Mavzu: Texnik ijodkorlikda dizayn yechimlarining o‘ziga xos xususiyatlari

1.2 Kiyim Dizayneri
Dizayner - bu qanday ajoyib! Axir, bu shunchaki ajoyib kasb - bu yosh iste'dodlarning imkoniyatlari, qancha g'oyalari bor ?! Ammo, boshqa narsalar qatorida, bu ham qiyin, ham qiyin yo'l.
Kiyim dizayneri qancha fazilatlarga ega bo'lishi kerakligini o'ylab ko'ring. Ko'pchilik, chiroyli chizish va his qilish uchun etarli bo'lishiga ishonishadi. Yo'q, azizlarim, bu noto'g'ri tushuncha. Zamonaviy kiyim-kechak dizayneri - ikkita shaxsni birlashtirishi kerak bo'lgan universal shaxs. Birinchisi, texnik mentalitetga ega, chizmalar yaratish, matolarni tanlash va dizaynni tanlash qobiliyati. Biroq, siz yuqorida aytilganlarning barchasini o'rganishingiz mumkin, ammo bu sizning martabangizdagi birinchi qadamdir. Ammo dizaynerlik kasbidagi eng muhim narsani o'rganish deyarli mumkin emas. Axir, chizish uchun bu etarli emas, siz o'zingiz yaratgan narsani his qila olishingiz kerak! Siz yaratgan rasmning eng kichik tafsilotlarini, rangini, nisbatlarini va kombinatsiyasini ham hisobga olishingiz kerak. Ular dizayner bo'lmaydilar, ular tug'ilishadi degan fikr bor. Ehtimol, bu qaysidir ma'noda, lekin oxir oqibat, qattiq mehnat va qat'iyat bilan moda va izlanuvchan kiyim dizayneriga aylanish mumkin - istak paydo bo'lishi mumkin.
Ma'lumki, o'qitish engil. Hayotimizda hamma narsa o'rganishi kerak. Dizaynga yo'naltirilgan muassasaga kirishdan oldin, ijodiy stolda o'tirishga va bir nechta eskizlarni tayyorlashga harakat qilish kerak. Shundan so'ng, ishingizni baholang, uni yaqinlaringizga ko'rsating. Agar qarindoshlaringiz, do'stlaringiz va eng muhimi o'zingizdan maqtovga sazovor bo'lgan bo'lsangiz, unda xotirjamlik bilan ushbu yo'nalishda universitet tanlang va unga kiring. Universitetga qo'shimcha ravishda siz shaxsiy o'qituvchiga, kurslarga yoki dizayn maktabiga borishingiz mumkin. Ammo har holda, qaerga borsangiz ham, qattiq ishlashingiz kerakligini unutmang.

1.3 Dizayn maktablari
Moda va taniqli dizayner bo'lish uchun nafaqat chiroyli chizish va uslubni his qilish etarli. Ishga kirish uchun, siz bilganingizdek, sizga diplom kerak. Va siz uni bir necha usul bilan olishingiz mumkin. Bu asosan:

• Dizaynni o'rganishga qaratilgan universitetlar,

  
  

• dizayn maktablari

  
  

• dizayn kurslari.

  
  

Albatta, barcha ish beruvchilar oliy ma'lumotga hayron bo'lmaydilar, ammo kurslarni tugatganlik diplomi aniq. Shuning uchun, agar siz o'zingizni dizayner-moda dizayneri kasbida bilishga qat'iy qaror qilsangiz, unda o'zingizning shahringizda mos dizayn maktabini izlashingiz kerak. Va nihoyat, shuni aytmoqchimanki, kiyim-kechak dizaynerining martabasi nafaqat olingan ma'lumotga, balki kasbni xohlash va bag'ishlashga bog'liq. Shon-sharaf va pulni jasur va g'ayratli odamlar sevishini hech qachon unutmang. Bugungi kunda moda bo'lish nafaqat sizning garderobingizda moda narsalarga ega bo'lishdir. Ularni to'g'ri kiyish va bir-biri bilan birlashtirish juda muhimdir. Moda qiz har doim o'zining uyg'unligi, xatti-harakati va kayfiyati bilan olomondan ajralib turadi. Zamonaviy ko'rinishga ega bo'lish oson ish emas, buni har bir ayol qila olmaydi, buni shaharlarimiz ko'chalarida yo'lovchilar aniq ko'rishadi. Va millionlab odamlarning hurmatiga va hurmatiga sazovor bo'lgan uslublar ikonkasiga aylanish - bu umuman birliklar uchun mumkin, ammo, shunga qaramay, bunday ayollar bor. Agar o'zingizning uslubiy tuyg'ularingiz muvaffaqiyatsiz bo'lsa, siz zamonaviy dunyo libosining eng mashhur mashhurlari qanday va nima ekanligini diqqat bilan o'rganib, mutaxassisdan maslahat olishingiz yoki mustaqil ravishda o'rganishingiz kerak. Va bu odamlar kimlar? Keling, buni birgalikda qilaylik. Bugungi kunda dunyoda ayollar kiyimlarining bir necha yuz xil markalari mavjud. Biz ularning ba'zilari haqida uzoq vaqtdan beri bilamiz va eshitishimiz bilan emas, va biz ularning mahsulotlarini olib yurishdan xursandmiz, yaqinda boshqalar haqida eshitganmiz, sinab ko'rishga va baholay olishga hali ulgurmaganmiz, uchinchisi borligi haqida ham bilmaymiz. Dizaynerlarning ko'pligi va bozorni moda buyumlari bilan to'ldirishlariga qaramay, o'z hayotlarini kiyim-kechak va aksessuar dizaynerlarining martaba bilan bog'lashni istaganlar soni kamaymaydi. Militta va boshqa jurnallar kelajagimizni rejalashtirayotganda dizaynerning haqiqiy hayoti va ishi tushlarimizda tasavvur qilganimizdan qanchalik farq qilishini bir necha bor aytib o'tgan. Endi biz takrorlamaymiz, qanday boshlashni o'ylaymiz ...Aslida, martaba boshlashning ko'plab variantlari mavjud, ammo ularning barchasi har xil odamlarga bir xil darajada mos kelmaydi. Siz taniqli o'quv muassasalarida moda dizayni bo'yicha o'qishga borishingiz mumkin, u erda siz taniqli moda uyida amaliyot o'tashingiz mumkin, siz o'zingizning atelyeingizni yaratishingizdan boshlashingiz mumkin. Kimdir o'zlarining modellarini kompyuter dasturlarida yaratadi, kichik partiyalarda tikadi va Instagram-dagi reklama faoliyatiga ishonadi. Ba'zi dizaynerlar Instagram tomoshabinlari bilan juda faol aloqada bo'lishadi, shu sababli ular oddiy narsalarni sotishadi, ma'lum bir hikoya yoki g'oyalar, masalan, hayvonlarning farovonligi, tabiiylik, ekologiya. Siz baribir o'ziga xoslik va qo'l mehnati haqida o'ylashingiz mumkin, ammo boshqa usullar mavjud. Mashhur dizaynerlarning tarjimai hollarini o'rganib, siz kashfiyot qilishingiz mumkin - ko'pchilik o'z karyeralarini qo'g'irchoqlar uchun kiyim tikishdan boshladilar. Keyin bu kasb ularga pul keltirmadi, balki ko'nikma va tajriba berdi. Bugun hamma narsa boshqacha, endi siz darhol pul ishlashni boshlashingiz mumkin!
Qo'g'irchoq dunyosi aslida juda katta - ko'plab Barbie kollektsionerlari va turli xil BZD qo'g'irchoqlari mavjud. Kollektsionerlarning soni ko'payib bormoqda va Internet tufayli o'sib boradi, chunki deyarli barcha qo'g'irchoq go'zallik ixlosmandlari o'zlarining go'zallarining fotosuratlarini ijtimoiy tarmoqlar va boshqa odamlar ko'radigan maxsus saytlarda nashr etishga intilishadi va o'sha go'zallikni sotib olish vasvasasiga qarshi turolmaydilar.
