Mavzu. Tana haroratini tushiruvchi va analgetiklar Markaziy nerv faoliyatini kuchaytiradigan moddalar

Antidepressantlar.
Antidepressantlar deb tushkunlik xolatini susaytiradigan va oldini oladigan dori moddalarga aytiladi. Anti- qarshi, depressus- tushkunlik. Xayvonlarda depressiya xolati ularning xarakat susayishi, ishtaxaning yukligi, usishm va maxsuldorligining pasayishi, ximoya reaksiyasining susayishi, yangi ozuka tipi va saklash sharoitiga tez urganmaslik, oshkozon ichak tizimi funksiyasi buzilishi bilan ifodalanadi. Ta’siri organizmda noradrenalin, defalin, protanin kabi neyromediyatorlar ta’sirini kuchaytirib, MNSdagi mediatsiya protsessini yaxshilaydi va kuzgatuvchi ta’sir kiladi.
CHorvachilikdagi antidepressantlar xayvonlarni yangi yashash sharoitiga adaptatsiya kilishda, yangi ozuka tipiga utkazishda, xayvonlarga karaydigan yangi xizmatchilarni almashtirishda kullaniladi.
Asab tizimiga ta’siri buyicha ikki guruxga bulinadi:

1. 
   Monoaminoksidaza fermenti aktivligini susaytiradiganlar – nilamid transamin.
   
2. 
   Monoaminlar ta’sirini oshiradigan moddalar: imizin, iprozid, amitriptilin.
   

Asosan xayvon ozukalariga kushib beriladi.
Kofein guruxi.
Kofein- coffeinum. Alkoloid, choy daraxti bargida va kofe daraxti mevasida 2-3 % saklaydi. YAna sun’iy yul bilan olinadi. 1819- yil Runge tomonidan kashf kilingan.
Ta’siri. Kofein murakkab ta’sir mexanizmiga ega, uning ta’sir doirasi keng, kup organ va tizimlarga xilma xil ta’sir kursatadi:

1. 
   Bosh miya pustlogi markazlariga kuchli ta’sir kursatib, uni psixosenzor va psixomotor faoliyatini aktivlashtiradi, miya xujayralariga tugridan- tugri ta’sir etib, miya pustlogida kuzgatish jarayonini kuchaytiradi. Katta dozalarda miya pustlogi kuchli kuzgalib, bezovtalanish va uykusizlikka olib keladi. Bu ta’sirdan amaliyotda kechasi dars tayyorlashda, kechasi mashina xaydash yoki kechasi ishlaganda foydalansa buladi.
   
2. 
   Kofein uzunchok miyadagi nafas va tomirlarni xarakatlantiruvchi markazlarni kuzgatib, uning funksional faoliyatini oshiradi. Jumladan nafas olishni chukurlashtiradi, upkada gaz almashinuvini yaxshilaydi. Kofeinning bu ta’siri jismoniy charchash xolatida, nafas olish susayganda anik namoyon buladi. Masalan odam ishlaganda, sport bilan shugillanganda charchaysiz, shunda choy yordam beradi, kofein stimullovchi ta’sirini namoyon kiladi.
   
3. 
   YUrak, kon – tomir tizimi kofein ta’sirida turli xil uzgarishga uchraydi. Kofein yurakka bevosita ta’sir etib, yurak kiskarishlar sonini oshiradi, ish ritmi yaxshilanadi. Kon tomirlarga ikki xil ta’sir kiladi. Jumladan, ichki roganlar va teri tomirlarini kiskartirsa; skelet muskullari, yurak, buyrak, upka va kapilyar tomirlarni kengaytiradi.
   
4. 
   Kofein ta’sirida oshkozon va ichaklar motorikasi kuchayadi, ularning muskul kavati spazmini bushatadi. SHuning uchun oshkozon va ichak kasalliklarida foydasi katta.
   
5. 
   siydik ajralishini kuchaytiradi. Buyrak kon tomirlari kengayishi xisobiga birlamchi siydik filtraniyasi kuchayadi, organizmdan xloridlar, azotli maxsulotlar va zaxarli moddalar ajralishi tezlashadi. Masalan, alkogolni chikishini tezlashtiradi.
   
6. 
   kofein organizmning immun aktivligini oshiradi.
   

Kullanishi. Davolovchi va profilaktik vosita sifatida bosh miya pustlogi va tomirlarni xarakatlantiruvchi markazlarni stimullashda; yurak faoliyatini yaxshilashda, isitmalarda, charchokda umumiy xolatni tiklash uchun, organizm rezistentligi susayishi va nerv tizimi ish faoliyatining susayishi bilan kechadigan barcha yukumli va yukumsiz kasalliklarda yakka yki boshka dorilar bilan;miya, yurak, buyrak tomirlari spazmida tomirlarni kengaytirishda; narkotik va boshka zaxarlar bilan zaxarlanishda yurak; buyrak shishlarida siydik xaydovchi sifatida; ichak spazmlarida; tugrukdan keyingi falajlarda.
Doza teri ostiga: koramol, ot- 2,0- 5,0; chuchka, kuy- 0,5- 2,0; itda-k1- v3