Mavzu: Tuproq tarkibidagi amiakli azotni Nessler reaktivi yordamida aniqlash. 2s Mashg’ulotning maqsadi

---

MAVZU: Tuproq tarkibidagi amiakli azotni Nessler reaktivi yordamida 
aniqlash. 2s 
Mashg’ulotning maqsadi: Nessler reaktivi yordamida singdirilgan ammoniy 
shaklidagi azotni aniqlashdan iborat. 
Kerakli idishlar, jihozlar va reaktivlar: Tuproq namunalari, chinni piyola, 
tarozi, ulchov kolbalari, distrlangan suv KCl ning 1% li eritmasi, Segnet tuzining 
50% li eritmasi, Nessler reaktivi 
Mashg’ulotning maqsadi: Nessler reaktivi yordamida singdirilgan ammoniy 
shaklidagi azotni aniqlashdan iborat. 
Tuproq tarkibidagi ammiak organik moddalarning chirishi natijasida hosil 
bo’ladi va u tuproqqa singib boradi. Bu singdirilgan ammiak kaliy xlorid tuzi bilan 
ajratiladi. Ajratilgan ekstraktdagi ammiak kolorimetr usulida Nessler reaktivi bilan 
aniklanadi: 
2HgK
2
I
4
+3KOH+NH
3
NH
2
IHg
2
O+7KI+2H
2
O 
Ishni bajarish tartibi. 10 g tuproqni tarozida tortib olib, 150 ml li konussimon 
kolbaga solinadi, uning ustiga 1% li KCl eritmasidan 100 ml quyib 5 minut 
aralashtiriladi va 18-20 soat tinch qoldiriladi. Shundan so’ng chayqatiladi va 
filtrlanadi. Filtratdan pipetka yordamida 5-10-20 ml yoki 40 ml o’lchab olib, 100 ml 
li o’lchov kolbasiga solinadi, unga 2 ml segnet tuzi eritmasidan quyiladi (segnet tuzi 
qo’shilmasa eritmadagi kalsiy va magniy tuzlari cho’kmaga tushishi mumkin), unga 
o’lchov kolbaning 3/4 qismigacha suv va 2 ml Nessler reaktivi qo’shiladi, o’lchov 
kolbasining belgisigacha suv to’ldiriladi, kolba bir oz chayqatiladi va kolorimetr 
orqali ko’riladi. 
Natijani hisoblash: 
a * umumiy so’rimning miqdori – 1000 mg/kg 
X = ------------------------------------------------------------; 
olingan so’rim miqdori * tuproq massasi 
bunda: 
X - namunadagi NH
4
miqdori, mg/kg tuproqda; 
a - NH
4
miqdori, kalibrlangan egri chiziq bo’yicha, mg/100 ml da 
Bir gektardagi NH
4
miqdorini hisoblash uchun (bir gektardagi tuproq haydov 
qatlamining massasi) 4000000 ga ko’paytirilib, 10000000 ga bo’linadi (mg ni kg ga 
aylantirish uchun). 
Ma’lumki, bir ga yerning sathi S = 10000 m
2
, o’rtacha haydov qatlami 0-30 
sm olinadi, 1 m
3
tuproqning solishtirma massasi- 1,200 kg ga teng, bularning 
hammasini bir-biriga ko’paytirib chiqqan 3600 tonna yoki 3600000 kg ni yaxlitlab, 
4000000 kg hosil qilinadi. 
Nazorat uchun savollar 
1. Tuproq tarkibidagi ammoniy shaklidagi azotni miqdori 
2. Azotli o’g’itlar qo’llashning ammoniy azotni miqdoriga ta’siri 
3. Tuproq tarkibidagi ammoniy azot 20 mg/kg bo’lsa, 1 ga maydonda qancha 
bo’ladi.