Mavzu: Yadro Energetikasi Mundarija: kirish I bob. Yadro energetik

1.3.Yadro energetikasini bosqichma-bosqich toʻxtatish va orqaga qaytarish
1960-yillardagi reaktor dizaynida sodir boʻlgan 2011-yilda Yaponiyaning Fukusima-Daiichi yadroviy avariyasi koʻplab mamlakatlarda yadro xavfsizligi va yadro energetikasi siyosatini qayta koʻrib chiqishga undadi. Germaniya 2022-yilgacha barcha reaktorlarini yopishga qaror qildi, Italiya esa atom energiyasini taqiqladi. Fukusimadan keyin 2011-yilda Xalqaro energetika agentligi 2035-yilgacha quriladigan qoʻshimcha yadroviy quvvatlar boʻyicha oʻz bahosini ikki barobarga qisqartirdi.
2011-yildagi Fukusima-Daiichi yadroviy falokatidan keyin — radioaktiv moddalar havoga, tuproqqa va dengizga sizib chiqqanidan soʻng 50 000 uy xoʻjaliklarini koʻchirishga majbur boʻlgan ikkinchi eng yomon yadroviy hodisa va keyingi radiatsiya tekshiruvlari natijasida sabzavot va baliqlarni istemol qilish taqiqlangan. Energiya manbalari boʻyicha Ipsos (2011) tomonidan jamoatchilik tomonidan qoʻllab-quvvatlanadigan global soʻrov eʼlon qilindi va yadroviy boʻlinish eng past natijaga ega boʻldi.

Atom elektr stansiyalari iqtisodiyoti

Yangi atom elektr stantsiyalarining iqtisodiyoti munozarali mavzudir, chunki bu mavzu boʻyicha turli xil qarashlar mavjud va koʻp milliard dollarlik investitsiyalar energiya manbasini tanlashga sarflanadi. Atom elektr stantsiyalari odatda stansiyani qurish uchun katta kapital xarajatlarga ega, ammo toʻgʻridan-toʻgʻri yoqilgʻi narxi past. Soʻnggi yillarda elektr energiyasiga talab oʻsishining sekinlashishi kuzatildi va moliyalashtirish yanada qiyinlashdi, bu yadroviy reaktorlar kabi yirik loyihalarga taʼsir qiladi. Sharqiy Yevropada uzoq vaqtdan beri tashkil etilgan qator loyihalar investitsiya topishda qiynalmoqda, xususan, Bolgariyadagi Belene va Ruminiyadagi Cernavodadagi qoʻshimcha reaktorlar va baʼzi potentsial qoʻllab-quvvatlovchilar bu loyihani tark etishdi. Qayerda arzon gaz mavjud boʻlsa va uning kelajakda taʼminoti nisbatan xavfsiz boʻlsa, bu ham yadroviy loyihalar uchun katta muammo tugʻdiradi^.
Yadro energetikasi iqtisodini tahlil qilish kelajakdagi noaniqliklar xavfini kim oʻz zimmasiga olishini hisobga olishi kerak. Bugungi kunga qadar barcha ishlaydigan atom elektr stantsiyalari davlatga tegishli yoki tartibga solinadigan kommunal monopoliyalar tomonidan ishlab chiqilgan, bu yerda qurilish xarajatlari, foydalanish koʻrsatkichlari, yoqilgʻi narxi va boshqa omillar bilan bogʻliq koʻplab xavflarni yetkazib beruvchilar emas, balki isteʼmolchilar oʻz zimmalariga olgan. Hozirgi vaqtda koʻplab mamlakatlar elektr energiyasi bozorini erkinlashtirdilar, bunda bu risklar va kapital xarajatlar qoplanishidan oldin paydo boʻladigan arzonroq raqobatchilar xavfi isteʼmolchilar emas, balki zavod yetkazib beruvchilari va operatorlari tomonidan qoplanadi, bu esa yangi atom energetikasi iqtisodiyotini sezilarli darajada boshqacha baholashga olib keladi.