Mavzu: XIX asrning 2 yarmi XX asrda jaxon pedagogika faning rivoji

tili darsligini va til o’qitish metodikasini tuzadi.
Komenskiy chex qardoshlari jamoasiga yepiskop qilib tayinlangach, 1648 
yilda Leshnoga qaytib keladi. Jamoa tarqatilgandan so’ng u yana o’qituvchilik 
faoliyatini davom ettiradi. Bir necha yil Vengriyada maktablarni boshqarada. 
«Vidimo’y mir v kartinkax», ya’ni «Hislar vositasi bilan idrok qilinadigan 
narsalarning suratlari» degan asar yozib, o’qish ishini rasmlar bilan olib borishni 
ilgari suradi. Bunda «YOshlarning xulq qoidasi», «YAxshi tashkil topgan 
maktablarning qonuni» degan bir qancha pedagogikaga doir ishlari berilgan. 
1656 yili Shved—polyak urushi vaqtida Leshnodagi chex qardoshlari jamoasi 
tor-mor qilinadi. Komenskiy Gamburgga qochadi. Undan Amsterdamga o’tadi. 
Shunda Gollandiya senatining buyrug’iga muvofiq uning asarlari to’plami bosilib 
chiqadi. 
Komenskiy o’z vatanini juda sevar va uning mustaqilligi uchun kurash olib 
boradi. Uning ko’p asarlarida vatanparvarlik hissi aks etgan. U chex xalq poeziyasini 
yig’ib chex maqollar to’plamini tuzadi va o’z xalqining tilini saqlashga, sevishga 
undaydi. 
Komenskiyning dunyoqarashi. Komenskiyning dunyoqarashida uch 
xususiyat ta’sirini ko’ramiz. 
1. Natur falsafasi. 16—17-asrlarda ingliz faylasufi — materialist Bekon 
sensualistik falsafa nazariyasini ilgari suradi. Komenskiy o’qitish jarayoniga shu 
pozisiyadan qaraydi. Bilish sezishdan boshlanadi. Sezish bo’lmagan yerda bilish ham 
yo’q, deydi u. 
2. Chex qardoshlari jamoasi diniy jamoa bo’lganligi uchun Komenskiy ham 
dindor ruhoniydir. Lekin Komenskiyning ruhoniyligi turmushga amaliy qarash bilan 
bog’liq edi. 
3. Komenskiy dunyoqarashining ba’zi jihatlari Uyg’onish davri ta’sirida 
vujudga keladi. Odamlarga nisbatan muhabbat, hushchaqchaqlik, odamlarning 
yaxshilik yaratishiga ishonch bilan qarash, bularning hammasi o’rta asr odamiga 
nisbatan ishonchsizlik bilan qarashga qarama-qarshidir. 
Komenskiy tashqi ob’ektiv dunyoning hukm surishiga ishonadi. Dunyo bir 
butun. Dunyoda hamma narsa bir-biri bilan bog’liq. Ajralib qolgan narsa yo’q. Dunyo 
qarama-qarshiliklardan iborat. Dunyo qotib qolgan emas. U o’sishda, o’sish esa o’z 
qonuniyatiga ega. Qonuniyat borliqqa, ya’ni xudoga tegishli, deydi.
Komenskiy o’zining pedagogik nazariyasida tarbiyaning tabiatga uyg’un 
bo’lishi to’g’risidagi tushunchani ilgari suradi. «Buyuk didaktika»da o’qitish 
tabiiylikka bo’ysunishi, o’qitish tabiat talabiga bo’ysunishi kerak, deydi. Bolaning