Мavzu. Yaylovlar maxsuldorligini oshirish Reja

Bir va ikki mavsum davomida me’yorida mol boqishning (4 yil davomida) shuvoq-rang-qo‘ng‘irboshli Yaylovlar hosildorligiga(kg/ga) ta’siri. GaevskaYa, Qrasnopolin ma’lumotlari.
17- Jadval

O‘simlik	Bahor		Bahor va kuz		Kuz
	Tajriba	Nazorat	Tajriba	Nazorat	Tajriba	Nazorat
Rang, qo‘ng‘irbosh va efemerlar	38	43	25	30	29	30
SHuvoq	146	129	177	149	151	149
Jami	184	172	202	179	180	179
Nazoratga nisbatan, %	108	100	113	100	101	100

11 jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, ikki mavsum (bahor va kuz) davomida me’yorida mol boqilsa, shuvoqlarga salbiy ta’sir qilmaydi, hatto hosil miqdorining qisman oshishiga olib keladi; biroq, bahorgi o‘simlik turlari anchagina ziyon ko‘rabosh-laydi, hosildorligi pasaYadi.
Demak, mazkur Yaylovlar bahor mavsumida me’yorida 4 yildan oshirmasdan ketma-ket foydalanilganligi maqsadga muvofik; so‘ngra foydalanish mavsumi o‘zgartirilishi lozim. Bahorda foydalanilgan maydonlar yozda foydalanilishi lozim. Bu oddiy tadbir bahorgi va yozgi Yaylovlarni Yaxshilash imkonini beradi. YOzda foydalanish Yaylovga ziyon keltirmasligining sababi efemerlarning bu mavsumda vegetatsiYadan to‘xtaganligi bilan izohlanadi.
YAna bir narsaga e’tiborni qaratmoq joizki, cho‘l Yaylovlaridan uzoq muddat foydalanilmay qo‘yish ham me’yoridan oshirib mol boqishga o‘xshab foydasiz va xatto ziyonli ham hisoblanadi.
Uzoq muddat (25 yil) qo‘riqxona sharoitida olib borilgan kuzatishlar o‘simlik qoplami tarkibida sodir bo‘luvchi jarayonni 4 davrga bo‘lishga asos bo‘ldi; 1) dastlabki davr (7 yil)-qayta tiklanish davri, 2) hosildorlik oshgan davr (5 yil), 3) jabrlanish davrining boshlanishi (5 yil) davri va 4) nixoYat jabrlanish davri (8 yil).
Birinchi davr davomida ko‘chuvchan qumlar biroz zichlandi, o‘simlik qoplami kayta tiklandi va Yaylov hosildorligi dastlabki me’yoriga keldi. Ikkinchi davr davomida erishilgan yuqori hosildorlik saqlanib qolgan bo‘lsa ham o‘zgargan ekologik va fitotsenotik sharoitlar ta’sirida hosildorlik pasaYaboshlaydi.
Uchinchi davrda qumdagi turlarning hosildorligi 20%, taqirsimon maydonlarniki -50%ga kamaydi. Bunday xolatning yuzaga kelganining asosiy sababi uzoq muddat davomida mol boqishning to‘xtatib qo‘yilganligi bo‘ldi. (Nechaeva va bosh qolar, 1978)