Mavzu: sog‘in sigirlarga oziqlantirish
Download 105.63 Kb.
|
согин сигирларни озиқлантириш
- Bu sahifa navigatsiya:
- MAVZU: SOG‘IN SIGIRLARGA OZIQLANTIRISH
|
REJA: 1. Sog‘in sigirlarning organizimida sut ishlab chiqarishdagi fiziologik jarayonlar. 2. Yangi tuqqan sigirlarni oziqlantirish. 3. Sog‘in sigirlarning sut berish davriga qarab oziqlantirishni tashkil etish. 4. Sog‘in sigirlarning to‘yimlik moddalarga bo‘lgan talabi va ratsion tarkibi. MAVZU: SOG‘IN SIGIRLARGA OZIQLANTIRISH Sog‘in sigirlarni hozirgi zamon texnologik sxemalar asosida oziqlantirishni tashkil etish ularning sut mahsuldorligini oshirishiga kuyga kelishini nazorat qilishda katta ahamiyatga ega. To‘g‘riqxonada oziqlantirish – to‘g‘riqxonada sog‘in sigirlarni oziqlantirishga alohida e‘tibor beriladi tug‘gandan keyin 1-2 kun 0,5 kg bug‘doy kepagini 10 l suvga atala qilib berilib qisman dukkakli va bashoqlilar pichanidan beriladi. 3-4 kunlarida esa pichanlar miqdorini oshirib 0,5 kg gacha kuchli ozuqa beriladi. 5-6 kunlari ratsionga ildiz mevalik ozuqalardan qo‘shilsa 7 kunni silos ham qisman qo‘shilishi mumkin. 8-9 kunlari to‘lliq ratsionga o‘tkazilib sigirning holatini nazorat qilib 10- kundan boshlab 2-sexga o‘tkaziladi.
3- sexda sut ishlab chiqarish sexi bunda 2-sexda tuzilgan dastlabki ratsion bo‘yicha oziqlantirilib sigirlarning sut berishi nazorat qilinadi. 4- sex sigirlar bug‘ozlgining 7 oyligidan boshlab ya‘ni sutdan chiqqan bug‘oz sigirlar guruhiga o‘tkazilib oziqlantirilishi ham alohida tashkil etiladi. Sut bezlarida – elinda sut hosil bo‘lishi murakkab sekretor jarayon hisoblanib, 1 kg sut hosil bo‘lishi uchun sut bezlaridan 500-600 litr qon aylanib o‘tadi. Sut bilan qonning tarkibidagi ozuqa moddalar bir-biridan farq qiladi va miqdori jihatidan butunlay farq qiladi. Sigir sutining tarkibida qon plazmasiga qaraganda 90 barobar ko‘p qant, 18-20 barobar yog‘ va ko‘p miqdorda kaltsiy fosfor uchraydi. Bu hol qonning tarkibidagi moddalarning sut bezlarida butunlay qayta ishlanishi natijasida sut hosil bo‘lishidan darak beradi. Sog‘in sigirlarning to‘yimli moddalarga bo‘lgan talabi ularning sut mahsuldorligi, sutning yog‘liligi, tirik vazni, va semizlik darajasiga bog‘liq bo‘ladi. Sigirlarning laktatsiya davrida qo‘yidagi fizilogik holatlar asosida oziqlantirishni tashkil etish zarur. Tug‘riqdan so‘ng dastlabki kunlar, iydirish davri, laktatsiyaning navbatdagi bo‘g‘ozlik davri, sutdan chiqarish davr. Sigir tug‘gandan so‘ng, dastlabki kunlarda sut tarkibidagi to‘yimli moddalar ratsiondagi to‘yimli moddalar yig‘indisidan yuqori bo‘ladi. Ushbu davrda “onalik dominant” holati yuz berib, organizimda zahira sifatida to‘plagan moddalar sut sintezi uchun sarf bo‘ladi. Sigirlar tug‘gandan so‘ng qo‘yidagi tartib bilan oziqlantirishga alohida e‘tibor berish kerak. Dastlabki kunlarda ratsionning asosiy qismini yaxshi sifatli pichan tashkil etib uni sigirlarga hohlagancha beriladi. Birinchi kunda pichanga qo‘shimcha qilib 1,0-1,5 kg engil hazmlanuvchi konsentratlardan (suli yormasi, bug‘doy kepagi) atala qilib beriladi. Shunday qilib 10-15 kun davomida sigirlar to‘liq tarkibli ratsion bilan oziqlanishga o‘tkaziladi. Laktatsiyaning keyingi davrida, ya‘ni iydirish davrida sigirlarning haqiqiy sut mahsuldorligining imkoniyatlari belgilanadi, bu o‘z navbatida to‘liq qiymatli oziqlantirishni tashkil etish evaziga amalga oshiriladi. Sigirlar to‘la tarkibli ratsionga o‘tkazilgandan so‘ng, ularning haqiqiy sut mahsuldorligiga nisbatan 4-6 kg ga yuqori bo‘lgan sigirlar uchun oziqa me‘yori belgilanadi va ushbu holatda