Mavzu: shaxsning psixologik tuzilishi reja: kirish

Barkamol insonni baholash (E.h.hoziev)

1. Shaxs haqida umumiy tushuncha

F.I.Sh. _________________________
Jinsi ___________ yoshi ___________
Ish va o`qish joyi _________________
P. Shaxsning yo`nalganligi.

№	Fazilatlar nomi	Kuch-siz	O`rtacha	Kuchli	O`rta kuchli
1	2	3	4	5	6
1.	Iymon e’tiqodlilik	1	2	3	4
2.	Sobitqadamlilik	1	2	3	4
3.	Hamiyatlilik	1	2	3	4
4.	Beg`arazlik	1	2	3	4
5.	Haqgo`ylik	1	2	3	4
6.	Kamtarlik	1	2	3	4
7.	Adolatlilik	1	2	3	4
8.	Insonparvarlik	1	2	3	4
9.	Fidoiylik	1	2	3	4
10.	Vatanparvarlik	1	2	3	5

1	2	3	4	5	6
1.	Muloqotmandlik	1	2	3	4
2.	Tashabbuskorlik	1	2	3	4
3.	Harakatchanlik	1	2	3	4
4.	Zukkolik	1	2	3	4
5.	Sinchkovlik	1	2	3	4
6.	Mehantsevarlik	1	2	3	4
7.	£at’iyatlilik	1	2	3	4
8.	£ulaylilikka intiluvchanlik	1	2	3	4
9.	Mustaqillik	1	2	3	4
10.	O`zini boshqaruvchanlik	1	2	3	4

Sh.Shaxsning umumiy xususiyatlari


1U. Shaxsning o`ziga xos xususiyatlari

1	2	3	4	5	6
1.	O`zgalarning psixologik xususiyatlari va holatlarini tez ilg`ashga qobillik.	1	2	3	4
2.	O`zgalar ichki kechinmalari va hislarini o`zinikiday qabul qilishga moyillik.	1	2	3	4
3.	O`zga kechinmalar xatti-harakatlari va xulq-atvorini tahlil etishga qobiliyatlilik.	1	2	3	4
4.	O`zini hayolan o`zganing o`rniga quya bilish o`quvchanligi	1	2	3	4
5.	O`zgalarning shaxsiy xususiyatlarini inobatga olgan holda ularga oqilona munosabat bildirishga layoqatlilik.	1	2	3	4
6.	Shaxslararo munosabatlarni payqay oluvchanlik	1	2	3	4
7.	Ilg`or tajribalarni oson o`qib olishga zehnlilik	1	2	3	4
8.	Vaziyat qatnashchilari bilan umumiy til topishga zukkolik	1	2	3	4
9.	Shaxslararo muomalada shaxsiy pozitsiyaga egalik	1	2	3	4
10.	Xulq, faoliyat va muomalada odoblilik	1	2	3	4

U. Ijtimoiy ta’sir etuvchanlik

1	2	3	4	5	6
1.	Boshqalar e’tiqodli kishilarga o`zga xos omillarga va mantiqiy dalillashga ta’sir o`tkazishga topqirlik	1	2	3	4
2.	O`zining hissiyot va emotsiyasi bilan o`zgalarga ta’sir etishga o`quvchanlik	1	2	3	4
3.	Ishda va o`qishda muvaffaqqiyatga erishuvda o`ziga ishonch uyg`otuvchanlik	1	2	3	4
4.	O`ziga va o`zgalarga nisbatan talabchanlik	1	2	3	4
5.	Voqelikning muhim va nomuhim, ijobiy hamda salbiy tomonlariga xolisona baho beruvchanlik	1	2	3	4
6.	Tanqidiy fikrlarni mantiqan baholashga bo`lgan qobillik	1	2	3	4
7.	Tanqidiy fikrlarga nisbatan beg`arazlik	1	2	3	4
8.	Vaziyat va sharoitni to`g`ri chamalashda mantiqiy mukammallik	1	2	3	4
9.	Fikr almashishda nutqiy qobiliyatlik	1	2	3	4
10.	Milliy g`oya va milliy mafkurasiga sadoqatlilik	1	2	3	4

