Mavzu: Torondoshlar, suvyaproqdoshlar, suvpiyozdoshlar( suv qalampiri, suv piyoz misolida) Reja: I. Kirish. Torondoshlar oilasi haqida umumiy ma’lumot II. Asosiy qism

Marjumak


2.2.Suvyaproqdoshlar oilasi
Suv qalampiri lotincha nomi Persicaria hydropiper bo’lib, uni yana achchiq toron, suv zamcha, qalampir, yovvoyi qalampir, o’rmon qalampiri ham deb yuritiladi. U bir yillik yoki ko’p yillik yog’ochlashgan o’simlik hisoblanadi. Kam hollarda yarim buta bo’lib, qalampirdoshlar oilasiga mansub. Uning ko’rinishlarining 300 xildan iborat. 20 xildan ortig’i madaniylashtirilgan. Yer sharini turli joylarida tarqalgan. G’arbiy va sharqiy Sibirda, Kavkazda, O’rta Osiyoda, Uzoq Sharqda hamda O’zbekistonning turli viloyatlarida masalan, Toshkent, Sirdaryo, Jizzah, Qashqadaryo, Buxoro, Namangan hududlarida keng tarqalgan. Suv qalampiri ariq, hovuz, o’rmonlarda, butalar ichida botqoq chuqurliklarida, dalalarda, daryo-ko’l, nam qirg’oqlarda ko’chalar atrofida, ko’proq zararli o’simliklardek o’sadi.

1-rasm. Persicaria hydropiper (suv qalampiri) o`simligi.
Suv qalampiri bo’yi 20-30 sm ga yetadigan o’t o’simlik hisoblanadi. U qalampirdoshlar oilasidan (Persicaria) o’tkir qlampir ta’mli, poyasi tik o’suvchi qizg’ish rangli silindrsimon bo’g’inli



2.3.Suvpiyozdoshlar oilasi
Suv piyozdoshlar (butomaceae) oilasi vakillari yer sharining barcha tropik mamlakatlarida, shimoliy yarim sharning o'rta poyasida tarqalgan. O'simlik ildizpoyali, tuksiz, ko'p yillik suv o'simlikidir. Uning nomi yunoncha bousdan olingan bo'lib, "sigir", "ho'kiz" va hokazolarni anglatadi va tom, kesma ("temnein" fe'l "kesish" ma'nosini anglatadi), bu o'simlikning qilichbo'y barglariga ishora qiladi. [4]
Inglizcha umumiy nomi tomonidan tavsiya etilganlardan tashqari, bu haqiqiy shoshqaloqlik emas. U eski Dunyo qit'alarida vujudga keladi va harakatsiz va asta-sekin harakatlanuvchi suvning chekkalarida taxminan 3 m chuqurlikda o'sadi. Uning pushti gullari bor. Shimoliy Amerikaga manzarali o'simlik sifatida kiritilgan, hozirda Buyuk ko'llar hududida va Tinch okeanining shimoli-g'arbiy qismlarida jiddiy invaziv begona o'tga aylandi. [6] Isroilda, uning mahalliy mamlakatlaridan biri, yashash joyining kamayishi sababli yo'qolib ketish xavfi ostida bo'lgan tur. Uni Buyuk Britaniyada ham topish mumkin, masalan, Koldikot va Ventloog darajalarida SSWI Gwent Levels Butomus umbellatus. [4] [7]
O'simlikning uzunligi 1 metrgacha yoki undan ko'p bo'lgan chiziqli, uchli barglari bor. Barglar kesma uchburchak shaklida va ildiz / poydevor bo'ylab ikki qatorda paydo bo'ladi. Ular tishsiz, parallel tomirlangan va burama qilingan. [4] [8]
Guldastasi soyabonga o'xshash bo'lib, uchta gulzor bilan o'ralgan bitta terminal guldan iborat. Gullari muntazam va ikki jinsli, bo'ylab 2 dan 3 sm gacha. Qorong'i tomirlari bilan pushti rangga ega uchta barg bargiga o'xshash sepals mavjud. Ular mevalarda davom etadilar. Uchta barglar sepalsga o'xshaydi, lekin biroz kattaroqdir. 6 - 9 ta stamens. Carpels ustun, 6 - 9 va bazada biroz birlashtirilgan. Pishganida ular obovoid bo'lib, doimiy uslub bilan toj kiyishadi. Tuxumdonlar son-sanoqsiz va karpel devorining ichki yuzasida tarqalgan, faqat o'rta va qirralardan tashqari. Meva - bu follikul. Urug'lar endospermga va to'g'ri embrionga ega emas. U iyuldan avgustgacha gullaydi.
O'zbekistonda soyabonli suv piyozi(Butomus umbellatus) ko'llarda, sekin oqadigan suvlarda, sholipoyalarda va ariq bo'ylarida uchratish mumkin.


Suvpiyoz
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1.Nabiyev M.M. Botanika atlas lug`ati. Toshkent. “Fan” 1969-y.
2.Флора Узбекистана. Авторлар коллективи. I-VI томлар Т., 1941-1962
3. Hamidov A., Nabiyev M., Odilov T. O`zbekiston o`simliklari aniqlagichi. T., O`qituvchi, 1987 y.
4.Гомолицкий П.А. Сорные растения поливной зоны Узбекистана Т., Фан, 1982 г.
5. Pratov O„., Nabiev M. Yuksak o„simliklarning oila va turkumlarining zamonaviy tizimi. T. 2008y
6.Зокиров К.З. Ключ для определения семейств флоры средней Aзии. Т., Фaн, 1975 г