Qo'g'irchoq sotib olgandan so'ng, u yangi ko'ylaklar, kostyumlar va aksessuarlarni sotib olishi kerakligi aniq bo'ladi. Bu erda moda dizaynerlari uchun imkoniyatlar ochiladi. Qo'g'irchoq kiyimlarining narxi bolalar kiyimlari narxidan oshib ketishi mumkin, ba'zida esa kattalar uchun. Agar siz odamlarning aliexpress-ga qarasangiz, kashfiyot qilishingiz mumkin - qiz uchun libos BZD qo'g'irchog'iga o'xshash libosga qaraganda arzonroq. Shu bilan birga, qo'g'irchoq kiyimlari uchun materiallar ancha kam narsani talab qiladi. Qo'g'irchoq kiyimlarining qimmatligi sababi nima? Deyarli barcha ko'ylaklar va boshqa kiyimlar kichik partiyalarda, ba'zan esa bitta nusxada qo'lda tikilgan. Shu sababli, qo'g'irchoqlar uchun kiyimlarni tikish nafaqat dizayner bo'lishni istaganlar uchun ajoyib amaliyot, balki pul topish imkoniyatidir.
Bugungi kunda moda olami biznesga aylandi. Ko'plab tobora ko'proq brendlar tez sur'atda o'sib borayotgan aqldan ozgan dunyoda konfor haqida o'ylaydigan robot odamlarning kiyimlariga o'xshash zerikarli kiyimlar ishlab chiqarmoqdalar. Endi markalar va dizaynerlar bizni chinakam go'zal narsalar bilan ta'minlash istagida raqobatlashmaydilar, ular faqat bitta narsani o'ylaydilar - qanday qilib xarajatlarni kamaytirish va o'z mahsulotlarini millionlab va millionlab iste'molchilarni kiyinish va poyabzal qilish uchun eng arzon va eng maqbul qilish haqida o'ylashadi. Bunday tizimda ishlash zerikarli va zerikarli. Pul juda tez quvnoq bo'lishni to'xtatadi va siz o'z funktsiyasini bajaradigan robotga aylanasiz. Qo'g'irchoqlar uchun liboslar va boshqa liboslar yaratib, dizaynerlar haqiqiy ijod uchun ko'proq erkinlikka ega. Shuning uchun, bugungi kunda bu qo'g'irchoqlar uchun kiyim-kechak dizayni bo'lib, bu eksperiment uchun haqiqiy imkoniyatlarni ochib beradi va barcha ijodiy g'oyalarni o'zida mujassamlashtiradi. Qo'g'irchoqlar qulay kiyimda ishlash uchun yugurishlari shart emas, ular go'zallik uchun toza shaklda yashaydilar!
Keyin siz ijodingizning ufqlarini kengaytirib, bitta nusxada bashang to'y liboslari va liboslarini yaratishni boshlashingiz mumkin. Bu kiyimni yaratish va tikish kabi pulga olib kelmasligi mumkin, lekin bu o'z-o'zidan zavq keltiradi va eng muhimi, moda brendi dizaynerlari har kuni bo'ysunadigan rahbariyat diktaturasidan ozod bo'lishdir.
Kiyim-bu inson tanasidagi moddiy chig'anoqlar tizimi, uni iqlimiy ta'sirlardan himoya qiladi va o'ziga xoslikning namoyonidir. Kiyim "asosiy ta'sirga" ega. "Kiyim bilan tanishing, lekin aql bilan kuzatib boring" degan maqolda kiyim haqida birinchi taassurot paydo bo'lishi haqida aytilgan. Kiyimning asosiy funktsiyalari himoya (jismoniy va ma'naviy himoya) va utilitardir, chunki kiyim har doim insonning har qanday amaliy faoliyati bilan bog'liq bo'lib, odamga tashqi dunyoga moslashishga yordam beradigan o'ziga xos maqsadga ega. Bundan tashqari, kiyim estetik funktsiyaga ham ega - u insonni bezatadi, bunda go'zallik va foyda tushunchalari chambarchas bog'liqdir.
Kiyim kiyish usuliga, inson tanasiga va kesish xususiyatiga qarab quyidagi turlarga bo'linadi:
1. pardali (nekroennaya, ajratilmagan) - badanni o'raydigan yoki o'rab turadigan matoning bir qismidan tikilgan kiyim,
2. konsignatsiya yozuvi - boshga kiyingan kiyim. U tikilmagan bo'lishi mumkin - bosh uchun teshikka ega bo'lgan mato shaklida (poncho, qadimgi yomg'ir paltolar), shuningdek, tunika yoki ko'ylak kabi tikilgan bo'lishi mumkin;
3. eshkak - old va yuqoridan pastga yopiladigan kiyimlar (xalat yoki kaftan turi),
4. yevropacha kesilgan va tikilgan - bu inson tanasining shakllarini takrorlaydigan, samolyotda volumetrik shakllarni skanerlash (relyeflar, tucklar va boshqalar).
Kostyumni ishlatishga qarab, kiyim ichki kiyim, kiyim va tashqi kiyimga bo'linadi.
Ichki kiyim - tanaga kiyiladigan kiyimlar (kundalik ichki kiyimlar, uy kiyimlari, sport kiyimlari).
Libos - zig'ir matosida kiyilgan kiyimlar (yubka, bluzka, shim, kozok, ko'ylak-kostyum va boshqalar).
Tashqi kiyim - bu kiyimda kiyiladigan narsalar (palto, plash, ko'ylagi, poncho).
Kiyim, shuningdek, shaklga qanday bog'langaniga qarab bo'linadi: elka, ko'krak, bel. Yelkali kiyimlar, masalan, palto, ko'ylagi, bluzka, ko'ylagi, sarafan, ko'kragi - yelek, yengsiz, korset, bel - yubka, shim, apron.
