Мавзу: Статистика фанининг предмети ва усуллари

Мавзу:Статистика фанининг предмети ва усуллари.

• Режа:
• 1. Статистика тўғрисида умумий тушунча.
• 2. Статистика фани предмети ва унинг ўзига хос хусусиятлари.
• 3. Статистика фани асосий категориялари ва тушунчалари.
• 4. Статистика фани услубияти.
• 5. Бозор иқтисодиёти шароитида статистиканинг тутган ўрни ва аҳамияти.

Cтатистика атамаси лотинча «Status» сўзидан олинган бўлиб ҳодисаларнинг ҳолатини, аҳволини билдиради. «Status» сўзи негизидан «Stato»-давлат, «Statusta» давлатни билувчи, «Statustica» давлат тўғрисидаги муайян билим, маълумотлар йиғиндиси деган тушунчалар келиб чиққан.

Cтатистика атамаси лотинча «Status» сўзидан олинган бўлиб ҳодисаларнинг ҳолатини, аҳволини билдиради. «Status» сўзи негизидан «Stato»-давлат, «Statusta» давлатни билувчи, «Statustica» давлат тўғрисидаги муайян билим, маълумотлар йиғиндиси деган тушунчалар келиб чиққан.

Статистика XVII асрнинг охирларига келиб мустақил фан сифатида шакллана бошлади. Статистиканинг асосчилари бўлиб инглиз олимлари У.Петти (1628-1678), Ж.Граунт (1620-1678), бельгиялик олим А.Катле (1796-1874), германиялик олим Г.Ахенваль (1719-1772)лар ҳисобланадилар.

Статистика XVII асрнинг охирларига келиб мустақил фан сифатида шакллана бошлади. Статистиканинг асосчилари бўлиб инглиз олимлари У.Петти (1628-1678), Ж.Граунт (1620-1678), бельгиялик олим А.Катле (1796-1874), германиялик олим Г.Ахенваль (1719-1772)лар ҳисобланадилар.

Статистика фанининг предмети

Статистика фани оммавий-ижтимоий ҳодиса ва жараёнларни миқдорий томонларини уларнинг сифат томонлари билан узвий равишда боғланган ҳолда ўрганади.

Статистика фанининг усуллари

• Статистик кузатиш.
• Жамлаш ва гуруҳлаш.
• Турли умумлаштирувчи кўрсаткичларни ҳисоблаш.
• Маълумотларни жадвал ва графикларда тасвирлаш.

Статистиканинг объекти

Бутун борлиқ, яъни моддий дунёдаги табиий ва ижтимоий ҳодисаларнинг барчаси статистиканинг ўрганиш объекти бўлиб ҳисобланади.

Статистик тўплам

Статистик тўплам дейилганда маълум боғланишда бир хил сифатга эга бўлган ҳодисалар, элементлар, бирликлар тўплами тушунилади.

Қонун-ҳодисалардаги муҳим, умумий ва зарурий такрорланадиган боғланишларни ифодалайди. Қонун икки ҳодиса ўртасидаги ички ва зарурий боғланишдир.

Қонун-ҳодисалардаги муҳим, умумий ва зарурий такрорланадиган боғланишларни ифодалайди. Қонун икки ҳодиса ўртасидаги ички ва зарурий боғланишдир.

Қонуният дейилганда кўпинча ҳодисалардаги такрорланиш, кетма-кетлик, изчиллик ва тартиб тушунилади. Бу кетма-кетлик, изчиллик фақатгина у ёки бу томонга оғган алоҳида кўрсаткичларнинг умумий тўплам ўртасида ўзаро ейишиб кетиши натижасида юзага келади.

Фақат алоҳида ҳодисаларда руй берадиган қонуниятлар динамик қонуниятлар дейилади.

Фақат алоҳида ҳодисаларда руй берадиган қонуниятлар динамик қонуниятлар дейилади.

Оммавий маълумотларни умумлаштириш йўли билан аниқланадиган қонуниятлар статистик қонуниятлар дейилади.

Статистик кўрсаткич аниқ шароитда содир бўлган воқеа ва ҳодисанинг миқдорини, ҳажмини, қийматини ифодалайди. Кўрсаткичлар тизими эса бир-бири билан узаро боғланган яхлит тизим бўлиб ҳодиса ва воқеаларни бир бутунлигича тавсифлайди.

Статистик кўрсаткич аниқ шароитда содир бўлган воқеа ва ҳодисанинг миқдорини, ҳажмини, қийматини ифодалайди. Кўрсаткичлар тизими эса бир-бири билан узаро боғланган яхлит тизим бўлиб ҳодиса ва воқеаларни бир бутунлигича тавсифлайди.

Амалиётда Республикамизда ягона халк хўжалиги ҳисоби жорий қилинган. Бу ҳисоб уч турдаги ҳисобни ўз ичига олади:

Амалиётда Республикамизда ягона халк хўжалиги ҳисоби жорий қилинган. Бу ҳисоб уч турдаги ҳисобни ўз ичига олади:

• оператив-техника ҳисоби.
• бухгалтерия ҳисоби.
• статистик ҳисоб.

Оператив-техника ҳисоби корхона иши устидан оператив бошқаришни ташкил этиш учун хизмат қилади. Корхона маъмуриятини корхона ва айрим ишлаб чиқариш бўлимларини иш ҳолати ҳақидаги маълумотлар билан таъминлаб туриш бу ҳисобнинг асосий вазифасидир.

Оператив-техника ҳисоби корхона иши устидан оператив бошқаришни ташкил этиш учун хизмат қилади. Корхона маъмуриятини корхона ва айрим ишлаб чиқариш бўлимларини иш ҳолати ҳақидаги маълумотлар билан таъминлаб туриш бу ҳисобнинг асосий вазифасидир.

Бухгалтерия ҳисоби корхонанинг моддий ва пул ресурслари ҳаракатини ҳисобга олади. У корхона мулкини қўриқлашдаги муҳим қуролдир. Бухгалтерия ҳисобининг хусусияти шундаки, у бошланғич ҳужжатларга асосланиб корхонаниниг моддий ва молиявий ресурсларидаги ҳар бир ўзгаришни пулда ҳисоблаб, икки ёклама ёзув йўли билан ҳисобда қайд қилади.

Бухгалтерия ҳисоби корхонанинг моддий ва пул ресурслари ҳаракатини ҳисобга олади. У корхона мулкини қўриқлашдаги муҳим қуролдир. Бухгалтерия ҳисобининг хусусияти шундаки, у бошланғич ҳужжатларга асосланиб корхонаниниг моддий ва молиявий ресурсларидаги ҳар бир ўзгаришни пулда ҳисоблаб, икки ёклама ёзув йўли билан ҳисобда қайд қилади.

Статистик ҳисоб халқ хўжалиги миқёсидаги ҳисоб бўлиб, ундаги содир бўладиган ҳодиса ва жараёнларни умумлаштиради ва тегишли қонуниятларини аниқлайди. У қуйидаги томонлари билан юқоридаги ҳисоблардан тубдан фарқ қилади:

Статистик ҳисоб халқ хўжалиги миқёсидаги ҳисоб бўлиб, ундаги содир бўладиган ҳодиса ва жараёнларни умумлаштиради ва тегишли қонуниятларини аниқлайди. У қуйидаги томонлари билан юқоридаги ҳисоблардан тубдан фарқ қилади:

• ҳисобга оладиган объекти, қўлланиш доираси, асосий ҳисоблаш операциялари;
• натижаларини расмийлаштириш усуллари.

Эътиборингиз учун раҳмат

Эътиборингиз учун раҳмат