Mavzu: Shvesiya, Daniya, Norvegiya, qirolliklari ortasidagi

Kurs ishining o`rganilganlik darajasi: Ushbu mavzu nafaqat kecha yoki 
bugun paydo bo`lgan, balki u qadimgi davrladanoq shakllanib kelgan. Xususan, 
Xitoy faylasufi ta’kidlaganidek: “ aytsang – unutaman, ko`rsatsang – eslab 
qolaman, o`zim bajarsam – angalab yetaman! ”. Yana bu haqda buyuk pedagog 
Ya. A. Komenskiy ham o`z fikr - mulohazalarini bildirgan. Tarixchi metodist 
olimlardan esa Ya. G`afforov, M.G. G`afforova, R. Ishmuhammedovlar ilmiy 
tadqiqot ishlari olib borishib, kitoblar chiqarishgan. Bundan tashqari yana bu 
mavzu ayniqsa Yevropalik olimlar tomonidan keng o`rganilgan.Pedagog va 
psixolog 
olimlar 
D.N.Uznadze, 
L.S.Vigotskiy, 
A.N.Leontev, 
S.A.Shmakov, 
G.K.Selevko, 
P.YA.Galperin, 
I.Olloyorov, 
A.A.Verbitskiy 
A.F.Osborn, 
E.A.Aleksandrov, G.Ya.Bush, D.Kolb va boshqalar ilmiy tadqiqot ishlari olib 
borishgan. 
Kurs ishining tuzilishi: Kurs ishi kirish qismi, 2 bob va xulosa qismidan iborat 
bo`lib, jami 30 betdan iborat.Oxirida foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati keltirilgan 
bo`lib, jami 18 ta adabiyot va internet saytlaridan iborat.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

7 
I
.BOB. Urushdan keyingi yillarda Skandinaviya 
davlatlarining iqtisodiy va madaniy hayoti 
1.1. Urushdan keyingi yillarda Afrika davlatlar bilan iqtisodiy va 
ijtimoiy-siyosiy hayoti 
Skandinaviya Shimoliy Yevropa mamlakatlari tomonidan shakllangan geografiyadir. 
Skandinaviya mamlakatlariga Daniya, Shvetsiya va Norvegiya kabi davlatlar kiradi. Bu 
davlatlar bilan bir qatorda, Skandinaviyani Finlandiya, Islandiya, Faroe orollari, Åland 
orollari va Grenlandiya tashkil etadi. Ushbu mamlakatlarning tillari oʻxshash, faqat fin 
tili bundan mustasno. Ushbu tillar shimoliy olmon tillari yoki skandinaviya tillari deb 
nomlanadi. Skandinaviyaga kiruvchi Norvegiya Yevropaning eng boy mamlakatlaridan 
biridir. Ushbu mamlakat neft eksport qiluvchi mamlakat, biroq baliqchilik hamda 
Angliya bilan munosabati tufayli Yevropa Ittifoqiga qoʻshilmagan. Bu qatorda, 
Islandiya ham Yevropa Ittifoqi aʼzosi emas. Daniya esa 1973-yilda Yevropa Ittifoqiga 
qoʻshilgan. Daniyaga qarashli Grenlandiya oroli 1979-yilda referendum orqali Yevropa 
Ittifoqidan ajralib chiqqan. 
Faqat 1995-yilda Shvetsiya va Finlandiya betaraflikdan voz kechib, Yevropa Ittifoqiga 
qoʻshilishdi. Skandinaviya yarim oroli - Yevropaning shim.gʻarbidagi yarim orol. 
Shim.dan jan.ga qariyb 1900 km ga choʻzilgan, eni 800 km gacha (Yevropada eng yirik 
yarim orol). Boltiq, Shimoliy, Norvegiya va Barens dengizlari suvi oʻrab turadi. 
Materikdagi chegarasi shartli ravishda Botnik qoʻltigʻidan Varangerford qultigʻigacha 
boʻlgan joydan oʻtgan. Skandinaviya yarim orolio.da Norvegiya, Shvetsiya va 
Finlandiya shim.gʻarbiy qismi joylashgan. Shimoliy va gʻarbiy qirgʻoklari fordlar bilan 
kuchli parchalangan, arxipelag va orol koʻp. Yarim orolning jan. qismi Skagerrak 
boʻgʻozi va Boxus qultigʻi orqali ikkiga ajralgan. Sharqi va janubidagi past, qiya sohil 
qismi kichikroq buxtalar bilan parchalangan. Skandinaviya yarim orolio.ning gʻarbiy va 
shim. qismida Skandinaviya togʻlari (eng baland joyi — 2469 m, Galxyopiggen togʻi), 
sharqida pastroq Norland yassitogʻligi (eng baland joyi 800 m), janubida morenali 
pasttekislik, undan janubroqda gʻarb, sharq va jan.dan sohilbuyi pasttekisliklari bilan 
chegaralangan gumbazsimon Smoland qiri (eng baland joyi 377 m) bor. Skandinaviya 
yarim orolio. Boltiq qalqoni va kaledon burmali strukturasida joylashgan. Materik 

---

8 
muzlanishining Yevropadagi markazi hisoblangan Skandinaviya yarim orolio.dagi 
muzning qalinligi ayrim joylarda 1500 m ga yetgan. Foydali qazilmalardan temir, mis 
rudalari, titan va qoʻrgʻoshin, shelf qismida neft konlari bor. Skandinaviya yarim 
orolio.ning aksari qismi moʻʼtadil mintaqa, chekka shim. qismi subarktika mintaqasida. 
Gʻarbida qishi yumshoq dengiz iqlimi (yanv.ning oʻrtacha temperaturasi shimolida —
4°dan janubida 2° gacha), yozi birmuncha salqin (8—14°). Yillik yogʻin 1000–3000 
mm. Skandinaviya togʻlari tepalarida yanvar ning oʻrtacha temperaturasi —16° gacha, 
iyulda 6— 8°. taxminan 5000 km² maydon muz bilan qoplangan. Skandinaviya yarim 
orolio.ning sharqiy qismida moʻʼtadil iqlim kontinental iqlimga oʻtib boradi, yanvar 
ning oʻrtacha temperaturasi shimda —15° dan janubida —3° gacha, iyulniki 10—17°, 
yillik yongʻin 300–800 mm. Daryo koʻp, sersuv, serostona. gidroenergiya zaxirasiga 
boy. Koʻl kup, ular tektonik harakatlar va muzlik natijasida vujudga kelgan. 40% dan 
ortiq maydoni oʻrmon. Gʻarbida torf botqokdiklari, janubida aralash va keng bargli 
oʻrmonlar bor. Chekka shimoli tundra. Yarim orolda oʻrmon hayvonlaridan los, tulki, 
kuyon, shimolida bugʻu yashaydi. Qush koʻp. Qirgʻoqqa yaqin suvlari baliqqa boy.