"Kiyim" tushunchasi bilan "kostyum" tushunchasi bilan uzviy bog'liqdir. "Kostyum" atamasi "kiyim" ga nisbatan kengroq. Bu insonning yuzini sun'iy ravishda o'zgartiradigan barcha narsalarni o'z ichiga oladi. Kostyum kiyim, soch turmagi, poyabzal, bo'yanish va boshqa qo'shimchalardir. Kostyum - insonning ijtimoiy, mintaqaviy, milliy o'ziga xosligini, uning jinsi, yoshi, kasbini aks ettiruvchi yagona maqsad va maqsadga birlashtirilgan buyumlar va kiyim-kechak elementlarining ma'lum bir tizimi. Kostyum kiyim bilan bir xil funktsiyalarni bajaradi: himoya va utilitarian-amaliy. Biroq, kostyumning eng muhim funktsiyasi ahamiyatlidir, chunki u boshqalarga inson, uning ijtimoiy mavqei, siyosiy imtiyozlari, dini, estetik didi va madaniyati haqida eng muhim ma'lumotlarni etkazadi. Ro'yxatda keltirilganlardan tashqari, kostyum quyidagi funktsiyalarga ega:
1. Yosh - insonning yoshini ko'rsatadi yoki yashiradi. Ilgari an'anaviy kostyum insonning yoshini aniq belgilab qo'ygan bo'lsa, zamonaviy kostyumda, aksincha, yoshi ko'pincha maskalanadi,
2. Ijtimoiy va jinsiy - an'anaviy kostyumda nafaqat odamning jinsi, balki uning oilaviy holati ham aniq ko'rsatilgan: turmushga chiqmagan qiz, turmush qurgan ayol va boshqalar.
3. Sinf (guruh) - da'vo shaxsning muayyan mulkka (sinf jamiyatida), ijtimoiy guruhga (sinf jamiyatida) tegishli ekanligini, shaxsning ijtimoiy mavqeini ochib beradigan yoki yashirganligini anglatadi;
4. Professional - kostyum insonning ma'lum bir kasbga tegishli ekanligini ko'rsatishi mumkin, bu ayniqsa o'rta asrlarda aniq ko'rsatilgan. Zamonaviy kostyumda bu funktsiya sanoat kiyimlarida,
5. Mintaqaviy - kostyum turli millatlarning turmush tarzi bilan bog'liq kiyimda mintaqaviy an'anani ko'rsatishi mumkin. Mintaqaviy funktsiya milliy funktsiya bilan bog'liq - kostyum odamning ma'lum bir etnik guruhga mansubligini baholash uchun ishlatilishi mumkin, ammo zamonaviy kostyumda barcha milliy xususiyatlarni yo'q qiladigan "xalqaro" uslub mavjud,
6. Diniy - kostyum insonning diniy mansubligini anglatadi. Zamonaviy dunyoda bu funktsiya qisman saqlanib qolgan: Musulmonni Xare Krishna yoki yahudiy bilan aralashtirib yuborish qiyin.
7. Erotik - zamonaviy kostyumda bu funktsiya katta rol o'ynaydi, shahvoniylik zamonaviy modaning eng muhim xususiyati.
9. Sehrli - o'tmishda kostyum va uning dizayni yovuz kuchlarning talismani sifatida xizmat qilgan, zamonaviy kostyumda bu funktsiya deyarli ko'rsatilmagan,
10. Estetik - kostyum ma'lum bir davr uchun o'ziga xos estetik didni va go'zallikning umumiy ifodasini aks ettiradi. Kostyum ma'lum bir vaqt va odamlarning estetik idealini namoyish etadi. Zamonaviy kostyumni ishlab chiqishda, unda qanday funktsiyalar ustun bo'lishi kerakligini hisobga olish kerak. Bu konstruktiv echimni, materiallarni tanlashni va kostyumning rasmini aniqlaydi. Ushbu yondashuv "funktsional yondashuv" deb nomlanadi. Kostyum dizaynerini yaratadi. Moda dizayneri kiyim-kechak modellari, model buyumlari ishlab chiqarish bo'yicha mutaxassis. Model (Lat modulus - o'lchov, tasvir, normadan) bu namuna bo'lib, u kiyim-kechak, poyabzal, shlyapa va hokazolarni ketma-ket ko'paytirish uchun standart bo'lib xizmat qiladi. G'arb an'analarida moda dizayneri kasbi dizayner, stilist, kutyure sifatida belgilanadi. Couturier - yuqori moda liboslari to'plamining yaratuvchisi (haute couture) - Parijdagi yuqori modalar modasi sindikatining a'zolari yoki boshqa mamlakatlardagi shunga o'xshash tashkilotlarning a'zolari bo'lgan yuqori moda uylarida bitta nusxada qo'lda tayyorlangan noyob kiyim modellari. Dizayner - bu nom ingliz tilidagi an'analar bilan bog'liq, frantsuz va italyan an'analarida u stilist tushunchasiga mos keladi. Dizayner - dizayn sohasida ishlaydigan va yuqori darajadagi iste'mol xususiyatlarini va atrof-muhit mahsulotlarining estetik fazilatlarini ta'minlaydigan mutaxassis.