U1. Tashkilotchilikka qobiliyatlilik

1	2	3	4	5	6
1.	Tashkilotchilikka nisbatan ehtiyojni sezishlik	1	2	3	4
2.	Tashkilotchilik faoliyatini suiste’mol qilmaslik.	1	2	3	4
3.	Faoliyat mohiyatiga mustaqil kira bilishlik	1	2	3	4
4.	O`z zimmasiga javobgarlik va mas’uliyat tuyg`usini olishlik	1	2	3	4
5.	Tashkilotchilik faoliyatini zavq-shavq bilan ado etishlik	1	2	3	4
6.	Tashkilotchilik jarayonida o`zidan qoniqish hissini in’ikos qilishlik	1	2	3	4
7.	Tashkilotchilikni uddalashga bo`lgan layoqatlilik	1	2	3	4
8.	Vaziyat va sharoitga nisbatan tashkilotchilikda muvaffaqiyatlilik yoki barqarorlik	1	2	3	4
9.	Tashkilotchilikda tezkorlik va samaradorlik sifatlarida uyg`unlik	1	2	3	4
10.	Tashkilotchilikda ijodiylik va aql zakovatlilik	1	2	3	4

U1. Tashkilotchilikka qobiliyatlilik

1	2	3	4	5	6
1.	Tashkilotchilikka nisbatan qobiliyatlilik: A) ko`pgina faoliyat turlariga B) faqat yagona faoliyat turiga	1	2	3	4
2.	Faoliyat ishtirokchilarining yosh davrlariga bo`yicha tashkilotchilik qobiliyatida tafovutchilik A) o`zidan katta yoshdagilarga B) o`zining tengqurlariga	1	2	3	4
3.	Shaxslararo munosabatga mutanosiblik A) distantsiya (bevosita shakliga) B) kontakt (bevosita) V) har ikkalasi ham	1	2	3	4
4.	Faoliyatni boshqarish uslubi bo`yicha A) harakatli davomiy B) faol jonli V) sustkash, xotirjam	1	2	3	4
5.	Boshqaruv psixologiyasiga ko`ra A) demokrativ B) liberal V) avtokrativ	1	2	3	4

XULOSA
A. N. Leont'evdagi shaxs tushunchasi va tuzilishi dunyo munosabatlar doirasidan tashqariga chiqadi. Uning ta'rifi uchun shaxsiyat yana bir individual voqelikdir. Bu biologik xususiyatlarning aralashmasi emas; bu xususiyatlarning yuqori darajada uyushgan, ijtimoiy birligi. Inson hayot, muayyan harakatlar jarayonida shaxsga aylanadi, buning natijasida u tajriba orttiradi va ijtimoiylashadi. Shaxsiyat bu tajribaning o'zi.
Shaxsiyat bu to'liq inson emas, chunki u o'zining barcha biologik va ijtimoiy omillari bilan bir qatorda. Shaxsiyat tarkibiga kirmaydigan xususiyatlar mavjud, ammo u o'zini oldindan namoyon qilguncha aytish qiyin. Shaxsiyat jamiyat bilan munosabatlar jarayonida paydo bo'ladi. Shaxsiyat paydo bo'lganda, uning tuzilishi haqida gapirishimiz mumkin. Butun shaxsiyat bu biologik shaxsga bog'liq bo'lmagan, bog'langan, ajralmas birlikdir. Shaxs - bu biologik, biokimyoviy jarayonlarning, organ tizimlarining birligi, ularning funktsiyalari, ular shaxsning sotsializatsiyasi va yutuqlarida rol o'ynamaydi.
Shaxsiyat, biologik bo'lmagan birlik sifatida, hayot va muayyan faoliyat jarayonida paydo bo'ladi. Shuning uchun shaxsning tuzilishi va unga bog'liq bo'lmagan shaxsiy tuzilma olinadi.
Shaxsiyat voqealarning tarixiy kechishi natijasida vujudga kelgan omillarning ierarxik tuzilishiga ega. Bu o'zini turli xil faoliyat turlarini farqlash va ularni qayta qurish orqali namoyon qiladi; bu jarayonda ikkinchi darajali, yuqori aloqalar paydo bo'ladi.
A. N. Leont'evning orqasida turgan shaxs sub'ektning hayotini belgilaydigan dolzarb munosabatlarning xilma-xilligi sifatida tavsiflanadi. Ushbu faoliyat poydevor yaratadi. Ammo hamma inson faoliyati uning hayotini belgilamaydi va undan shaxsiyatni shakllantiradi. Odamlar shaxsiy tuzilmani rivojlantirish uchun o'rtacha munosabatlarga ega bo'lmagan va shunchaki tashqi bo'lishi mumkin bo'lgan, odamga tegmasdan va uning tuzilishiga hissa qo'shmaydigan turli xil harakatlar va xatti-harakatlarni qiladilar.
Ikkinchisi, bu orqali shaxsiyat xarakterlanadi, ikkilamchi harakatlar o'rtasidagi aloqalarning rivojlanish darajasi, ya'ni motivlar va ularning ierarxiyasining shakllanishi.
Shaxsiyatni ko'rsatadigan uchinchi xususiyat - bu strukturaning bir turi, u mono-vertex, poly-vertex bo'lishi mumkin. Inson uchun har qanday motiv uning hayotining maqsadi emas, uning cho'qqisi emas va shaxsiyat cho'qqisining butun yukiga dosh berolmaydi. Ushbu tuzilma teskari piramida bo'lib, u erda tepalik, etakchi hayot maqsadi bilan birga, quyida joylashgan va ushbu maqsadga erishish bilan bog'liq bo'lgan barcha yuklarni o'zida ushlab turadi. Belgilangan asosiy hayotiy maqsadga qarab, u butun tuzilishga va u bilan bog'liq harakatlarga va orttirilgan tajribaga bardosh bera olishiga bog'liq bo'ladi.
Shaxsiyatning asosiy motivi butun tuzilmani o'zida ushlab turadigan tarzda belgilanishi kerak. Motiv faoliyatni belgilaydi, bunga asoslanib, shaxs tuzilishini motivlar iyerarxiyasi, asosiy motivatsion harakatlarning barqaror tuzilishi sifatida aniqlash mumkin.
A.N. Leontyev shaxsiyat tarkibidagi yana uchta asosiy parametrni aniqlaydi: insonning dunyo bilan munosabatlarining kengligi, ularning ierarxiyalash darajasi va qo'shma tuzilishi. Psixolog shuningdek, nazariyaning qiziqarli tomonlarini ta'kidladi, bu shaxsiyatning qayta tug'ilishi va hozirgi paytda unga nima bo'layotganini tahlil qilish. Inson o'z xatti-harakatlarini o'zlashtiradi, ong va irodaviy xususiyatlar bilan bog'liq bo'lgan motivatsion ziddiyatlarni hal qilishning yangi usullari shakllanadi. Mojaroni hal qilish va xulq-atvorni egallashda vositachi mexanizm sifatida harakat qilish antagonistik yo'naltirilgan tashqi motivlar bilan harakatlarni bo'ysundirishga qodir bo'lgan mustaqil va tashqi maydon vektorlaridan tashqarida yotadigan bunday ideal motiv bo'lishi mumkin. Faqat tasavvurda odam o'z xatti-harakatlarini o'zlashtirishga yordam beradigan narsalarni yaratishi mumkin.

