Mavzu: Zamonaviy avtomobilda rul boshqarmasi konstruktsiyasini takomillashtirish udumlari

Amaliy mashg’ulot - 6

Mavzu: Zamonaviy avtomobilda rul boshqarmasi konstruktsiyasini takomillashtirish udumlari
I.Ishni maqsadi: Zamonaviy avtomobilda rul boshqarmasi konstruktsiyasini takomillashtirish konstruktsiyasi muammolarini o`rgatish. Talaba ushbu amaliy mashg`ulotni bajarish uchun o`z varianti bo`yicha bеrilgan topshiriqni olib, uslubiy ko`rsatmada yoritilgan konstruktsion va internet materiallar orqali o’zining topshiriqlarini konstruksiya jihatidan tahlil qiladi.
II. Umumiy ma’lumotlar :
Zamonaviy avtomobilda rul boshqarmasi konstruktsiyasida uchta sovolga javob berish bilan rul boshqarmasidagi muammolar o`rganiladi:
1. Boshqarish tizimlari ishi nima bilan xulosa qilinadi?
2. Qanday holatda rul boshqarmasi tavakkallik zonasida bo`ladi?
3. Rul boshqarmasi nosozligini bartaraf qilish.

Rul boshqamasi – bu antomobilni eng muhum elementlaridan biridir, uni to`g’ri ishni tashkil etish haydovchi va yo`lvchi xafsizligi uchun muhumdir. Rul boshqamasini nosozligi muhumligi bo`ycha tormoz tizim nosozligiga tenglashtiriladi. Agar transport vositasida rul boshqamasi ishdan chiqsa, unda yurish qattiyan ma’n etiladi.
1. Boshqarish tizim ishi qanday hulosa qilinadi?
Avtomobilni boshqarishga rul boshqarmasi javob beradi. Rul boshqarish tizimlar ishi transport vositasini g’ildiragini burilishi va xarakat yo`nalishini o`zgartirishlarni tashkil qiladi. Rul boshqarish tormoz tizimi bilan birga avtomobilni boshqarishni muhum elementi hisoblanadi.Boshqarish oldingi g’ildirakni burish uslubida amalga oshirilishi mumkin, bu knematik uslub deb nomlanadi. Yoki boshqarish g’ildirakni tormozlaganda amalga oshiriladi,kuch ishlatish uslubi deb nomlanadi. Burilishda kuch ishlatish mustahkam kursdagi tizim asosida yotadi
Transport vositasini rul tizimi quydagi konstruktorlik elementlari dan tashkil topadi:
1. Rul mexanizmi.
2. boshqariladigan g’ildirak va rul kolonkasi.
3. Rul uzatkichi.
4. Rul boshqarmasi kuchaytirgichi.

Boshqariluvchi g’ildirak haydovchi kuchini rul kolonkasi orqali uzatish uchun mo`ljallangan. Haydovchi boshqariluvchi g’ildirak orqali xarakatdagi xususiyatlarni axborotini bilishi mumkin. Boshqariluvchi g’ildirak diametric yengil avtomobilda 380-420 mm, yuk avtomobilda 440-550mm.
Rul kolonkasi rul g’ildiragi rul mexanizmlarlni birlashtiradi. U bir qancha sharnirli ulanishlardan va rul validan tashkil topadi.Avtomobillarda elektrik yoki mexanik turli yo`nalishlariga sozlanuvchi rul qolonkasi o`rnatiladi. Frontal zarbalar vaqtida kolonka taxlanadigan tarkibga ega haydovchini shikastlanishdan saqlaydi. Shuningdek kolonkani avtomobilni olib qochishdan ximoyalash blakirovat qilish mumkin.
Avtomobilni rulning aylanma xarakatini uzatkich tyagani to`g’ri xarakatini,yetaklovchi oqni g’ildiragini burishni ta’minlashni shakillantirish uchun mexanizm kerak.Rul mexanizmi sifatida turli turdagi reduktorlar turli uzatish sonlardan foydalaniladi. Yengil avtomobillarda asosan reekali rul mexanizmlarni o`rnatiladi.

Rul uzatkichini haydovchi komandasini, yashiyamki ular burilish uzatish kuchini, rul mexanizm orqali, g’ildirakga ,yetkazishni ta’minlaydi. Uzatkich kerakli nisbatdagi boshqariladigan g’ildirakni burchagini aniqlaydi va osma ish vaqtida ularni buralishi bundan istesno. Uzatkich konstruksiyasi avtomobil osma tipiga qarab aniqlanadi. Eng ko`p tarqalgan – mexanik uzatkich, qaysiki rul sharnirlari va rul tyagasidan tashkil topadi. Rul boshqarmasi kuchaytirgichi, rul g’ildiragi talab qiladigan kuchlanishni,uning buralishi uchun,avtomobilni boshqarish xavfsiz va shinam bo`lishi uchun kamaytiradi. Bunday kuchaytirgichlar: elektrik, gidravlik,pnevmatik bo`lishi mumkin.Kuchaytirgich tipi rul uztkich tipiga bog’liq