2. Bob Dizaynning asosiy vazifasi, dizayn san’atining tarkibiy tuzilishi, hunarmandchilik va sanoat, birinchi dizaynerlar.

   
   

2.1.Dizaynning maqsadi

Dizaynning maqsadi — inson bilan uni qurshab turgan mehnatga, turmushga, madaniyatga jalb etuvchi predmetli muhit bilan maksimum darajadagi uyg‘unlikni vujudga keltirishdan iborat. Xo‘sh, dizayn bu maqsadni qanday qilib amalga oshiradi? Ko‘p hollarda biz dizaynerning ishi ilmiy-tadqiqot, muhandislik-texnik va badiiy faoliyat sifatida baholanishiga o‘rganib olganmiz. Haqiqatan ham, dizaynerning mazkur sohalar bo‘yicha faoliyati nisbatini o‘rganar ekanmiz, ular o‘rtasida juda ko‘p umumiy jihatlar ko‘zga tashlanadi. Biroq uni faoliyatning u yoki bu sohasidagi o‘ziga xos xususiyatlar olami bilan qorishtirib yuborish yoki ikki qo‘shiluvchi umumiy summasi sifatida namoyish etish yaramaydi. Afsuski, bunday amaliyot hayotda tez-tez uchrab turadi.
Dizaynerdan professional sifatida «iste’dodning turli qirralariga ega bo‘lishi talab qilinadiki, bu iste’dod birgina rassomning iste’dodi bilan yoxud mutaxassis sifatida faqatgina loyihalash tafakkuri bilan chegaralanishni tan olmaydi, uning uchun yuksak darajada rivojlangan keng tafakkurni, jismoniy o‘ziga xos xususiyatlarni, materialning tabiiy go‘zalligini nozik fahmlovchi, yuqori darajada rivojlangan didni, sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish texnologiyasini yaxshi biluvchi sifatlar ham xos bo‘lmog‘i lozim. Dizaynerlik kasbi maqomi yuqori ixtisos, o‘z mehnatining ijtimoiy ahamiyati uchun mas’uliyatni his etish, sanoat mahsulotlari assortimentini optimallashtirish orqali xalq turmush darajasini oshirish natijasida shakllanadi. Dizayner kasbiga bo‘lgan talab maxsus o‘quv adabiyotida ana shu tartibda qo‘yilgan. Haqiqatan ham dizayner u yoxud bu ishlab chiqarish jamoasida muhandis, konstruktor, texnolog, ergonomik, muhandislik psixologiyasi bo‘yicha ma’lum bir tushunchaga ega bo‘lishi lozim. Bu uning faoliyatidagi zarur, ammo yetarli darajada bo‘lmagan shart-sharoitdir. Bu sifatlarsiz uning turli soha mutaxassislari bilan muloqotga kirishishi mumkin emas. Faoliyatning ana shu turlaridan har biri maxsus va uzoq tayyorgarlik ko‘rishni talab qiladi. Shu boisdan dizayner ushbu bilimlar borasida hech qachon ular bilan bir bosqichga ko‘tarila olmaydi.
Rassom-konstruktor sanoat mahsulotlarini umumiy loyihalashda ishtirok etuvchi mutaxassislardan biri sanaladi. Shuni qayd etish o‘rinli bo‘lur ediki, moddiy ishlab chiqarish rivojlangan hozirgi davrda loyihalash faoliyatning mustaqil sohasi sifatida ajralib chiqdi, bu esa, sanoatning differensiatsiyasi va serebralizatsiyasida oqibat hamda zarur bosqich sifatida ahamiyat kasb etdi. Texnik loyihalashning industriyadan ajralib chiqishi bu sohada qo‘yilgan muhim odim bo‘ldiki, bundan keyin bizning davrimizga kelib, dizaynning texnik loyihalashdan ajralib chiqishiga navbat keladi. Shunday qilib, dizayn moddiy ishlab chiqarish ustidan keyingi o‘rinda turuvchi usturmadir. U sanoatning hamma jabhasida ham loyihalashning alohida turi sifatida ajralib chiqmagan. Ko‘p hollarda dizayner fan-texnika jamoasi bilan birga ishlaydi. Qisqacha ifodalaganimizda, mazkur jamoaning faoliyatini, asosan, quyidagicha ifodalash mumkin:
- Ixtirochilik, ya’ni yangi ish qurollari, asboblar, mashinalar va hokazo; hamisha yagona, inventariantlilikni ixtiro etish;
- obyektlar o‘rtasidagi yoki obyektlar qismi o‘rtasidagi yangi aloqalarni o‘rnatish bilan joylashtirish; bu faoliyat o‘zining mohiyatiga ko‘ra ko‘p variantlidir;
- konstruksiyalash, ya’ni mavjud texnikani takomillashtirish uchun ma’lum dastur bo‘yicha konstruksiyalash.
Dizaynerning mehnat faoliyatini to‘rt bo‘lakka bo‘lish mumkin:
1) asos qilib olingan maqsadning mavjud bo‘lishi; 2) asos qilib olingan maqsad yoxud prototipning mavjud bo‘lishi; 3) asos qilib olingan topshiriqlarni kompanovka metodi ostida bajarish; 4) asos qilib olingan obyekt ishida yangi sifatga ega bo‘lish yoxud yangi obyektlarni barpo etish.
Shuni ta’kidlash kerakki, texnika taraqqiyoti dizaynning ayrim namunalari umrini qisqartiradi, joylashtirishning ba’zi tamoyillari esa goho asrlar, hatto ming yillar davomida foydalaniladi. Dizayn tomonidan qo‘yilgan maqsad ikki xil tabiatga ega bo‘lib, u ham konkret-utilitar, ham ijtimoiy xarakterga molikdir. Stixiyali dizaynerlik faoliyati XIX asrning oxiriga kelib o‘z oldiga utilitar maqsadlarni qo‘ydi. Faqat XX asr boshiga kelib dizayn stixiyali faoliyat maqomiga ega bo‘la olgach, uning komplekslarga bo‘lgan munosabati aniqlashdi. Buyumlar guruhining ijtimoiy oqibatlari ham aniq ajralib chiqdi. Buyumlar ishlab chiqaruvchilar bilan dizaynerlar o‘rtasida aloqa mustahkamlandi. Keyinchalik dizayn maqsadi ham progressiv, ham konservativ, ham reaksion bo‘lishi mumkinligini dizaynerlar birinchi bo‘lib belgilab berdilar. Keyinchalik amaliyot ularning dunyoqarashi to‘g‘ri ekanligini isbotladi. Dizaynning kundalik loyihadan farqi shundaki, dizayn ishtirok etishi bilan biz sifat jihatdangina emas, samara jihatidan ham yangi bosqichga ega bo‘lamiz. Texnik loyihalash u yoxud bu buyumga yangi funksiya bag‘ishlay olmaydi yoxud o‘sha buyumni faqat bitta, ixtisoslashgan funksiyasiga moslashtiradi. Hali bu fikrlarning hammasi ham dizayn haqida hamma fikrlarni anglata olmaydi. «Sanoat mohiyatida, - deb yozgan edi K.M. Kantor, - dizayn yetakchi o‘rin tutadi. Dizayn orqali sanoat loyihalashi ijtimoiy-madaniy impulslar kasb etadi, dizayn orqali madaniyat va texnikaning hukmronlik qiluvchi aloqasi hukm suradi».
