Mavzu: sifat so‘z turkimini o‘rganish darslari

Kompozitsiya usuli. Kompozitsiya usuli bilan qo'shma va juft sifatlar hosil bo'ladi.
Qo'shma sifatlar. Qo'shma sifatlar quyidagi qoliplar asosida hosil bo'ladi:
1. Ot+ot: devsifat, devqomat, dilorom. dilozor, kafangado,otashnafas, sohibjamol.
2. Sifat+ot: xomkalla, sho'rpeshona, kaltafahm,
shirinsuxan, sho 'rtumshuq, balandparvoz.
3. Ot+sifat: yoqavayron, jig'ibiyron, tepakal, xonavayron,
xudobezor, otabezori.

4. 
   Ravish+ot: hozirjavob, kamgap, kamsuxan, kamsuqum,
   kamqon, kamxarj.
   
5. 
   Ravish+fe'l: tezpishar.ertapishar, cho'rtkesar.
   
6. 
   Fe'B- fe'l : ebto 'ymas.
   
7. 
   Olmosh+ot: o 'zboshimcha.
   
8. 
   Ot+fe'l: tilyog'lama, gadoytopmas, tinchliksevar.
   
9. 
   Olmosh+sifat: o'zbilarmon.
   

10. Son+ot: ikkiyuzlamachi, qirqyamoq.
Juft sifatlar. Juft sifatlar tarkibidagi so'zlaming xususiyatiga ko'ra quyidagi turlarga bo'linadi:
I. Har ikki qisnii mustaqil holda ishlatiladigan juft
sifatlar:
1. Qismlari sinonim: aql-hushli, pishiq-puxta, telba-teskari,
sog 'salomat, yakka-yolg 'iz.

2. 
   Qismlari antonim: achchiq-chiichuk, baland-past,
   vayronu-obod, issiq-sovuq.
   
3. 
   Qismlari ma'noviy yaqin: mo'min-qobil, och-
   yalang 'och, soya-salqin, xor-zor, ezma-churuk.
   

II. Bir qismi mustaqil hotda ishlatiladigan juft sifatlar:
aralash-quralash, mast-alast, ilma-teshik, tuppa-tuzuk, xom-xatala, entak-tentak, qari-quri, qora-qura, yamoq-yasqoq, harom-harish.
HI. Har ikkala qismi mustaqil holda ishlatilmaydigan sifatlar: aji-buji, aloq-chaloq, poyintar-soyintar, uvali-juvali, o poq-so poq, ilang-bilang.
Boshqa turkumlarga xos so'zlar konversiya yo'H bilan sifatga o'tishi mumkin. Bu sifatlashuv deyiladi. Sifatlashuv tarixiy jarayon bo'lib, boshqa so'z turkumlari uzoq davro'tishi bilan sifatga aylanib boradi. Sifatlashuv hodisasi lisoniy tabiatga ega.
Juft va takroriy otlarning sifatlashuvi: mosh-guruch, yo'l-yo 7, rang-barang, xilma-xil.
O'zak holidagi fe'llarning sifatlashuvi: daydi, qari, chalkash, yanglish, tutash, aralash.
Harakat nomi shaklidagi juft fe'llar: olmoq-solmoq. Kesimlik shaklidagi fe'llar: oldi-qochdi, kuydi-pishdi, tug'di-bitdi, iliguzildi, ichakuzdi, supraqoqdi.