Mavzu: Yuzani nivelirlash Reja: Kirish I. Bob nivelirlash haqida 1 Nivelirlash nima

9.9-rasm.Nivelirni o`qlarini joylashishi

o’rnatilgan reykadan to’g’ri sanoq (b₁=i-h₁) formula asosida hisoblab chizqariladi. So’ngra iplar to’ri nivelirning to’g’rilash vintlari yordamida surilib yuqoridagi sanoqqa keltiriladi. (N-3) nivelirida to’g’rilash vintlari bo’lmaganligi sababli adilak sozlash vintlari yordamida sozlanadi. Buning uchun trubaning, vizir o’qi elevatsion vint yordamida (b₁) sanoqqa to’g’rilanadi, shunda adilakning pufakchasi bir tomonga og’ishadi. Keyin adilak qutichasining okulyar tomondagi qopqog’i ochilib, adilakning sozlash vintlari buralib, pufakcha uchlari bir-biriga tutashtiriladi.

Qarash trubasining vizir o’qi adilakning o’qiga parallel emasligi natijasida ro’y beradigan xatoni kamaytirish uchun nivelirlashda asbob nuqtalarning qoq o’rtasiga o’rnatilishi kerak.

2. 
   Silindrik adilakning o’qi asbob aylanish o’qiga perpendikulyar bo’lishi lozim. Bu shartni tekshirish uchun avvalo adilakning ko’tarish vintlariga parallel holda qo’yiladi. So’ngra vintlar qarama-qarshi tomonga buralib, adilak pufakchasi naycha o’rtasiga keltiriladi. Keyin truba uchinchi ko’tarish vinti ustiga to’g’rilanib, adilak pufakchasi yana naycha o’rtasiga keltiriladi. So’ngra truba 180^o aylantiriladi. Shunda pufakcha naycha o’rtasida qolsa, shart bajarilgan bo’ladi, pufakcha naycha ustidan chetga og’ishsa, avvalo , adilakning sozlash vintlari yordamida, keyin esa ko’rtarish vintlari yordamida o’rtaga keltiriladi.
   
3. 
   Doiraviy adilak o’qi asbob aylanish o’qiga parallel bo’lishi lozim. Bu shartni tekshirib ko’rish uchun dastlab tekshirilgan silindrik adilak yordamida nivelirning aylanish o’qi vertikal holatga keltiriladi. Agar taglikdagi doiraviy adilak pufakchasi doira markazida bo’lsa, shart bajarilgan hisoblanadi, aks holda uning sozlash vintlari yordamida nol punktga keltiriladi.
   
4. 
   Iplar to’rining gorizontali asbob aylanish o’qiga perpendikulyar bo’lishi lozim. Buning uchun nivelir ish holatiga keltirilib, uning qarash trubasi biror nuqta yoki reykaga vizirlanadi. So’ngra truba mikrometr vinti yordamida ravon aylantiriladi. Shunda iplar to’rining gorizontal chizig’i belgilangan nuqtani to’ssa, shart bajarilgan bo’ladi, nuqtani to’smasa iplar to’ri sozlash vintlari yordamida to’g’rilanishi lozim.
   
5. 
   Trubani buyumga vizirlaganda vizir o’qining holati o’zgarmasligi lozim. Bu shartni tekshirib ko’rish uchun nishabligi uncha katta bo’lmagan joyda belgilangan C nuqtadan boshlab radiusi
   

taxminan 50 m keladigan yarim doira chiziladi (9.10-rasm). AB diametrning