Mavzu: Siljituvchi Registrlarning Ishlash Tamoyillari. Reja: Registrlar haqida umumiy ma’lumotlar

 
 
2.Ketma-ket siljituvchi registrlar.
Ikkilik ma’lumotni ketma-ket qabul qiluvchi va chiqaruvchi registrlar siljituvchi 
registrlar deb ataladi (siljish registrlar). siljituvchi regsitrlar ikkilik ma’lumot ustidan 
turli operasiyalar bajarish uchun mo‘ljallangan: ketma-ket uzatilayotgan ikkilik 
ma’lumotni jamlash va so‘ngra uni baravar parallel shaklida chiqarish (ya’ni ketma-
ket kodni parallel kodga o‘zgartirish), ma’lumotni parallel kodda (baravar) qabul 
qilib uni ketma-ket chiqarish (ya’ni parallel kodni ketma-ket kodga o‘zgartirish) va 
hokazo. Bundan tashqari siljituvchi registrlar raqamli shakldagi signalni ushlab 
turish elementlari sifatida ham qo‘llaniladi. siljituvchi registrlar odatda ikki 
pog‘onali yoki taktli impulslarning fronti (oldi tomoni) bilan sinxronlaydigan 
triggerlar (dinamik boshqaruvli triggerlar) asosida quriladilar. Bunday registr 
triggerlariga ma’lumot juda qisqa vaqt mobaynida yoziladi va sinxroimpulsning 
fronti davomiyligi bilan o‘lchanadi. Front davomiyligining vaqti triggerning bir 
holatdan ikkinchi holatga o‘tish vaqtidan (o‘tkinchi jarayonlari) ancha kam bo‘lib, 
nolga yaqin. 
Agar registrda statik boshqaruvli triggerlar qo‘llanilsa, unda Sқ1 bo‘lishida 
registrdagi triggerlar “zanjiri” kirishdan (birinchi triggerdan) chiqishgacha (oxirgi 
trigger) ochiq bo‘lib qoladi va shunda kirishdagi birinchi razryad (bit) qiymati 
barcha triggerlarga yozilib qoladi. SHuni ta’kidlash kerakki, siljituvchi registrning 
razryadligi uni “zanjirini” tashkil qiluvchi triggerlar soni bilan aniqlanadi. 
7.3-rasmda D-triggerlarda amalga oshirilgan siljituvchi registrining sxemasi 
keltirilgan. Bunday registr 4-razryadli siljituvchi registri bo‘lib, 4 ikkilik razryadli 
Q1, Q2, Q3, Q4 ma’lumotni saqlash imkoniga ega. Endi 7.3-rasm va 7.1-jadvaldan 
foydalanib registr ishini ko‘rib chiqamiz. Avvalo registrni “tozalab” chiqamiz, ya’ni 

---

Q1, Q2, Q3, Q4 chiqishlarida “0” mantiqiy signallarni o‘rnatib chiqamiz. Buning 
uchun, SET kirishlar “0” signalligida, triggerlarning tushirish krishlari RESETga 
mantiqiy “1” berilishi kifoya. SHunda siljituvchi registrining hosil bo‘lgan holatiga 
jadvaldagi 1 satri to‘g‘ri keladi. Taktli impuls kelishiga qadar registr chiqishlarida 
0000 holat kuzatiladi. 
Ma’lumotni yozish va surish rejimida o‘rnatuvchi SET va RESET triggerlar 
kirishlariga mantiqiy “1” berilib turiladi. Sinxronizasiya kirishi CLKga birinchi 
impuls berib ko‘ramiz. Unda indikatorlar yordamida registr chiqishlarida 1000 
holatni kuzatamiz (jadvaldagi 3-satr), chunki taktli sinxroimpuls kelishida trigger 
U1 informasion kirishdagi mantiqiy “1”ni chiqishi Q1ga ko‘chiriladi. Endi, 
registrning informasion kirishida mantiqiy “1” mavjudligida, bu “1” signali har bir 
sinxroimpuls uzatilishida Q1razryadga kiritiladi. Ilgariroq kiritilgan mantiqiy “1”lar 
esa, o‘ng tomon bitta pog‘onaga suriladilar (jadvaldagi 2 va 3 taktli impulslar). 
Xuddi shu singari, agar informasion kirishga mantiqiy “0” berilsa, bu “0” har bir 
taktli impulsda Q1 razryadga kiritiladi va ilgariroq kiritilgan “1” va “0” lar o‘ng 
tomonga siljishadi (7.1-jadvaldagi 4-8 taktli impulslar). 
9- 
chi taktli impuls kelishiga qadar, informasion kirishda mantiqiy “1” 
o‘rnatiladi. 10chi impuls kelishidan avval esa, ushbu kirishdagi signal “0” qiymatiga 
ega. Natijada 9:13 takt impulslari yuborilish davrida, registrga 9-chi 
Rasm 7.3. D-triggerli 4 razryadli ketma-ket registr 

---

 
 
7.4. Siljituvchi registr 
Jadval 7.1 
Tact 
sanasi 
Tactdan keying holati 
rakami 
E 
Q
a
Q
B
Q
c
Q
d
= Q 
1 
1 
0 
0 
0 
0 
2 
0 
1 
0 
0 
0 
3 
0 
0 
1 
0 
0 
4 
0 
0 
0 
1 
0 
5 
0 
0 
0 
0 
1 

---

Rasm 7.5 D-trigger asosidagi 4-bitli o’ngga siljituvchi registr 
 
 
impulsda kiritilgan mantiqiy “1” o‘ng tomonga siljishini indikator yordamida 
kuzatish mumkin. Jadvaldagi 15 satrdan ma’lumki, yuqoridagi mantiqiy “1” 13-chi 
taktli impulsda registrning o‘ng tomondagi eng chekka razryadidan chiqib 
yo‘qoladi. 
Jadval 7.2