oziqlantirish ratsioni tuziladi. Bu usul “avans” hisobiga oziqlantirish deb nomlanadi va sigirlarning haqiqiy sut mahsuldorligini belgilashga yordam beradi. Bu davrda ratsion to‘yimliligi 1-2 oziqa birligiga, sigirlarning sut sog‘imi oshib, bir miqdorda to‘xtab qolguncha har kuni ko‘paytirib boriladi. Birinchi tug‘imdagi sut yo‘nalishidagi zotdor sigirlarning oziqa me‘yorini haqiqiy sut mahsuldorligiga nisbatan laktatsiyaning dastlabki uch oyida 5 kg ga, to‘rtinchi va oltinchi oylarda 4 kg ga, va oxirgi uch oyida 3 kg ga yuqori belgilash maqsadga muvofiq. “Avans” hisobiga oziqlantirish asosan shirali va konsentrat oziqalar hisobiga amalga oshiriladi. Iydirish davri 2-3 oy davom etib, bu davrda eng yuqori ko‘rsatgichlar qayd etiladi. Laktatsiyaning keyingi davri servis davrining tugashi bilan boshlanadi. Bu davrda sigirlar organizimda gormonal statusi yuz berishi va fizologik holatining o‘zgarishi bilan ratsion tarkibidagi organik va mineral moddalarning bir qismi navbatdagi homilaning shakllanishiga va organizm zahiralarini yangilash uchun sarf bo‘ladi. Bu o‘z navbatida sut sog‘imini kamaytirishga olib keladi, lekin bu holat sigirlarning sut mahsuldorligining pasayishiga sabab bo‘lmasligi lozim. Chunki, sog‘in sigirlar uchun to‘la qiymatli oziqlantirishni tashkil etishda ularning energiya, to‘yimli, biologik faol va mineral moddalarning sut sintezi, takror ishlab chiqarish funksiyasi va sog‘lig‘ini ta‘minlash uchun zarur bo‘lgan talabni qondirishga qaratilishi kerak. Sigirlarning mahsuldorligi oshib borishi bilan ratsion tarkibida 1 kg quruq moddaning energetik qiymati ham oshib borishi lozim. 1-jadval Sog‘in sigirlar ratsionida 1 oziqa birligiga talab etiladigan to‘yimli moddalar miqdori
Yosh o‘sayotgan va semizlik darajasi o‘rtachadan past bo‘lgan sigirlar ratsioniga 1-2 oziqa birligi qo‘shib beriladi, bunda har 1 oziqa birligiga 100 g hazmlanuvchi protein, 7 g kalsiy va 5 g fosfor to‘g‘ri kelishi kerak. Tirik vazni 500–600 kg bo‘lgan sigirlarning mahsuldorligiga qarab har 100 kg tirik vazniga 2,8-3,2 kg quruq modda talab etiladi, mahsuldorligi yuqori bo‘lgan sigirlarga bu ko‘rsatgich 3,5-4,0 kg tashkil etishi kerak. Ratsionning protein bilan ta‘minlanganligini nazorat qilish katta ahamiyatga ega, uning etishmovchiligi natijasida sut mahsuldorligi va sut yog‘liligi kamayishi, reproduktiv hususiyatining buzilishi va nimjon buzoq tug‘ilishi kuzatiladi. Buning uchun ratsion tarkibida har 1 oziqa birligiga sigirlarning sut mahsuldorligiga qarab 95-110 g hazmlanuvchi protein to‘g‘ri kelishi kerak. Ratsionning protein bilan ta‘minlanganligi uning hazm bo‘lishi va katta qorinda mikrofloraning biosintezi orqali ham qondiriladi. Buning uchun ratsion tarkibidagi qandning proteinga bo‘lgan nisbati 0,8-1,2 atrofida bo‘lishi maqsadga muvofiqdir. Ratsionda protein etishmaganda sun‘iy azot saqlovchi birikmalardan: mochevina (karbamid), sulfatamoniy, diammoniyfosfat va boshqa qo‘shimchalardan foydalanish mumkin (“Oziqalarning proteinli to‘yimliligi” mashg‘ulotsini ko‘ring). Masalan: ratsionga qo‘shiladigan 1 g mochevina 2,6 g hazmlanuvchi proteinga tenglashtiriladi. Ratsionga kiritiladigan sun‘iy azot saqlovchi birikmalar miqdori hazmlanuvchi protenga bo‘lgan talabaning 20-25% dan oshmasligi kerak. Shuni ta‘kidlash joizki, ratsionda etarli darajada qand, kraxmal va mineral moddalar bo‘lgan holatda ushbu qo‘shimchalardan foydalanish mumkin. Ratsionda protein miqdorining me‘yordan oshib ketishi ham modda almashinuvida salbiy holatlar yuz berishiga sabab bo‘ladi. Uglevodlar organizm