Mavzu: Tarbiyachining kasb etikasi. Reja: tarbiyachi va uning jamiyatda tutgan o'rni. Tarbiyachi shaxsiga qo'yilgan talablar

Pedagogikaning asosiy kategoriyalari
Shaxs - psixologik jihatdan taraqqiy etgan, shaxsiy xususiyatlari va xatti-harakatlari bilan boshqalardan ajralib turuvchi, muayyan xulq-atvor va dunyoqarashga ega bo‘lgan jamiyat a’zosi.
Konstruktiv qobiliyat yoki pedagogik xayol - bu o'quvchilarning kelajagini
rejalashtirish, ishlarni sinchkovlik bilan rejalashtirish, o'z ishlarining natijalarini oldindanbilish, tinglovchilarning maqsadlarini aniqlash va ularning rivojlanishi ustida ish olib borish,barchani o'zining yuqori cho'qqisiga olib chiqish qobiliyatidir.Kasbiy kompetentsiya sirlarini anglash uchun o'qituvchi asosan talabalarni o'qitish va o'qitish usullarini takomillashtiradi. Aynan o'qituvchi o'z o'quvchilarini turli shakllarda qamrab oladigan usul va metodlar yordamida o'quv ishlari (birinchi navbatda ijodiy) va shu bilan ularning o'ziga xos bilimlari, ko'nikmalari, munosabatlari, xulq-atvorini shakllantiradi. Kuxarev I.V. Uning fikriga ko'ra, hozirgi kunlarda o'qituvchilar malakasini oshirish unga o'qituvchiga o'quvchilarga murojaat qiladigan harakatlarning xususiyatini aniq hisobga olgan holda o'quv jarayonini talabaning ichki hayotini chuqur bilish asosida qurish imkoniyatini berishga qaratilgan.. Moreva N.A. kundalik faoliyat jarayonida o'qituvchi doimiy ravishda "Qanday qilib o'qitish kerak?" degan savolni ko'taradi, shuning uchun u haqiqiy o'quv jarayonini o'quv-uslubiy ta'minotini yangilash va takomillashtirish haqida o'ylaydi. Uning yutuqlari asta-sekin mualliflik texnologiyasi shaklini oladi, uning asosini o'qituvchining umumlashtirilgan individual tajribasi tashkil etadi
O'qituvchi ishining muhim (va ko'pincha hal qiluvchi) darajasiga erishishi uning
shaxsiyati, fe'l-atvori, o'quvchilar bilan munosabatlari bilan ham belgilanadi. Vakolatli o'qituvchilar ularning xatti-harakatlari o'quvchilarni qo'zg'atadigan, o'z qobiliyatlarini his qiladigan va shuning uchun o'z ishlarini muntazam ravishda tartibga soladigan reaktsiyaga doimo e'tibor berishadi. Bunday o'qituvchilarning ta'siri ostida, o'quvchi quvonchni his qiladi, u yaxshiroq yoki yaxshiroq o'rganishi mumkinligini his qiladi. Bunday o'qituvchilar uchun o'quvchilarni o'qitish va tarbiyalash usullari, xuddi tarbiyachining o'zi shaxsida dasturlashtirilgan fazilatlarni amalga oshirish vositasi, tarbiyachi tomonidan o'quvchilargacha bo'lgan axloqiy qadriyatlar vositasi bo'lib qoladi. Kasbiy - faoliyat yoki amaliy tarkibiy qism, shaxs tomonidan eng samarali sifatida
o'zlashtiriladigan, amalda sinab ko'rilgan kasbiy bilim va ko'nikmalarni o'z ichiga oladi.Kasbiy-shaxsiy tarkibiy qism o'qituvchining shaxs, shaxs va faoliyat sub'ekti sifatidapozitsiyasini va yo'nalishini belgilaydigan kasbiy-shaxsiy fazilatlarni o'z ichiga oladi.Podlasy I.P.ga ko'ra, professional vakolatlarning bir nechta turlari mavjud. Bu:
1. Maxsus qobiliyat. O'qituvchi yuqori kasbiy mahoratga ega va o'zini o'zi
rivojlantirish bilan shug'ullanadi, shuningdek u ochiqchasiga rivojlangan.
2. Ijtimoiy qobiliyat. O'qituvchi birgalikda kasbiy faoliyatga ega, boshqalar bilan
hamkorlik qiladi va o'z ishining natijalari uchun javobgardir.
3. Shaxsiy kompetentsiya. O'qituvchi shaxsiy ifoda va o'zini o'zi rivojlantirish
usullariga ega. Bu qiziqarli yorqin shaxsiyat.
4. Metodik vakolat. O'qituvchi o'qitish usullari va texnikasini biladi, usul tanlashda
sezgi bor.
5. Psixologik va pedagogik kompetentsiya.

