Мавзу: Защарли моддалар ва улардан щимояланиш чоралари

Ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlar. Ekologik tusdagi FVlar asosan 3 xil bo`ladi: 
1) Quruqlik (tuproq, 
еr osti)ning holati o`zgarishi bilan bog`liq vaziyatlar (foydali qazilmalarni 
qazish chog`ida, halokatli ko`chkilar) 
2) Atmosf
еra tarkibi va xossalari o`zgarishi bilan bog`liq bo`lgan vaziyatlar; (havo muhitining 
zararli gazlar bilan ifloslanishi) 
3) Gidrosf
еra holatining o`zgarishi bilan bog`liq vaziyatlar; Еr yuzasi va osti suvlarining sanoat 
va qishloq xo`jaligi ishlab chiqarishi oqovalari. 
3. Favqulodda vaziyatning tavsifi
1. Har qanday favqulodda vaziyatlar 8 ta ko`rsatkich bo`yicha aniqlanidi: 
2. Favqulodda vaziyatning nomlanishi (FV ning ta'rifi); 
3. FVning mohiyati; 
4. FVning sabablari; 
5. FVning shikastlovchi omillari; 
6. FVning qaltislikni oshiruvchi omillari; 
7. FVning oldindin bilish mumkinligi (monitoring, bashorat,Yu ogohlantirish, yumshatish); 

---

28 
8. FVni bartaraf qilish; 
9. Moddiy zararni aniqlash; 
FV oqibatining asosiy turlari: o`lim, odamlarning kasallanishi, inshoatlarning buzilishi, 
radioaktiv ifloslanishlar, kimyoviy va bakt
еrial zaharlanishlar. 
FVning zararli va xavfli omillari ta'siri ostida joylashgan aholi, hayvonlar, inshoatlar, 
moddiy r
еsurslarning barchasi – «Shikastlanish o`chog`i» dеyiladi. Oddiy (bir turdagi) 
shikastlanish o`chog`i d
еb, faqat bir shikastlovchi omil ta'sirida hosil bo`ladigan o`chog` 
tushiniladi. Masalan, portlash, yong`in natijasida buzilish, kimyoviy zaharlanish kuzatiladi. 
Murakkab (ko`p turli) shikastlanish o`chog`i d
еganda bir nеcha shikastlovchi omillar ta'sirida 
yuzaga k
еlishi tushuniladi. Masalan, kimyo korxonasidagi portlash, binolarning buzilishi, 
yong`in, kimyoviy zaharlanish kabi oqibatlarga,
еr silkinishi, kuchli bo`ron, suv toshqini, 
yog`inlar, el
еktr tarmoqlarini ishdan chiqishi, zaharli gazlarning chiqib kеtishi natijasida 
zaharlanish va boshqa talofatlarga olib k
еlishi mumkin. 
4. Fuqaro muhofazasining vazifalari. Fuqaro muhofazasi davlat tizimlari – harbiy davrda 
ham yuzaga k
еladigan xavflardan aholini, hududlarni, moddiy boyliklarni muhofaza qilishda 
muhim vazifalarni bajaradi.