Rassom-konstruktor loyihalash va ishlab chiqarishning hamma ishtirokchilari bilan birgalikda chiqarilgan mahsulot uchun baravar javobgar bo‘lsa-da, dizaynerlik loyihalashi bari bir loyihalash faoliyatining bir turidan boshqa narsaga da’vo qilolmaydi. Dizaynerni mahsulotlarni loyihalash faoliyatining sohasi bo‘yicha vakili deb atashadi. Xuddi ana shu yerdan uning muhandislik faoliyati farq qilib turuvchi topshiriqlar ajralib chiqadi. Vazifalar bunday sinfining turli obyektlarni loyihalash chog‘ida ularning konkret funksiyasiga umumiy jihatlari bo‘lmasligi mumkin. Bu vazifalar sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish jarayonida «inson omili» bilan chambarchas bog‘liq bo‘ladi. Agar vazifa texnika talablarining hamma shartlariga javob bersa, u holda ish muvaffaqiyatli bajarilgan deb hisoblanadi. Biroq bunda mahsulot bilan insonning optimal o‘zaro aloqasi muhandislarning e’tiboridan tashqarida qoladi.
Texnik loyihalash doirasiga quyidagilar kiradi: buyumning ishonchli bo‘lishiga, mustahkamligiga, samarador faoliyat ko‘rsatishiga erishish. Bunday taqqoslash muhandisning faoliyatini rassom-konstruktorning mehnati bilan taqqoslash chog‘ida aslo kamsitilmaydi. Shunchaki ularning oldiga qo‘ygan vazifalari turli-tuman bo‘lib, ular bu vazifalarni turli-tuman yo‘llar bilan: ham ijodiy, ham ijodiy bo‘lmagan omillar vositasida bajarishlari mumkin. Hayotda dizaynga bo‘lgan talab yil sayin oshib bormoqda, chunki ishlab chiqarishda, transportda, maishiy turmushda va hokazo sohalarda yil sayin an’anaviy loyihalar yaratishda uzilish borgan sari oshib bormoqda. Shu narsa haqiqat bo‘lib qoldiki, keyingi yillarga kelib, samolyotlarning, temir yo‘l poyezdlarining va avtomobillarning tezligi oshishi natijasida mazkur transport vositalarida halokatlarning soni ko‘paydi. Nega? Chunki uchuvchi, mashinist yoki haydovchi tezlikni oshirar ekan, texnikani boshqara olmaydi, vaziyatni to‘g‘ri baholay olmay, boshqarish uchun zarur bo‘lgan operatsiyani boshqara olmay qoladi. Shuningdek, yana bir haqiqat yuzaga qalqib chiqdiki, stanok yoki murakkab texnik kompleks yonida band bo‘lgan xodimning ko‘p vaqti aksariyat hollarda boshqaruv organlari konstruksiyasining, axborot beruvchi priborlarning va hokazolarning yetarli darajada mukammal bo‘lmaganini yengib o‘tish uchun sarflanar ekan. Bularning natijasi yangi tipdagi dizaynerlik ixtisosining maydonga chiqishiga olib keldi. Mazkur ixtisosning asosiy vazifasi muhandislik yo‘li bilan ishlab chiqilgan u yoki bu texnik qurilma o‘rtasida ana shunday qurilmani boshqarish lozim bo‘lgan operator o‘rtasida kelishuvga erishishdan iborat bo‘ladi. Shunday qilib, dizaynerning oldiga qo‘yilgan inson-operator, inson-haydovchi (qisqasi, iste’molchi) bevosita qaddi-qomati bilan aloqaga kirishadi, obyektni bevosita his etadi. Xullas, dizaynerni loyihalash bo‘yicha muhandislik konstruksiyalari bilan inson-iste’molchi o‘rtasidagi kelishtiruvchi halqa deb atash mumkin ekan.
Mashinalarning xarakteristikasi o‘zgargan chog‘da, inson omili, qat’iy qilib gapirganimizda, antropometriya, ergonomika, psixofiziologiya va hokazo bilan chegaralanadi.Biroq u haqiqat ham e’tibordan tashqarida qolmasinki, inson tanasining eng yaqin antropometrik parametrlari ifodalanishi ham stereometriya namunalarida yoki differensial tenglamalar tizimida qo‘pol qurilmalarning vujudga kelishiga olib kelgan bo‘lur ediki, buning natijasida bunday qurilmalardan bugungi kunda amalda foydalanish mumkin emasdir. Insonning mushak faoliyatida shuni aytish mumkin: eng oddiy hatti-harakatlarda bunday mushak juda katta erkinlikka ega. Zamonaviy matematik apparat esa bunday murakkab tizimni moddalashtira olmaydi. Demak, muhandis inson to‘g‘risidagi tabiiy fanlarni o‘z faoliyatiga jalb etish bilan birga insonning obyekt bilan o‘zaro aloqasini ifodalaydigan muhim parametrlarni va xarakteristikalarni ochib bera olmaydi. Rassom-konstruktor yuqorida nomlari keltirilgan fanlar chiqarib berishga qodir bo‘lmagan fanlarga hukm chiqarib berishga jalb etilgandir. Dizayn (ing. design - loyiha, chizma, rasm) - narsalar muhitini estetik va funksional sifatlarini shakllantirish maqsadiga qaratilgan loyihalash faoliyati turlarini ifodalovchi termin. Dizayn faoliyati tarkibiga keng iste’mol buyumlari, mashina, dastgoh, kiyim, reklama va o‘quv materiallari, ishlab chiqarish, jamoat va turar joy binolarini jihozlash, mebel va boshqalar kiradi. Dizayn 20-asr boshlarida yuzaga kelib, 30-yillarda maxsus faoliyat turi sifatida G‘arbiy Evropa va AQShda shakllandi. 80-yil 2-yarmidan dizaynning faoliyat doirasi kengaydi. Dizaynerlar rassom sezgisi bilan birga ilmiy fanlar (masalan, materialshunoslik, rangshunoslik va b.)ga tayanadi, ishlab chiqarish jarayoni va sharoitlari, sotsiologiya va boshqa bilimlarga ega bo‘lishi lozim. Dizayn sohasidagi mutaxassislar maxsus oliy o‘quv yurtlarida tayyorlanadi. Jumladan, Kamoliddin Behzod nomidagi Milliy rassomlik va dizayn institutida ham interyerlar va sanoat grafikasi, libos dizayn bo‘yicha mutaxassislar tayyorlanadi.
2.2.Talabalarning dizaynerlik ijodkorlik faoliyatini rivojlantirish

