Mavzuning asosiy masalalari

2. Замонавий даврда ҳудудий низолар.

Ҳудудий низолар турли сабабларга кўра келиб чиқади. Уларнинг енг кенг тарқалгани:

• ҳудуднинг стратегик жойлашуви (Фолкленд ороллари, Каприви Стрип, Илеми учбурчаги, Гибралтар, Голан баландликлари, Кичик Курил тизмаси, Переҳил ороли, Шебаа фермаси, Лианкур ороллари ва бошқалар);
• ҳудуд аҳолисининг этник-диний таркиби (Оливенса, Шимолий Косово, Кашмир, Илеми учбурчаги, Маётте ва бошқалар);
• ҳудуднинг иқтисодий аҳамияти (Преах Виея, Еркин зона, Спратли ороли, Парасел ороллари, Сенкаку ороллари, Халайба учбурчаги, Жанубий Жоржия ва Жанубий Сандвич ороллари, Роколл Рок ва бошқалар);
• ҳудудий аҳамиятга эга (таъсир зонасини кенгайтириш) (Ханс ороли ва бошқалар).
Шу билан бирга, санаб ўтилган сабабларнинг комбинatsiяси баъзи ҳудудий низоларнинг пайдо бўлишида муҳим рол ўйнайди. Кўпинча, бу ҳудуднинг стратегик позицияси ва унинг иқтисодий аҳамиятининг комбинatsiяси.


3. Ҳудудий низолар бўйича халқаро суд амалиёти шарҳи.

Шартнома шакли процедурасининг асоси томонларнинг музокаралари бўлиб, ушбу шаклдан фойдаланганда низоларни ҳал қилиш натижалари томонларнинг келишувидир.

Ҳудудий келишмовчиликларнинг ҳудудий низолар тоифасига ўтиши, низоли томонлар томонидан ўз позицияларини шакллантириш ва бир-бирларига талабларни баён қилиш билан бирга келади. Томонларнинг позицияларини аниқ ва тўлиқ белгилаш одатда низони муваффақиятли ҳал қилишга ёрдам беради. Шундай қилиб, 1996 йилда Перу ва Эквадор ўртасидаги зиддиятларнинг ўзаро рўйхатини тузиш ва келишиш, улар ўртасида ярим асрдан кўпроқ тарихга ега бўлган ҳудудий низо 1998 йилда томонларнинг келишуви билан ҳал қилинишига катта ҳисса қўшди.
Шартнома шаклидан фойдаланилганда, музокаралар жараёнини тўғридан-тўғри бошқарадиган ва келишувга еришиладиган субъект йўқ. Бироқ, бундай жараёнларга ўзларининг ҳудудий даъволарини илгари сурмаган ва низонинг тарафи бўлмаган учинчи шахслар жалб қилиниши мумкин. Бу, хусусан, воситачилар ва яхши офисларни тақдим етувчи субъектлар бўлиши мумкин. Низо томонлари ўзлари келиша олмайдиган ҳолатларда медиаторларнинг ёрдамига мурожаат қилишади.

Aмалда, бундай имконият мавжудлигининг оқибатлари бошқача бўлиб чиқади: баъзи ҳолларда медитatsiя муваффақиятга олиб келади, бошқаларда муваффақиятга еришиш мумкин емас, учинчиси, томонлар медитatsiядаги таклифларни рад этишади.

Шартнома шаклининг афзалликлари унинг эгилувчанлигини ўз ичига олади: ундан фойдаланишда томонлар бир-бирларига ҳар қандай муросага келишлари ва муросага келишлари мумкин. Шартнома шаклининг асосий камчиликлари унинг ихтиёрига боғлиқ бўлиб, бу ҳолда музокаралар тартиби ҳам, битим тузиш тартиби ҳам фақат томонларнинг иродаси билан белгиланади.