Mavzu: Valyuta mablag’lari harakatining tahlili Reja: I. Kirish II. Asosiy qism

2. Iqtisodiyotni erkinlashtirish sharoitida xo’jalik sub’ektlarining pul mablag’lari harakatini tahlil etishning ahamiyati, tahlil vazifalari va axborot manbalari
Respublikamiz o’zining mustaqilligiga erishganidan so’ng Prezidentimiz boshchiligida respublikaning o’ziga xos bo’lgan siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish modeli ishlab chiqildi. Ushbu rivojlanish modeli asosida respublikamizda yangi iqtisodiy tizim - bozor iqtisodiyotiga o’tilmoqda. Turli-tuman mulk shakllarining paydo bo’lishi, davlat mulkining xususiylashtirilishi, hissadorlik jamiyatlari, hamkorlikdagi qo’shma korxonalar, kichik korxonalarning vujudga kelishi o’tish jarayoniga xos xususiyatlardandir. Bunday sharoitda tovar ishlab chiqaruvchilar o’rtasida haqiqiy raqobat hukm surishiga, korxonalar mustaqil ravishda chet el korxonalari bilan aloqa o’rnatishga, mahsulot sotishning yangi zamonaviy usullarini rivojlantirishga, tijorat banklari, xususiy banklar, birjalar, kim oshdi savdolari faoliyatini rivojlantirishga imkoniyatlar paydo bo’la boshladi.
Hozirda mulkiy birlik va munosabatlarning shunday tizimini shakllantirish lozimki, bu harakat avvalo faoliyat yakunida yuqori unum va natijaviylikni, butlik va manfaat uyg’unligini, eng muhimi bozor to’kin-sochinligi va jamiyatimiz farovonligini ta’minlasin. Bozor iqtisodiyotiga o’tish jarayonida ushbu jihatga bosh masala sifatida qarash lozim.
Prezidentimiz I. Karimov bu haqda fikr yuritib, o’zining asarlarida quyidagi fikrlarni ilgari surgan: «Pirovard maqsadimiz ijtimoiy yo’naltirilgan barqaror bozor iqtisodiyotiga, ochiq tashqi siyosatga ega bo’lgan kuchli demokratik huquqiy davlatni va fuqarolik jamiyatini barpo etishdan iboratdir».
Moliyaviy axborot bilan ishlashning eng muhim jihatlaridan biri uni tahlil qilishdir. Tahlil qilishda xo’jalik faoliyatini o’rganishda hamda xulosalar chiqarishda asos bo’ladigan bir qator ko’rsatkichlardan foydalaniladi.
Korxona moliyaviy ahvolini tahlil qilish bilan shug’ullanayotgan har bir xodim moliyaviy hisobot shakllarini, shu jumladan, "Pul oqimi to’g’risidagi hisobot" shaklini erkin o’qiy olishi, uning moddalarini tushunishi, shuningdek xulosalar chiqarish va tavsiyalar berishni bilishlari kerak.
Moliyaviy hisobot moddalaridan foydalanib, korxona to’g’risida katta hajmda ma’lumot olish, uning moliyaviy ahvolini xizmat va bozor faolligini tahlil qilish mumkin.
"Pul oqimlari to’g’risida hisobot" da korxona moliyaviy resurslaridagi barcha o’zgarishlar pul mablag’lari tuqtai-nazaridan aks ettiriladi:
• Xo’jalik faoliyatida olingan pullar harakati;
• olingan hamda to’langan foizlar va dividendlar;
• to’langan soliqlar;
• olingan va qo’yilgan investitsiyalar;
• aksiyalar va zayomlar, shuningdek ijara majburiyatlari bo’yicha tushumlar va to’lovlar.
Pul mablag’lari oqimini o’rganishda ishlatiladigan asosiy atamalar quyidagilardan iborat: