Mavzu; Yuqori aniqlikdagi teodolitlar haqida umumiy ma’lumotlar

1968-yilda TT-2/6 teodoliti o‘rniga yuqori aniqlikdagi T05 teodoliti­ ishlab chiqa boshlandi, uning aniqligi 0,5'' ni tashkil qi­ ladi.

• 
  1968-yilda TT-2/6 teodoliti o‘rniga yuqori aniqlikdagi T05 teodoliti­ ishlab chiqa boshlandi, uning aniqligi 0,5'' ni tashkil qi­ ladi.
  
• 
  Teodolit T05 boshqa optik teodolitlarga o‘xshash ishlash uchun qulay, TT-2/6 ga nisbatan kichik o‘lcham va massaga ega, aniqligi bo‘yicha esa undan aniqroq.
  
• 
  T05 teodoliti ikkita asosiy qismlardan: ostki va ustki qism­ lardan tashkil topgan bo‘lishi zarurat bo‘lganda (masalan, uzoq muddatga saqlashda, boshqa joyga olib borishda va h.k.) ular ajra­ tilib boshqa-boshqa qutilarga solinadi.
  
• 
  Teodolitning ostki qismiga quyidagilar kiradi: taglik ko‘targich vintlari, hamda markazlash moslamasi bilan birga; gorizontal doira unda o‘rnatilgan limb doirasi bilan birga; qarash trubasi­ ning gorizontal aylanish o‘qini o‘rnatish uchun lagerli kolonka­ lar; sanoq olish sistemasining kolonkalar ichida o‘rnatilgan qism­ lari.
  

• 
  Teodolitning vertikal o‘qi silindrik, yarim kinematik tipda va o‘z-o‘zidan sozlanadi (sharikli podshipnikda); uning ishchi qis­ mi uzunligi 100 mm ga yaqin. Vertikal o‘q bilan teodolit alidada doirasi quyma mahkamlangan. Trubaning gorizontal o‘qi silindr­ rasmida bo‘lib, ichi bo‘sh, uning sapfalari bronzali lagerlarga ta­ yanadi. Qarash trubasi-markaziy to‘g‘ri astronomik bo‘lib okular qismi bilan zenitdan o‘tkaziladi. Trubaning yassi parallel plas­ tinkali okular mikrometrining bo‘lak qiymati 1'' ga teng. Sanoq olish sistemasi sinfik variant asosida limbning diametral qarama-qarshi shtrixlari tasvirini tutashtirishga asoslab qurilgan. Gori­ zontal va vertikal doiralardan sanoq olish optik ponali mikrometr yordamida amalga oshiriladi. Masalan, gorizontal doira bo‘yicha sanoq quyidagini tashkil qiladi.
  

Teodolit — ochiq joylarda gorizontal va vertikal burchaklarni oʻlchashda ishlatiladigan koʻchma geodezik asbob. Burchaklarni oʻlchash, triangulyatsiya va poligonometriya ishlarini bajarishda foydalaniladi. Burchak oʻlchash ishlarida gorizontal yoʻnalishda G yoki 30" aniqlikda oʻlchaydigan T.lar qoʻllaniladi. Triangulyatsiya ishlarida (yer sirti holatini aniqlashda) aniqlik darajasi yanada yuqori (0,5" gacha) boʻlgan T.lardan foydalaniladi. Aniqlik darajasi yuqori boʻlgan T.lar universal T. deb ataladi. T.lar bilan ochiq joydagi vertikal burchaklar, masofalar hamda yoʻnalishlar, magnit azimutlarini ham oʻlchash mumkin. T.ning asosiy qismlari — koʻrish trubasi, gorizontal va vertikal doiralar. Gorizontal doira limb va adilakdan iborat. Vertikal doira 15° qiya burchaklarni oʻlchash uchun moʻljallangan. Yangi optik Tlar metall limbli Tlarga nisbatan ixcham, yengil va ishlatish oson. T.lar tuzilishi, aniqligi va boshqa xususiyatlariga koʻra bir necha xil boʻladi (xisob qurilmali, optik mikrometrli, mikroskopli, indeksli va boshqalar).

•