Mavzu: Tizim xossalari va prisiplari

tizimlar kabi sinflashtirish ham mumkin. Tizim va tashqi muhitning o‘zaro ta’siri xarakteri bo‘yicha
yopiq va ochiq tizimlar farqlanadi.
Borliqda mavjud obektlarning barcha majmualarini (garchi har qanday majmua ham tizim bo‘la olmasa
ham, har qanday tizim o‘zida shunday majmuni taqdim etadi) uchta katta sinfga ajratish mumkin:
tartibsiz majmua, jonsiz tizim, tabiiy tizim.
Tartibsiz majmua (unga misol bo‘lib, ko‘chada to‘plangan odamlarning tasodifiy to‘plami,
toshlarning ulkanligi
xizmat
qilishi
mumkin) ichki
tashkilotlarning mavjud chegaralariga muxtojdir. Ularning tashkil etuvchilari bilan ular o‘rtasidagi
aloqalar tashqi, tasodifiy, ikkinchi darajali xususiyatni tashkil etadi. Bunday bog‘liqlikni hisobga olib
yoki undan voz kechgan holda, integrativ xususiyatlarning
mos
ravishdagi
majmuaviy
yaxlitligining
mavjud
emasligi
namoyon bo‘ladi va uni tashkil etuvchilar bunga toqat qila olmaydilar. YAxlit holda majmuaviylik

---

---

xususiyati qismlilik xususiyatining alohida ajratib olingan yig‘indisiga mos keladi.

Majmauviylikning boshqa ikkita sinfi – noorganik va tabiiy tizimlar elementlar o‘rtasidagi mavjud
aloqalarni va yaxlit tizimda elementlarga alohida holda ta’sir ko‘rsatmaydigan yangi xususiyatlarning
paydo bo‘lishini xarakterlaydi. Aloqalar, yaxlitlik va barqaror strukturaga bog‘liqlilik – bular har qanday
tizimning farqli belgilari hisoblanadi.
Agar biz organiq va noorganiq tizimlarni sinflash va ularni farqlashda davom etadigan bo‘lsak,
ko‘rsatilgan tizimlarning strukturaviy prinsiplarining taqsimlanishida (ularni tarkib topishi, tuzilishi va
x.k) etarlicha qiyinchilikka duch kelamiz. Gap shundaki, tizimning organiq va noorganiq yaxlitligidagi
asosiy farlanish ularga tegishli takomillashuv jarayonlarining o‘ziga xosligida taqdim etiladi: ushbu
tizimlarning strukturasi bu jarayonlarning natijasi bo‘ladi va ularni tushuntirishga xizmat qiladi.
Tizimning tuzilishi (strukturasi) – tizim elementlarining asosiy xossalarini belgilovchi barqaror
o‘zaro ichki aloqalar majmuasidir.