О‘sib kelayotgan yosh avlodni muayyan maqsad yо‘lida har tomonlama kamol toptirish, uning ongi, dunyoqarashi, e’tiqodini о‘stirish, xulq - atvorini tarkib toptirish maktabgacha pedagogika fanining dolzarb muammolaridan sanaladi. Xozirgi davrda har tomonlama rivojlangan barkamol insonni tarbiyalashning maqsad yaa vazifalari manaviy boylik, axloqiy poklik, jismoniy mukammallikni о‘zida mujassamlashtirgan ijtimoiy faollikni tarbiyalashni taqozo etadi. Maktabgacha ta’lim pedagogikasi fanining maqsadi tarbiyachi' murabbiylarning о‘z oldiga aniq maqsad qо‘yishi, yosh avlodni har tomonlama rivojlangan yetuk shaxs qilib tarbiyalash uchun о‘z ustida ishlashi, intilishi, izlanishi, ayollarni zamon talablari asosida tarbiyalash uchun tarbiyaning yangi usul va vositalaridan keng foydalana olish kabi tarbiyachilik mahoratini shakllantirishga qaratiladi.

О‘sib kelayotgan yosh avlodni barkamol inson qilib tarbiyalash borasidagi mavjud muammolarni hal etish, ta’lim va tarbiya samaradorligini zamon talablari asosida ta’minlash, uni dunyo talablari darajagiga olib chiqish ga erishish, yosh avlodga ta’lim - tarbiya berishda milliy va umuminsoniy qadriyatlarga tayanish orqali ta’lim - tarbiyaning mohiyati, mazmunini shakllantirish va takomillashtirish, maktabgacha ta’lim pedagogikasi faninipg qoida va qonunlarini xalqimizning boy tajribalari asosida boyitib borish va uning yangi qirralarini izlash bugungi kunning dolzarb muammolaridir.
Shuningdek, mustaqillik sharoitida uzluksiz ta’lim tizimini yanada rivojlantirish muammolarini hal ztish maktabgacha ta’lim pedagogikasi fani oldiga qator vazifalarni qо‘ymoqda:
Maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalash vazifalari esa shaxsni tarbiyalash maqsadlari asosida ularning yoshiga va xususiyatlariga karab belgilanadi.
Maktabgacha tarbiya yoshidagi bola shaxsini har tompnlama kamol toptirish jismoniy, aqliy, axloqiy, mehnat va estetik tarbiya majmuasidan iboratdir
— Bu sohada Sharq va G‘arb xalqlari yaratgan ogzaki ijodiyot, buyuk mutafakkir, pedagog va olimlarning ta’lim -tarbiyaga doir ilgor fikrlarini о‘rganib, tahlil qilib, barkamol insonni tarbiyalash jarayenini о‘rganish biz uchun juda qimmatlidir.
Inson rivojlanishi – juda murakkab jarayon. U tashqi ta’sirlar hamda ichki kuchlar ta’sirida sodir bo’ladi. Tashqi omillarga insonni o’rab turgan tabiiy va ijtimoiy muhit, shuningdеk bolalarda muayyan xislatlarni shakllantirish bo’yicha maqsadga yo’naltirilgan faoliyat kiradi. Ichki omillarga esa biologik, irsiy omillar kiradi. Rivojlanish jarayonida bola faoliyatning har xil turlariga jalb qilinadi (o’yin, mеhnat, o’quv, sport va b) va muloqotga kiradi (ota-ona, tеngdoshlar, bеgona kishilar va b. bilan). Bunda u o’ziga xos bo’lgan faollikni namoyon etadi. Bu muayyan bir ijtimoiy tajribani egallashga yordam bеradi.
Bola rivojlanishining har bir davri uchun faoliyat turlaridan biri asosiysi, еtakchisi bo’ladi. Bir tur boshqasi bilan almashtiriladi, biroq har bir faoliyatning yangi turi oldingisining ichida yuzaga kеladi.Bola tug’ilishidan boshlab normal rivojlanishi uchun muloqot muhim ahamiyatga ega. Faqatgina muloqot jarayonida bola inson nutqini o’zlashtirib olishi mumkin. Bu o’z navbatida bola faoliyatida va atrof-muhitni bili shva o’zlashtirishda еtakchi vazifani bajaradi.Shaxs rivojlanishi harakatlantiruvchi kuchlari bo’lib bola ehtiyoji va uni qoniqtirish imkoniyati o’rtasida yuzaga kеladigan qarama-qarshiliklar hisoblanadi.