangi sohasi bo’lib, mobil qurilmalar orqali kompaniya va 
mijozlar o’rtasidagi ikki tomonlama marketing aloqalarini 
ta’minlaydi. 
Marketing 
kompaniyalarining 
yuqori 
samaradorligi mobil qurilmalar bilan ishlatilganda yana 
ham 
ko’payadi. 
An’anaviy 
ommaviy 
axborot 
vositalaridan ko’ra mobil qurilmalar orqali tovarlar va 
xizmatlarni sotib olishlarni potensial mijozlar ko’proq 
xoxish bildirmoqdalar. 
Mobil marketingning rijovlanishida aloqa vositalari 
va mobil aloqa texnologiyalari ahamiyati yuqoridir. Ular 
quyidagi xususiyatlarga ega: 

Mobil telefon va mobil aloqa muhiti; 

Mobil aloqa xizmati operatorlari; 

Mobil aloqa hizmatlari: so’zlashuv, mobil internet 
va pochta; 

Mobil aloqa vositalari: Smartphone, iphone va 
planshetlar; 

Mobil aloqa vositalari yordamida axborot 
almashish: Bluetooth, SMS va MMS; 

Mobil telefonlardan foydalanish va axborot 
almashish madaniyati. 

---

Mobil marketingning rivojlanishida mobil telefon 
qurilmalarining o’ni beqiyosdir. Mobil telefon – mobil 
aloqada
foydalaniladigan 
telefon 
apparati 
turi 
hisoblanadi. Hozirgi kunda, mobil telefon klaviatura va 
ekranga hamda sensorga ega bo’lib asta-sekin kompyuter, 
faks apparati, telefon apparati, qaydlar kitobchasi 
vazifalarini bajaruvchi ko’p maqsadli abonent tizimiga 
aylanmoqda. Mobil aloqa muhiti – tayanch stansiyalar va 
bir 
guruh 
abonentlar 
tizimidan 
iborat 
bo’lib, 
abonentlarning 
bir-birlari 
bilan 
o’zaro 
axborot 
almashinuvini ta’minlovchi texnik vositalar majmuasidir. 
Mobil aloqa tizimida barcha ma’lumotlar mobil telefon 
orqali elektromagnit to’lqinlari ko’rinishida simsiz havo 
orqali uzatiladi. 
Mobil aloqa xizmati operatorlari – abonentlar 
(mijozlar) uchun mobil aloqa xizmatlarini taklif qiluvchi 
firma yoki tashkilotlardir. Operatorlar vazifasiga radio 
chastotadan foydalanish va xizmat ko’rsatish uchun 
kerakli hujjatlarni olish, o’zining mobil tarmog’ini tashkil 
qilish, foydalanish, xizmat shartlarini ishlab chiqarish, 
xizmat to’lovlarini yig’ish va texnik xizmat ko’rsatish 
kabilar kiradi. 

---

MUSTAQIL ISH-8 
MAVZU:
Sunʼiy intellekt - iqtisodiyotni innovatsion 
rivojlantirish omili sifatida 
AMINOV.I 

---

REJA: 
1. Sun’iy intellekt muammosi 
2.Sun’iy 
intellekt 
va 
neyrotexnologiyalarning
iqtisodiy rivojlanishga ta’siri. 

---

Odatda, robotlar deganda, ko‘pchilikning ko‘z oldiga 
insonlardek gaplasha oladigan, ularning o‘rniga barcha 
yumushlarni bajara oladigan yordamchilar keladi. Ammo 
bu 
nisbatan 
kengroq 
tushuncha. Aslida, 
mobil 
qurilmangizdagi dasturlar: google-tarjimon, lug‘atlar, turli 
xil o‘yinlar va hokazolar ham sun’iy intellektga yaqqol 
misol bo‘la oladi. Faqat ularning qamrovi kichikroq 
bo‘lib, ma’lum bir yo‘nalishdagina sizga yordam 
bera oladi. Ya’ni, bajarmoqchi bo‘lgan amallaringiz turiga 
qarab tegishli dasturdan foydalanasiz. 
SUN’IY INTELLEKT O‘ZI NIMA? 
Sun’iy intellekt — informatikaning alohida sohasi bo‘lib, 
odatda inson ongi bilan bog‘liq imkoniyatlar: tilni 
tushunish, o‘rgatish, muhokama qilish, masalani 
yechish, tarjima va shu kabi imkoniyatlarga ega 
kompyuter tizimlarini yaratish bilan shug‘ullanadi. 
Hozirda SI turli amallarni bajarishga mo‘ljallangan 
algoritm hamda dasturiy tizimlardan iborat va u inson 
ongi bajarishi mumkin bo‘lgan bir qancha 
vazifalarning uddasidan chiqa oladi. 
1990 yillarda SI taraqqiyotida yangi sahifa ochildi. 1997 
yilda Deep Blue nomli IBM kompyuteri shaxmat 
bo‘yicha jahon chempioni Garri Kasparovni yenggan 
tarixdagi ilk kompyuter bo‘ldi. 
SIning yorqin namunalaridan yana biri – IBM Watson 
superkompyuteri bo‘lib, u o‘z bazasidan kelib 
chiqib muayyan tilda berilgan savollarga javob beradi. 
Shuningdek, ko‘pchilikning doimiy hamrohiga aylanib 
ulgurgan mobil yordamchi Siri, fotosuratlarni qayta 

---

ishlovchi Prisma kabi dasturlarni SIning yutuqlaridan biri 
sifatida qayd etish mumkin. Hozirga kelib sun’iy intellekt 
keng ko‘lamda ommalashib kundalik turmush 
tarzimizning deyarli barcha jabhalarini qamrab 
olmoqda. Masalan, Xitoydagi Inchuan shahri aholisiga 
bank kartalarining keragi yo‘q. Hisob-kitoblar bilan 
bog‘liq barcha jarayonlar sun’iy intellekt 
tomonidan insonning yuz qiyofasini aniqlashtirish orqali 
amalga oshiriladi.