Mavzu; To`liq va to`liqsiz gaplar, ularning turlari. Reja

Shaxsi noma’lum gaplar egasini topib ham gap tarkibiga kiritib ham bo’lmaydigan gaplardir :

• Shaxsi noma’lum gaplar egasini topib ham gap tarkibiga kiritib ham bo’lmaydigan gaplardir :
• U yerda intizom haqida so’zlashga to’g’ri keldi .
• Atov [nominativ] gaplar bosh kelishikdagi ot yordamida ifodalangan bo’ladi va narsa buyumning borligini ,mavjudligini anglatadi va ko’pincha badiiy va publitsistik asarlarda payt va o’rnini ifodalash uchun ishlatiladi :
• Kuz . Izg’irin shabada esayapti .

• Bazan ato’v gap tarkibida aniqlo’vchi ishtirok etadi yoki bunday gap kengaygan harakat nomi bilan ifodalanadi va natijada kengaygan atov gaplar hosil bo’ladi : Qorongi tun . Ikki qadam narini ko’rib bo’lmaydi .
• So’z – gaplar tarkibida gap bo’laklarini ajratish mumkun bo’lmay – digan , inson his – tuyg’ularini yoki turli manolarini ifodalaydigan yakka so’zlardan iborat gaplardir: Ertaga unikiga borasizmi ? – Ha .

So’z – gaplar quydagi turlarga bo’linadi :

• So’z – gaplar quydagi turlarga bo’linadi :
• Madal so’z – gaplar qat’iy ishonch , taxmin gumon manolarini ifodalab keladigan gaplardir : - Ertaga kelasizmi ? – Albatta .
• Undov so’z – gaplar his – tuyg’u va haydash – chaqirish yoki javob manolarini ifodalaydigan gaplardir : - Oh – dedi – yu , sekin divanga o’tirib qoldi .

• Tasdiq so’z – gaplarga ha, mayli, kabi so’zlar kiradi
• Inkor so’z – gaplarga yo’q, aslo so’zlari kiradi
• Taklif so’z- gaplar tinglovchiga qaratilib, biror ish- harakatni baja – rishga undaydigan gaplardir : Bularga ma, mang, qani kabi so’zlar kiradi.
• Ofarin , tashakkur , rahmat kabi so’zlar bilan ifodalanib , minnatdorlik , iltimos , kechirm kabilarni ifodalaydigan gaplar ham so’z - gaplar hisoblanadi .

• Yig’iq va yoyiq sodda gaplar .
• Sodda gaplar tarkibida ikkinchi darajali bo’laklarning bor - yo’qligiga qarab quydagi turlarga bo’linadi:
• Yig’iq sodda gaplar tarkibida faqat bosh bo’laklargina mavjut bo’ladi: O’quvchilar yigildilar
• Ba’ zan ega va kesim birikma bilan ifodalnib, kengayib keladi va ikkinchi darajali bo’laklar borga o’hshab ko’rinadi , lekin bu gaplar ham yig’iq gaplar hisoblanadi: Ikki dugona termilib qolishdi .