Mavzu: she'r janrdagi asarlarni o'rgatishda ped texnologiyalardan foydalanish. Reja

4. Kavsar Turdiyeva she’rlarini o’qitishda interfaol usullardan foydalanish.
Kavsar Turdiyeva ijodi asosan bolalar bilan bog'liq va bolalar adabi- yotiga ulkan hissasini qo'shgan ijodkor hisoblanadi.Hozir shoiraning"Bu bizning O'zbekiston " she'rlar bilan va ularni bolalarga samarali o'tish me- todlari bilan tanishamiz:
Bu - bizning O'zbekiston
Qaysi yerning nonlari, Qaysi yerning lazgisi, Kiritadi jonlarni? Mo'jizaning naq o'zi. Minoralari baland, Bu el juda ham azim, Bu sayqali.......... Hamma bilar........
Qayerning zardo'zlari, Yalo-yalo yalola, Shirin-shakar so'zlari. Beravering savollar, Mashxurdir dunyo aro. Barisi go'zal bo'ston, Budir qadim......... Bu bizning O'zbekiston.
Alpomishning teri u,
Chanqovuzning eli u.
Tog'lari qalqon go'yo,
Albatta............
Ko'rib turgan she'rimiz balalar oson o'zlashtira oladigan, og'zaki nutqda ham ma'lum temt hosil qiladigan sodda va qiziqarli she'rlaridan biri. Demak, quyidagi she'rga to'xtaladigan bo'lsak. Dastlab, bu she'r haqida qisqacha. ma'lumotlar bolalar ishtrokida umumiy ma'lumotlar bayon qilinadi. O'qituvchi va bolalar bilan kelishgan holda she'rlar ifodali o'qiladi. She’r o'qishda galma-galdan o'quvchilar ifodali o'qishi orqali ham bolada ziyraklik va tezlik oshiriladi. She'r agar bolalarga vazifa shaklida berilgan bo'lsa , o'qituvchi maxsus tayyorlab olingan banner list, tarqatma, yoki qiziqarli savollar, rebus, bingo shaklida tekshirishimiz ham maqsadga muofiq bo'ladi. Misol uchun she'rga doir kalit so'zlar berilib ular she'rda ishtrok etgan ma'lumotlar davo-mi shaklida topilishi kerak. Kavsar Turdiyevaning yana bir she'ri bilan tani- shgamiz quyida keltirmoqchi bo'lgan she'rimiz ham "Mahalla ota-ona " she'ridan: Mahalla ota-ona.
Mahalla - ota-ona, Biri keltirib meva,
Har qo'shni qilar ta'na. Deydi:-yemayman dema. Bittasi der :- Yurma kir, Biri der:- Ranging somon, Bittasi der: - Uyga kir. Yeb ichgin tansiq taom.
Yurardim dilim vayron, Biri berib o'yinchoq. Endi bir holga hayron. Mening vaqtim qilar chog'. Bo'lib turibman shu tob, Biri keltirib dori, Uch kun yotibman betob. Der:- "Yaxshimi ahvol?".
Ota-onam singari, Qo'shnilar borligi, rost Shu qo'shnilarning bari, Ekan juda, juda soz. Mendan olmoqda xabar. Tog'ri so'z deyman yana: Ba'zan kirib barobar. Mahallang- ota - ona.
Yuqoridagi she'r haqida dastlab "Aqliy hujum" metodini qo'llaymiz. Bolalardan oila-a'zolar va mahalla haqida umumiy ma'lumotlar so'raladi. Bo- la miyasi bazaviy ma'lumotlarni qidiradi va fikrini jamlay oladi. She'r uchun maxsus Komputer orqali slayd tayyorlab, bolalarga taqdim etishilishi ham she'rga qiziqarli tashkil etishga yordam beradi.Raqamlar haqidagi yana bir qiziq she'r:
RAQAMLAR BO‘YLAB SAYOHAT. Bir – mitti raqam, Eslagin, o‘rtoq, U ikkidan kam. Shunday bor sanoq. Ko‘kda bitta oy, Bir, ikki, uch, Ochadi chiroy. Uchdan keyin puch. Va bitta quyosh. “Uch og‘a-ini” Ufqqa qo‘yar bosh. Ayt ertagini. Bittadir yana Ertaklarda mo‘l, Vatan va ona. Uchrar uchta yo‘l Birdan so‘ng ikki, So‘zlar yo‘lchiroq Bahosi – dakki. Menga uch chiroq: U der: ilming bo‘sh, – Qizil, sariq, ko‘k, Unga bilim qo‘sh. Boshqa rangim yo‘q. Do‘st bo‘lsa biroq. Uch ham biroz mo‘rt, Ikki ko‘z, quloq, Undan kuchli to‘rt. Ikki oyoq, qo‘l, O‘ylasang qarab, Ishi bo‘lar zo‘r. Bordir to‘rt taraf. Ikkidan so‘ng uch. Sharq-u g‘arb, janub, Senga kelar duch. Shimol – qori ko‘p.
