Mavzu:«Vertikal fikrlash» (Vertical Thinking") va "Loterial fikrlash

Mavzu:«Vertikal fikrlash» (Vertical Thinking") va "Loterial fikrlash (Lateral Thinking)

Reja;

• 1. Vertikal fikrlash (VF) va loterial fikrlash (LF) ta’riflari
• 2. VF va LF ahamiyati, VF va LF xususiyatlari.
• 3. VF va LF ning xususiyatlari

Vertikal fikrlash (VF) va loterial fikrlash (LF) ta’riflari

Vertikal fikrlash - bu odatda tanlangan, analitik va ketma-ket bo’lishni o’z ichiga olgan muammolarga yondashuv turi. Buni lateral fikrlashga qarama-qarshi deb aytish mumkin edi. Vertikal tafakkur ongsiz va ong ostidagi jarayonlar orqali qo’shimcha sezgi, tavakkal qilish va tasavvurni ishlatishni o’z ichiga olgan lateral fikrlashdan farqli o’laroq, ma’lumot olish yoki qaror qabul qilish uchun oqilona baholash orqali ko’proq ongli yondashuvdan iborat.

Fikrlashning bunday turi odamlarni muammoni echishda ketma-ket yondashishga undaydi

Vertikal mutafakkirlar muvaffaqiyatsizlikka yoki qarama-qarshi fikrlashga yo’l qo’ymaslik uchun tashqi ma’lumotlar va dalillarga tayanishni afzal ko'rishadi.
Muammolarni hal qilish usuli sifatida “vertikal fikrlash” tushunchasi birinchi marta Edvard de Bono tomonidan kiritilgan va uni 1970 yilda “Lateral Thinking: Creativity Step by Step” nomli nashridan boshlab topish mumkin.
Kitobda vertikal fikrlash kontseptsiyasi “tanqidiy fikrlash” bilan juda ko’p o’xshashliklarga ega ekanligini ko'rish mumkin.
De Bono o'z matnida bu ikki tushunchani ajratib turuvchi asosiy omil tanqidiy fikrlash faqat aql bilan o’ylashni o’z ichiga oladi, vertikal fikrlash esa shaxsdan muammo yechimini topishda tartibni qo’llashni talab qiladi, deb lushuntiradi.
Vertikal fikrlashda tanlangan, faqat harakatlanadigan aniq yo'nalish bo’yicha, shuningdek ketma-ketlikda harakat qilinadi.
Lateral (yon tomondan) fikrlash - bu darhol aniq bo’lmagan fikrlash orqali bilvosita va ijodiy yondashuv yordamida muammolarni hal qilish uslubi.
Unga faqat an'anaviy bosqichma-bosqich mantiq yordamida erishib bo’lmaydigan g’oyalar kiradi. Bu atama birinchi marta 1967 yilda Edvard de Bono tomonidan "Lateral Thinking Use” kitobida ishlatilgan.
De Bono Sulaymon Hukmini lateral fikrlashga misol qilib keltiradi, bu yerda shoh Sulaymon bolaning ota-onasi to’g’risidagi nizoni bolani yarmini kesishga chaqirib, o’z qarorini ushbu buyruq qabul qilgan reaksiyalarga qarab hal qiladi.