Amerikalik geolog G.Jilbert (1890) tektonik harakatlarni epeyrogenik (Yer yuzida katta maydonlarning uzoq vaqt ko‘tarilishi va cho‘kishi) va orogenik (muayyan zonalarda burmalar hosil boTib, tog‘ tizmalarining shakllanishi) harakatlarga bo‘lishni taklif etdi, nemis geologi X.Shtille (1919) bu tasnifni rivojlantirdi. Uning asosiy kamchiligi o ‘zaro farq qiluvchi 2 xil jarayon - burma va uzilma hosil bo‘lishi bilan tog‘ hosil bo‘lishini yagona orogenez tushunchasi bilan izohlanishidir. Shu tufayli boshqa tasniflar taklif etilgan. Rus geologlari A.P.Karpinskiy, M.M.Tetyayev tektonik harakatlarni tebranma, burmali va uzilmali harakatlarga ajratdilar. Nemis geologi E.Xarman va golland olimi R.V. van Bemmelen esa tektonik harakatlarni undatsion (to‘lqinli) va undulyatsion (burmali) harakatlarga bo’ldilar. - Amerikalik geolog G.Jilbert (1890) tektonik harakatlarni epeyrogenik (Yer yuzida katta maydonlarning uzoq vaqt ko‘tarilishi va cho‘kishi) va orogenik (muayyan zonalarda burmalar hosil boTib, tog‘ tizmalarining shakllanishi) harakatlarga bo‘lishni taklif etdi, nemis geologi X.Shtille (1919) bu tasnifni rivojlantirdi. Uning asosiy kamchiligi o ‘zaro farq qiluvchi 2 xil jarayon - burma va uzilma hosil bo‘lishi bilan tog‘ hosil bo‘lishini yagona orogenez tushunchasi bilan izohlanishidir. Shu tufayli boshqa tasniflar taklif etilgan. Rus geologlari A.P.Karpinskiy, M.M.Tetyayev tektonik harakatlarni tebranma, burmali va uzilmali harakatlarga ajratdilar. Nemis geologi E.Xarman va golland olimi R.V. van Bemmelen esa tektonik harakatlarni undatsion (to‘lqinli) va undulyatsion (burmali) harakatlarga bo’ldilar.
Tektonik harakatlar 3guruhga bo’linadi: Tektonik harakatlar 3guruhga bo’linadi: - Burmali tektonik harakatlar hosil qilgan tektonik strukturalarga mos ravishda relyef shakllari tarkib topadi. Masalan, tektonik strukturalaming antiklinallariga burmali tog'lar, sinklinallarga esa botiqlar to'g'ri keladi.
- Uzilmali tektonik harakatlar hosil qilgan tektonik strukturalardan gorst, graben, pog'ona, zinasimon pog'ona kabilar relyefning palaxsali tog‘ lariga, qir-adirlarga, cho‘kmalarga, zinasimon tog' yonbag'irlarining kelib chiqishiga sababchi bo'lgan. Masalan, ular Sibirdagi Baykal ko'li, Tyanshan tog'laridagi Issiqko‘1, Chirchiq daryosining yuqori oqimi grabenlarida joy lashgan.
- Tebranmali yoki epeyrogenik tektonik harakatlar ham materiklardagi platforma, plita hamda geosinklinal mintaqalarda sodir bo‘ladi. Epeyrogenez atamasi 1890-yilda amerikalik geolog GJilbert tomonidan kiritilib, u orogenez atamasiga qarama-qarshi qo'yilgan
Do'stlaringiz bilan baham: |