Shimol – qori ko‘p. Bo‘lgan raqam – besh Yilning ham asli. Xursanddir kishi O‘tar to‘rt fasli. “Besh” bo‘lsa ishi.
Qish, bahor va yoz, Har qo‘lda, o‘rtoq Kuz ham juda soz. Bordir besh barmoq Gijinglar toychoq, Barisi ahil, Unda to‘rt oyoq. Emaslar baxil. A’lochiga esh.
Yuqoridagi she'rlarda bolalar hissiyotini uyg'otuvchi va fikrlashga undovchi sodda va qiziqarli she'rlardir. Dastlab, bolalardan qizg'anchiqlik haqida umumiy ma'lumotlar so'rab olinadi. Ularning fikrlarini tinglab, umumiy hulo-salar bilan darsni davom ettiramiz .Bolalarga she'riy mavzu bo'yicha bir qancha interfaol metodlarni qo'llasak va bolalarni bunga qiziqtira olsak, maqsadga muofiq bo'ladi. She’rni o'zinigina muhokama qilib qolmasdan, balki o'quvchilarni ham inobatga olgan holatda dars yo'lga qo'yishimiz biz pedogoglarning vazifalarimizdan biridir. "Dumaloq stol" metodi aynan she'r janridagi mavzular uchun qo'llaniladigan faol metod sanaladi.Bunda guruh-ga ajratilgan o'quvchilar yuqoridagi she'rlar misolida oladigan bo'lsak, fikr va mulohazalarini bildiradi ya'ni o'qituvchi belgilagan vaqt davomida aniq va dalillangan ma'lumot aytadi.
Shu orqali nafaqat mavzu doirasida balki mif, hikoya, ertaklardagi boshqa bir ma'lumotlar ham almashiladi.Boshqa she'rida ham huddi shun- day yoki avvalgi sahifalarda bayon qilingan metodlar orqali darsni yo'lga qo'yiladi. "Kakografiya" metodini olib mavzuni yanada qiziqarli qilib davom ettirishimiz ham mumkin. Berilgan barcha she'rlar yuzasidan slayd taqdir motlar tayyorlashimiz yoki qiziqarli o'quv materiallar orqali jonli tarzda darsni yo'lga qo'yishimiz mumkin.
XULOSA
Quyida berilgan mavzuni yoritish biz talabalar uchun zaruriy bilimlardan biridir . Sababi, har bir boshlang'ich sinf o'quvchilari duch ke - ladigan odatiy mavzu lekin kin agar mas'uliyatsiz qaraydigan bo'lsak bo- lalarda yetarli bilim va ko'nikma hosil bo'lmasligi mumkin. Shunga qaramay, bizni qurshagan olamni tezroq bilib olishga uning sirlarni o’rganishga intila- dilar. Unda oilada ota-onalar, bog’chalarda esa tarbiyachilar, maktabda esa o'qituvchilar yaqinda yordam beradilar, ya’ni ular badiiy asarlardan parchalar o’qishni, mazmun va mohiyatini tushunishni o’rganadilar.Badiiy kitoblarning rasmlarini rang-barang harflarini o’qish o'rganishga muvaffaq bo’ladilar. Ulg'ayib ketayotgan yosh avlodni komil insonlar qilib tarbiyalashda kattalar adabiyotining ajralmas bir bo’lagi bo’lgan bolalar adabiyotning ham ahami- yati katta. Bolalar adabiyoti o'z oldiga kelajak avlodni jismonan baquvvat, ruhan pok, fikran sog’lom, iymon-e’tiqodi butun, bitimi ma’naviyati yuksak, mard va jasur, vatanparvar avlodni tarbiyalashdek katta va murakkab vazifani qo'yganligi bilan ajralib turadi. Biz pedogoglar qo'lida juda ulkan va sharafli burch bor.