Platonovga ko'ra shaxsning tuzilishi

K.K.Platonovda shaxs to'rt darajali: biologik konditsioner, aks ettirish shakllari, ijtimoiy tajriba va yo'nalish mavjud bo'lgan ierarxik tuzilishga ega. Ushbu tuzilish piramida shaklida tasvirlangan bo'lib, uning asosini shaxs sifatida organizm sifatida biokimyoviy, genetik va fiziologik xususiyatlar, umuman olganda hayot beradigan va inson hayotini qo'llab-quvvatlaydigan xususiyatlar tashkil etadi. Bularga miyadagi morfologik o'zgarishlarga bog'liq bo'lgan jins, yosh, patologik o'zgarishlar kabi biologik belgilar kiradi.
Ikkinchi pastki tuzilish - bu aks ettirish shakllari, bu aqliy bilim jarayonlariga bog'liq - diqqat, fikrlash, xotira, hislar va idrok. Ularning rivojlanishi odamga faolroq, kuzatuvchan bo'lish va atrofdagi haqiqatni yaxshiroq idrok etish uchun ko'proq imkoniyatlar beradi.
Uchinchi pastki tuzilishda insonning ijtimoiy xususiyatlari, uning odamlar bilan muloqot qilish orqali shaxsiy tajribada olgan bilimlari, ko'nikmalari mavjud.
To'rtinchi pastki tuzilish insonning ko'rsatmasi bilan shakllanadi. U ishda, ishda yoki sevimli mashg'ulotlarida foydalanadigan insonning e'tiqodi, dunyoqarashi, istaklari, orzu-umidlari, ideallari va g'ayrati orqali aniqlanadi.
Adabiyotlar:

1. 
   Asmolov A. G. Dеyatеlnost i ustanovka. M. Izd. MGU 1979
   
2. 
   Lеontеv A.N. Dеyatеlnost. Soznaniе. Lichnost. M.1979.
   
3. 
   Abulxanova-Slavskaya K. A. Dеyatеlnost i psixologiya lichnosti. M.1980.
   
4. 
   Kazakov V. G.Psixologiya. M1989, 55-68 bеtlar.
   
5. 
   Nеmov R.S. Psixologiya. M.1990.
   

6.Umumiy psixologiya, A. V. Pеtrovskiy taxr. T.1992, 97-134 b.