uchun yaxshi energiya manbai, modda va energiya almashinuvida katta ahamiyatga ega bo‘lganligi uchun uning ta‘minlanganligini nazorat qilish maqsadga muvofiq. Bunda ratsion tarkibida qand, kraxmal va xom kletchatka aniqlanadi. Qandning proteinga bo‘lgan nisbati me‘yorda bo‘lishi uchun 1 oziqa birligiga 80-120 g qand to‘g‘ri kelishi kerak yoki qandprotein nisbati 0,8-1,2 ga teng bo‘lishi kerak. Engil hazmlanuvchi uglevodlarning (kraxmal va qand) xom kletchatkaga bo‘lgan nisbati 1,5-1,6 marotaba ko‘p bo‘lishi katta qorinda mikrofloraning o‘rinalmashmaydigan aminokslatalar biosentiziga ijobiy ta‘sir etib, uchuvchi yog‘lar kislotalarning ko‘payishi bilan sutning yog‘lilik darajasi oshadi. Sog‘in sigirlar ratsionini mineral moddalar bilan ta‘minlanishini nazorat qilish katta ahamiyatga ega. Ular organizmining suyak to‘qimalarini shakllanishida, barcha organ va sistemalarining faoliyati, shu jumladan hazm qilish jarayonining normal kechishi hamda to‘yimli moddalardan energiya va sut hosil bo‘lishida ishtirok etadi. Mineral etishmovchiligi natijasida, organizmda zahira holatda bo‘lgan moddalardan foydalaniladi, natijada suyak to‘qimalarning demineralizatsiyasi, sut mahsuldorligi va uning yog‘liligining pasayishi, reproduktiv xususiyatining susayishi va yangi tug‘ilgan buzoqlarning yashovchanligining pasayishi kuzatiladi. Kalsiyfosfor nisbati 2:1-5:1 atrofida bo‘lishi kerak. Ratsiondagi asosiy oziqalar organizmning fosforga bo‘lgan talabini qondira olmaydi, shuning uchun mineral qo‘shimchalardan foydalanish maqsadga muvofiq (ilova). Masalan: bir kunda ratsion tarkibiga 20-100 g, yoki hayvonning har 1 kg tirik vazni hisobiga 0,2 g diammoniyfosfat mineral qo‘shimchasini berish tavsiya etiladi. Xo‘jaliklarning oziqa bazasini hisobga olib oziqlantirish tiplari va ratsion strukturasi belgilanadi. Qish mavsumida yoki og‘ilda boqiladigan davrda pichan, silos va senaj to‘yimliligi kamida 60-70% ni tashkil etishi kerak. Sigirlarning 100 kg tirik vazniga 1,0-2,0 kg pichan (pichanning 20-30% o‘rnini to‘yimliligi hisobiga samon o‘rnini bosish mumkin), 2-5 kg silos, 2-5 kg senaj va 1-3 kg ildizmevalilar beriladi. Ushbu davrda hajmli oziqalar sog‘im miqdoriga bog‘liq bo‘lib quyidagi miqdorda berilishi mumkin: pichan 4-8 kg, senaj 10-30 kg, silos 10-40 kg, ildizmevalilar 8-30 kg. Silos tarkibida qand miqdori kam bo‘lganligi uchun, silosli oziqlantirish tipida ratsionni engil hazmlanuvchi uglevodlar bilan boyitish zarur, chunki ular hisobiga katta qorinda mikrofloraning rivojlanishi ta‘minlanadi. Buning uchun ratsionga xashaki yoki qand lavlagi, oziqaviy patoka kiritiladi. Ratsionning asosiy qismini yoz davrda ko‘k o‘tlar, og‘ilda boqiladigan davrda esa pichan, silos, senaj, ildizmevalilar tashkil etib, ratsionlarning energetik to‘yimliligini to‘ldiruvchi konsentratlar tashkil etadi. Bundan tashqari ratsionlar vitamin va minerlar bilan tenglashtirish uchun vitaminli oziqa va ularning preparatlari, mineralli qo‘shimchalar yoki vitaminliminerlli qo‘shimchalar bilan boyitiladi. Qishda ratsionni karotin bilan boyitish uchun 12 kg o‘t uni, pichan kesmasi yoki ulardan tayyorlangan briketlardan foydalaniladi. Sog‘in sigirlar ratsioniga konsentrat oziqalar (boshoqli donlar yormalari, kepaklar, shrot va kunjaralar) kunlik sog‘im miqdoriga qarab berish tavsiya etiladi. A.P.Dmitrochenko tomonidan sigirlar uchun yillik va 1 kg sut uchun sarflangan konsentratlar miqdoriga qarab oziqalantirish tiplar tasnifini tavsiya etgan (2-jadval).
Download 105.63 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|