Mavzu: tayanch harakat tizimining yosh hususiyatlari va gigiyenasi
Download 0.5 Mb. Pdf ko'rish
|
3-Maruza
|
Bo’g’imlar
Bo’g’imlar skeletning tog’ay va suyak qismlari o’rtasidagi bog’lovchilardir. Ular gavdaning alohida segmentlarini harakatini amalga oshiradi va kuchni ko’chirish imkoniyatini beradi. Ular bog’lanish turiga ko’ra harakatchan va harakatlanmaydigan tyrlarga bo’linadi. Harakatlanmaydigan bo’g’inlar (sinantrosers) harakatlantirmaydigan bo’g’inlar yoki sinantroserslar shunday bog’inlarki ularda skelet qismlari turli to’qimalar bilan ajratilgan. Misol uchun tog’ay va bog’lovchi to’qimalar. Ishtirok etgan to’qimaga ko’ra ular quyidagi turlarga bo’linadi. 1. Sindesmoz ( tolali bog’lamlar) 2. Sinxondroses (tog’ayli bog’lamlar) 3. Sinostozes ( suyakli bog’lamlar) Sindesmoz. Sindesmozda 2 ta suyaklar bog’lovchi to’qima orqali bog’lanadi. Misol uchun otkazuvchi membrane tirsak suyagi va pastki qo’l radiusi o’rtasidagi, yangi tug’ulgan chaqaloq bosh suyagi membranasi aytishimiz mumkun. Yuqorigi va pastki jag’lar ildizlaridagi joylashgan bog’lovchi to’qimalar saqlovchi va chanoq bog’imlari sifatida ma’lum va sindesmosiz hisoblanadi. Sinxondroses. Sinxondrosesda bog’lovchi to’qima tog’ay hisoblanadi. Misollar umurtqa bilan ichki umurtqa diski o’rtasidagi tolali to’g’ay to’qimalari. O’sayotgan uzun suyakni epifizga suyakli diafizis bog’lanishi, uning epifizal diski orqali. Bu ham shuningdek sinxondroses. Sinostozes-sinontozesda alohida suyaklar 2 o’rinda suyak toqimalar bilan bog’lanadi. Oddiy misol dumg’aza qaysiki aslida 5 ta alohida umurtqa suyaklaridan tashkil topgan bo’lib, o’sish yakunida bir biri bilan birlashadi. Boshqa misol to’sh suyagi qaysiki o’sish yakuniga yetmaganda 3 ta alohida suyaklardan iborat bo’ladi. Qov quymich va umurtqa orasidagi suyaklar. Harakatchan bog’imlar (synovial bo’g’imlar). Sinovial bo’g’imlarsa suyaklar bo’g’im boshliqlari yordamida ajratiladi. Ular bo’g’im yuzasining rangsiz tog’ay qoplamasi va bo’g’im kapsulasi yordamida ham ajratiladi. Bazi bo’g’imlar aro disklarni ichki bo’g’im bog’lanishlarni hosil qiladi. Bo’g’imlardagi disklar vazifalari ikki qarama-qarshi yuzalar o’rtasidagi bo’g’lanishni yaxshilashdir. Bo’g’im tog’ayi. Ichki bo’g’im tog’ayi yuzasi asosan rangsiz to’g’aydan tashkil topgan. Uning mehanik va shakli singdirish hususiyatlari uni ekstrosellular matriks xususiyati tufaylidir. Ekstrosellular matriksni muhum elementlari kollegin tolalar makro molekulalar oqsil va suv. Bo’g’im tog’ayining qalinligi sezilarli o’rtacha 2-3 mm biroq bazi joylarda tizza ko’zi bo’g’im yuzasi bo’yin tog’ayi 8 mm gacha yetishi mumkun. Bo’g’im tog’aylari qon tomirlardan tashkil topmaganligi sababi u oziqani synovial suyuqlik diffuziyasi orqali oladi. Optimal oziqa tog’ayning doimiy harakatini talab etadi, agar bu harakat bo’lmasa bog’im tog’ayidagi buzilgan o’zgarishlarga olib boradi. Osteorits singari ayniqsa yoki kattalarda bo’g’im kapsulasi va synovial suyuqlik bog’im kapsulasi bu suyak pardasining davomi bo’lib hisoblanadi. U tashqi qalin oq tolali qavat tolali membrane va ichki keng tuzilgan qon tomirlarga va nerflarga boy membranadan iborat. Tashqi tolali membranani paylar bilan mustahkamlangan.va kapsulani mustahkamlaydi va harakatni boshqaradi yoki bog’imni kuchli kengayishdan himoya qiladi. Qachonki bo’g’om uzoq vaq mobaynida harakatsiz bo’lsa tolalar bog’lanishi qisqaradi, bo’g’im pardasi torayadi va bog’im harakatchanligi keskin taqdidga uchraydi. Ichki sinovial membranadan yotiqlar va bo’rtiqlar bo’g’imga tushadi. Bu membrana bo’g’im boshlig’igaborib tarqaladi. Maxsus bog’lovchi tpq’ima hujayralari bilan qaysiki sinovial suyuqlik ishlab chiqarish va qayta so’rilishga masul bo’lgan. Oqsilli synovial suyuqlik faqat bo’g’im tog’ayini aniqlantirmasdan bog’im yuzalaridagi ishlashini kamaytirishga ham hizmat qiladi. Biroz harakatlanuvchi bog’imlar (Amfiartozu) Bazi bog’imlarda qirrali shakllari va kuchli paylari tufayli harakatlanishi keskin cheklangan. Bunday bog’inlar iliklar aro bo’g’im va ko’ndalang targ’il dumg’aza va qorin umurtqa orasidagi suyak. Download 0.5 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|