Mavzu: Tashqi savdo siyosati, uning O’zbekiston iqtisodiyotidagi ahamiyati

Importga cheklovlar:
O’zbekiston Respublikasi prezidentining 1997-yil 10 oktabrdagi №UP-1871 qaroriga binoan quyidagi tovarlarning respublikamizga importi qat’iy tarzda cheklanadi: mamlakatdagi davlat va jamiyat qurilishini buzishga qaratilgan, uning hududiy yaxlitligi hamda siyosiy mustaqilligini yo’qotishga qaratilgan, terrorizm, urush, zo’rlashga undovchi, ratsizm, diniy ko’rolmaslikni targ’ib qiluvchi har qanday kitoblar, gazeta-jurnallar, videolavhalar, rasmlar va boshqa materiallar importi cheklanadi, shuningdek 1998-yildan boshlab mamlakatimizga etil spirtini import qilish ham Vazirlar mahkamasi qarori bilan cheklangan.
Shuningdek mamlakatimizda kvotalash o’rnatilmaydi, ammo bir qancha tovarlar bundan mustasno, masalan 2005-2030 yillarda mamlakatimizga ozon qatlamini yemiruvchi mahsulotlar importi qat’iy kvotalangan.
Tarifflardan ozod qilish:
“Bojxona boji to’g’risida”gi qonunning 33-moddasida, hamda Vazirlar Mahkamasining 1998-yil 31-martdagi “O’zbekiston Resppublikasi tashqi savdo faoliyatini liberallashtirish bo’yicha qo’shimcha chora tadbirlar“ nomli qaroriga muvofiq mamlakatimizga kirib kelayotgan bir qancha mahsulotlar, texnik vositalarga import bojlari qo’yilmaydi. Bu tovarlarga umumiy tarzda quyidagicha xarakteristika berishimiz mumkin: birinchi navbatta ichki ishlab chiqarishni rag’batlantirishga qaratilgan, O’zbekiston Respublikasi erkin savdo shartnomasi tuzgan davlatlardan kirib kelayotgan, davlat maqsadlarida ishlatiladigan, boshqa mamlakatlarning diplomatik vakillari, elchilari o’zlari bilan olib kelayotgan mahsulotlarga shuningdek to’g’ri maqsadlarda foydalanish uchun olib kirilayotgan har qanday valyutaga tariflar qo’yilmaydi.
Shuningdek bunday mahsulotlar tarkibiga to’g’ridan to’g’ri investitsiyalar, ijtimoiy yordam sifatida kirib kelayotgan pul va har qanday mahsulotlar, sog’liqni saqlash, ta’lim sistemasiga ajratilayotgan buyum va jihozlar bojxona bojidan ozod qilinadi.
Shuningdek kichik biznesni qo’llab quvvatlash maqsadida ishlab chiqaruvhilar tomonidan import qilinayotgan xom-ashyo tariflardan ozod qilinadi.
Mamlakatimizda importni nazorat qilish tariflardan tashqari quyidagi usullarda amalga oshiriladi:

Nomi	Huquqiy Asosi	Mohiyati	Qo’llanilishi
Bojxona yig’imlari ko’rinishida	Bojxona kodeksiga asosan	Bojxona xizmatlarini tashkil qilinishi uchun olinadi	Bojxonada mahsulotlarni oformleniya qilish, uni bojxona omborlarida saqlash va boshqa xizmatlar uchun olinadi
Qo’shilgan qiymat solig’i yordamida	Soliq kodeksiga asosan	Kirib kelayotgan mahsulot narxiga qonunda o’rnatilgan miqdorda soliq qo’yiladi	Mahsulot bojxona narxining 20% miqdorida o’rnatiladi. Qonunda ko’rdatilgan mahsulot va boshqa vositalar qo’shilgan qiymat solig’idan ozod qilinishi mumkin
Aksiz soliqlari yordamida	Soliq kodeksiga asosan	Ayrim tovarlarga nisbatan qo’shimcha soliq turidir (spirtli ichimliklar, tamaki mahsulotlari, va hokazo)	Mahsulotlarning bojxona oformleniyasidan oldin olib qolinadi. Soliq solinadigan ba’za sifatida mahsulotlarning bojxona narxi qabul qilinadi. Hozirgi kunda mahsulotlarga o’rtacha aksiz solig’I mahsulot narxining 39% ni tashkil qilmoqda. Aksiz solig’I daromadlar qayta taqsimlanishida muhim ro’ o’ynaydi
Antidemping siyosati yordamida	Antidemping va kompensatsion bojlarga qarshi qonunga muvofiq	Nomukammal raqobat shakllanishiga yo’l qo’ymaslik maqsadida, mahsulot narxlarining ataylab tushirilishiga qarshi chora tadbirlar	Mahsulot narlarining eksport qilayotgan davlat ichki bozordagi narxlardan past bo’lgan taqdirda qo’llaniladi. Bundan asosiy maqsad ichki ishlab chiqaruvchilarni hamda davlat manfaatlarini himoya qilishdir
Kompensatsion bojlar yordamida	Antidemping va kompensatsion bojlarga qarshi qonunga muvofiq	Nomukammal raqobat shakllanishiga yo’l qo’ymaslik maqsadida qo’llaniladi.	Mahsulot ishlab chiqarishda yoki uni tashishda eksport qilayotgan davlatning subsidiyalari bo’lsa va bunday mahsulotning to’g’ridan-to’g’ri importi ichki iqtisodiyotga katta zarar keltirsa, kompensatsion bojlar qo’llaniladi.
Mahsulot kirib kelishidan oldin nazorat	Vazirlar mahkamasining 1997-yil 3 dekabrdagi №534 qaroriga asosan	.sifatsiz hamda milliy manfaatlarimizga mos kelmaydigan mahsulotlar importini cheklaydi.	Kirib kelayotgan mahsulotlarning sifatini, ichki manfaatlarga mos kelishini aniqlash maqsadida qo’llaniladi

Mamlakatimizga kirib kelayotgan mahsulot va xizmatlar xajmi faqatgina tariflarga bog’liq emas ekan, bundan tashqari yuqoridagi jadvaldagi omillar ham import qilinayotgan mahsulotlar narxi oshishiga shuningdek ularni kirib kelishi qiyinlashishiga ta’sir qiladi. Mamlakatimiz byudjeti tarkibida importdan tushadigan mab’lag’larning importga nisbati ancha katta. Bu esa importga cheklovlar darajasi ancha baland ekanini bildiradi. Bu o’z navbatida eksportni sekinlashishiga ham olib kelishi mumkin.