Mavzu: Tabiiy resurslar. Ishlab chiqariladigan tashlanmalar hisobi Ishdan maqsad: Asosiy tushuncha va ta’riflarni o’rganish

Tuproqdagi moddalarning ruxsat etilgan maksimal konsentratsiyasi

Moddaning nomi	Mis	Marganets	Vanadiy	Nitratlar
Tuproqning REK, mg/kg	3,0	1000	150	130

Misol. Maishiy chiqindi suvlarini tozalash jarayonida hosil bo'lgan cho'kindi tarkibida C(Cu)=19g/m³ konsentratsiyasida mis va C(NO₃)=800g/m³ konsentratsiyasida nitratlar mavjud. Cho'kindilarning zichligi p_ch.zich= 1.3t/m³. Yerning unumdor qatlami qalinligi H=0.2m va zichligi p_zich= 1.55t/m³ bo'lgan loyli qatlamlarga ega bo'lgan kulrang o'rmon tuproqlari bilan ifodalanadi. Sanitariya-epidemiologiya xizmati ma'lumotlariga ko'ra tuproqdagi misning fon konsentratsiyasi C_f(Cu)=0.7mg/kg tuproq, nitratlar – C_f(NO₃)=55mg/kg. S=1ga maydonda qishloq xo'jaligi ob'ekti uchun o'g'it sifatida ishlatilishi mumkin bo'lgan
() massasini, () hajmini va cho'kindining balandligini () aniqlash kerak.

Hisoblash: S = 1 ga maydonga ega bo'lgan uchastkada unumdor tuproq qatlamining hajmi va vazni qo’yidagiga teng bo'ladi:

W= H*S = 0.2 * 1000 =2000 m³

M = W * p_t = 2000 * 1.55 = 3100t

Moddiy muvozanat tenglamasiga muvofiq cho'kindilarning massasini aniqlash uchun avvalo bir kilogramm cho'kindiga mis va nitratlarning konsentratsiyasini topishingiz kerak:

C_cho’kma(Cu) = = = 14.6 mg/kg

C_cho’kma(NO₃) = = = 615.3 mg/kg

Mis va nitratlar uchun ruxsat etilgan maksimal cho'kindi massasini aniqlash uchun aralashtirishdan keyin ularning har birining kontsentratsiyasini maksimal ruxsat etilgan kontsentratsiyasiga (REK) teng deb olamiz.

m(Cu) = = =614.6 t

m(NO₃) = = = 479.1 t
Hisob-kitoblar shuni ko'rsatadiki, mis va nitratlar uchun ruxsat etilgan cho’kma massasi har xil, shuning uchun loyni joylashtirish uchun siz yotqizilgan cho’kma massasining minimal qiymatini tanlashingiz kerak, ya'ni.

m_cho’kma = min{m(Cu),m(NO)} = 614.6 t

Mis uchun hisoblangan va 804,8 tonnaga teng bo'lgan cho'kindi massasini tanlashda aralashgandan keyin cho'kindagi nitratlarning konsentratsiyasi quyidagicha bo'ladi:
C_cho’kma(NO₃) = = =
ya’ni, ruxsat etilgan kontsentratsiyadan kam.

Maydonga joylashtirish uchun mo'ljallangan maksimal hajm () va cho'kindi balandligi () quyidagicha bo'ladi:

V = = = 472.7m³ h= = = 0.04m

Bajarilgan ishlar bo’yicha xulosa

Men ushbu ya’ni Ekologiya fanidan berilgan 2-topshiriqni bajarishda 36-variant bo’yicha misollarni ishladim. Ushbu amaliy topshiriqda atmosferaga chiqadigan zararli moddalar va chiqindilarning umumiy miqdorini hisobladim.”Suv havzalarini muxofaza qilish “ va “Tuproqni muhofaza qilish” mavzularini o’rganish orqali Ekologiya fanini chuqurroq o’rgandim.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

O’zbekiston Respublikasi “Chiqindilar to’g’risida” gi qonuni. 2002 yil

J. Xolmo’minov. “Ekologiya va qonun”. T. Adolat. 2000.

A.Ismoilov. “Ekologik ta’lim-tarbiya”. T. O’qituvchi. 1997.

A.To’xtayev. “Ekologiya”. T. O’qituvchi. 1998.

T.Mirzayev, Z.G’oforov. “Tabiatni e’zozlash umumbashariy muammo”.

J. Xolmo’minov. “Ekologiya va qonun”. T. Adolat. 2000.

N.A.Xolmurodov. “Atrof-muhit muhofazasi”. Navoiy. 2005.

O’zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi. T. O’zbekiston. 1992.

M.Mamadazimov. “Astronomiya”. T. O’qituvchi.