1. Bugungi kunda talabalarning dizaynerlik ijodkorlik faoliyatini rivojlantirishda, avvalo ularga umumiy o‘rta ta’limdagi mehnat ta’limi dasturlarini mukammal o‘rgatish kerak. Bo‘lajak mehnat ta’limi o‘qituvchilarining bilim va ko‘nikmalarini shakllantirishda dizaynerlik hamda ijodkorlik qobiliyatlarini inobatga olinadi.

   
   

2. Umumiy o‘rta ta’limda dizayn asoslarini o‘qitishda mehnat ta’limi fanining imkoniyatlari juda katta. Dizayn asoslarini mehnat ta’limida o‘qitishdan maqsad - o‘quvchilar dars va darsdan tashqari mashg‘ulotlarda buyumlarni estetik, funksional va iqtisodiy jihatlarini hisobga olgan holda loyihalash va amalda yasab o‘rganishi hamda bilim, ko‘nikma, malakalar hosil qilishdir.

   
   

3. Mehnat ta’limi mazmunida dizayn asoslarini o‘qitish jarayonini shartli ravishda 3 bosqichda amalga oshadi deb olish mumkin, bular:

   
   

4. Boshlang‘ich dizayn ta’limi (I-IV sinflar)

   
   

5. Asosiy dizayn ta’limi (V-VII sinflar)

   
   

6. Mutaxassislikka oid dizayn ta’limi (VIII-IX sinflar)

   
   

1. Boshlang‘ich dizayn ta’limi

   
   

Boshlang‘ich dizayn ta’limini berishda I-IV sinflar uchun mehnat ta’limi darslarida, sinfdan tashqari ishlarda Davlat ta’lim standartlariga asosan o‘quvchilarda quyidagicha bilim, ko‘nikma va malakalarni rivojlantirish ko‘zda tutilgan.

I sinf: Buyumlarni kuzatish asosida tasvirlarni chizish va bo‘yash mashqlarini bajarish. Buyumlar to‘g‘risida bilimlarni rivojlantirish. Buyumlarni oddiy bezak naqshlarini o‘ziga qarab chizish. Geometrik shakllardan naqshlar hosil qilishga o‘rganish. Materiallar haqida dastlabki ma’lumotlar. Asbob uskunalar haqida dastlabki ma’lumotlar. Qog‘ozdan va kartondan eng oddiy shakldagi buyumlarni qirqib tayyorlash, ularning rasmini chizish, bo‘yash hamda eng oddiy naqshlar bilan bezash.
II sinf: Yasagan o‘yinchoqlar rasmini chizish, bo‘yash va shu o‘yinchoqni yangi shaklini yoki ayrim qismlarini o‘zgartirilgan variantlarini ishlash. Bir necha turdosh o‘yinchoqlar tahlilini o‘tkazish. Turli kasb mahsulotlari bilan tanishish. Kasblar uchun asboblar tasvirini chizish. Turli buyumlarni bezash uchun oddiy naqshlar chizish va bo‘yashga o‘rganish. Materiallarning xususiyatini o‘rganish.
III sinf: Tekis geometrik shakllarning bir-biriga nisbatan katta-kichikligi va shakli bo‘yicha mutanosibligi qoidalarini bilish. Shakllar bo‘yicha va ranglar mutanosibligi qoidalari bilan dastlabki tanishtirish. Naqshlardagi elementlarni davriy takrorlash va simmetriya qoidalari bilan tanishtirish. O‘yinchoqlar yasash va naqsh bilan bezash, namunaviy buyumlarni shakli va ranglarini o‘zgartirib ishlash. Applikatsiya va mozaika usulida oddiy tasvirlar ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirish. Milliy hunarmandchilik buyumlari bilan tanishtirish.
IV sinf: Turli tekis va hajmli shakllarning o‘zaro mutanosibligi qoidalari bilan tanishtirish. Turli mavzularda kompozitsiya tuzish. Shu buyumlarga mos bezak elementlaridan foydalanish haqida dastlabki tushuncha hosil qilish. Turli shakllarni soni va o‘zaro joylashuviga bog‘liq mutanosiblik qoidalari. Turli materiallardan o‘yinchoqlar loyihalash.

2. Asosiy dizayn ta’limi

   
   

V-VII sinflar uchun mehnat ta’limi darslarida, sinfdan tashqari ishlarda dizayn ta’limini berish bo‘yicha Davlat ta’lim standartlariga asosan o‘quvchilarda rivojlantirilishi lozim bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalarni ishlab chiqdik (yog‘ochga ishlov berish texnologiyasi yo‘nalishi misolida).

V sinf: Materialni tejamli sarflash, texnik rasmi, loyihasi va chizmasi haqida tushunchalar. Yog‘ochga ishlov beruvchi kasblar. O‘ymakorlik. Loyihalash, kompozitsiyalash, ishlov berish va iqtisodiy masalalarni hisobga olish. Buyumlarning maketini tayyorlash. Bezak elementlarini ko‘chirish hamda mustaqil ijodiy naqshlar tuzish. Mahsulotlarning badiiy estetik xususiyatlarini tahlil qilish. Buyumlarning hajmli fazoviy tuzilishi. O‘zbekistonda badiiy hunarmandchilikni rivojlantirishning ahamiyati.
VI sinf: Yog‘ochga ishlov berish stanogi va parmalash stanogida dizayn buyumlar tayyorlash. Silindrik shakldagi buyumlar loyihasi. Naqsh turlari va ayrim xususiyatlar haqida tushunchalar. Naqsh turlari bo‘yicha eskizlar tayyorlash. Oddiy bezash ishlarini bajarish va buning uchun trafaretlar tayyorlash. Buyumlarni dizaynerlik yechimlarini hal qilish mashqlari. Plastiklik. Rang va ranglar uyg‘unligi.
VII sinf: Konstruksiyalash elementlari, materiallarning xususiyatlari, yog‘och buyumlarning eskizlari va ularni tayyorlash, kompozitsiya tuzish. Assimmetriya haqida tushuncha, buyumlarga naqsh chizish. Loyihalar asosida buyum tayyorlash. Turli geometrik figuralardan tashkil topgan buyumlar loyihasi. Yog‘ochga ishlov beruvchi kasblarning umumiy xususiyatlari. Badiiy bezash ishlarida shakl, rang, tasvirlar va naqshlardan foydalanish. Badiiy harflar yozish, sayqal beruvchi bezatish asboblari bilan ishlash texnologiyasi. Mahsulotlarning sifati, estetik ko‘rinishi. Buyumning turlarini tahlil qilish. Dizaynerlik loyiha tuzish tartibini o‘rganish. Buyumning texnik mohiyati va go‘zalligi. Tayyor buyumlar sifatini tekshirish.
III. Mutaxassislikka oid dizayn ta’limi
VIII sinf: Zamonaviy ishlab chiqarishga kirish. Dizaynga oid kasblar bilan tanishtirish. Buyumlar muhiti. Buyumlarni loyihalashga qatnashuvchilar va ularning vazifalari haqida tushuncha. Interyerxona ichki ko‘rinishi.
IX sinf: Buyumlarni ishlab chiqarish texnologiyalari. Ergonomika - odam va buyum orasidagi qulaylik. Dizayn bilan bog‘liq kasblar va shu kasblar tavsifnomasi.
Uzluksiz ta’limda dizayn ta’limini joriy etish maktabda boshlang‘ich sinfdan tizimli ravishda tasviriy san’at va mehnat ta’limi jarayonlarida amalga oshirilib uzluksiz davom etishi va malakali mutaxassis yetishtirish bilan yakunlanadi. Uzluksiz ta’lim tizimida dizayn ta’limi berishni zamon talabi ekanligini e’tiborga olgan holda nafaqat umumiy o‘rta ta’lim bo‘g‘inida, balki oliy va o‘rta maxsus o‘quv yurtlarida ham jahon standartlari darajasida rivojlantirishni taqozo etadi.
Xulosa
Shunday xulosaga kelish mumkin, dizaynning nazariy muammolari ko`p qirrali bo`lib, u turli nazariy bosqichlarda o`zining o`rganib chiqilishini talab etadi. Modomiki, dizayn ommaviy sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarishda foydalanilar ekan, uni moddiy ishlab chiqarish va iste’mol tizimida ro`y beradigan jarayonlar munosabati bilan ko`rib chiqish lozim bo`ladi. Ayni zamonda dizayn muammosini nazariy jihatdan ishlab chiqishni uning zamonaviy madaniy hayot tizimida yetakchi o`rin tutishidan ayricha holatda hisobga olmasdan turib, hal etish mumkin emas, zero dizayn moddiy va ma’naviy ishlab chiqarishda, texnika va san’at o`rtasida o`ziga xos ko`prik vazifasini bajaradi. Shu sababli texnik estetika masalani ishlab chiqarish va iste’molning texnika, ijtimoiy-iqtisodiy, ergonomik hamda estetik aspektlari bilan bog`liq holda sanoat mahsulotlarining shaklini vujudga keltirish, badiiy konstruktsiyalashning asosiy tamoyillari va metodlari bilan bog`liq holda ko`p muammolar nuqtai nazaridan turib o`rganadi. Dizaynning umumiy nazariyasi roliga da’vo qilayotgan bir qator taniqli kontseptsiyalar amalda uning mazmuni bilan bog`liq u yoxud bu jihatni aks ettirishdan o`zga narsa emas.Hozirgi zamonga kelib, dizaynning bir necha ishchi definitsiyalaridan foydalanilmoqda. Ayrim mualliflar «industrial dizayn», «sanoat san’ati», «sanoat estetikasi» tushunchalarini bir-biridan farqlasalar, boshqa mualliflar esa ularni sinonimlar deb da’vo qiladilar. Dizaynni vujudga keltiruvchi ko`rgazmali muhit san’atga nisbatan ma’lum ma’noda ishonchliroq estetik xarakteristika bera oladi. Yuqorida bayon etilgan mulohazalar umumiy va texnik estetika sohasida mutaxassislarning o`zaro bir-birlarini tushunishlari yuqori darajada bo`lishligiga erishmoq har ikki sohaning nazariyasi rivojlanishiga ko`maklashadi.

Ilovalar

Foydalanish uchun adabiyotlar:
Siyosiy adabiyotlar
1.Mirziyoev SH.M. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. “O‘zbekiston” 2016.
2.Mirziyoev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz. “O‘zbekiston” 2017
Asosiy adabiyotlar
1. C.M. Михаилов “Основы дизайна”. Москва.2002г.
2. T.Z. Soibov “Kompozitsiya” T. O’zbekiston nashriyoti. 1999 y.
3. O.K. Apuxtin. “ Badiiy naqsh maktabi”. T. O’qituvchi. 1969-yil.
4.N.A.Muslimov, Sh.S.Sharipov, M.Qodirov. “Texnik ijodkorlik va dizayn”. O‘quv qo‘llanma T.: “TDPU”,2010
5.A.S.Iskandarov «Materiallarni kesib ishlash, kesuvchi asboblar va stanoklar. Darslik T.: “Fan va texnologiya” 2004.
6.R.S.SHermuxamedov, S.S.Yaxyaev, A.E.Parmonov Chilangarlikdan amaliy ishlar. O‘quv qo‘llanma T.: “Iqtisod -moliya” 2008
7.G‘.M.Abduqodirov Kasb ta’limi praktikumi O‘quv qo‘llanma T.: “Sharq” 2012.
http://fayllar.org