Misollar:
isi + q = issiq,
his + iy = hissiy,
tib + iy = tibbiy,
achi + q = achchiq.
Onasi, ukasi kabi so‘zlardagi s undoshi orttirilgan hisoblanmaydi, chunki III shaxs egalik qo‘shimchasi - i va -si shakllariga ega.
3. Tovush almashishi
So‘zlarga qo‘shimchalar qo‘shilishi natijasida bir unli yo undoshning boshqa unli yo undosh tovushga almashib qolishi shunday ataladi.
Muhim: hisoblagich, tutqich, chizg‘ich, ko‘rsatkich kabi so‘zlarda tovush almashishi ro‘y berMAgan, chunki -gich qo‘shimchasi faqat q va k undoshlari bilan yakunlangan so‘zlarga qo‘shilsagina tovush almashishi ro‘y bergan hisoblanadi. Bu qoida g bilan boshlanadigan barcha qo‘shimchalarga tegishli.
Yoqqich, ekkach, boqqani, bukkan, chiqquncha kabi so‘zlarda tovush almashishi bor.
Tayanch tushunchalar
Assimilatsiya — bir xil kategoriyadagi tovushlarning so'z tarkibida
o'zaro moslashuvi.
Akkomodatsiya — turli kategoriyadagi tovushlarning so'z tarkibida
o'zaro moslashuvi.
Nazalizatsiya — unli tovushlarning so'z tarkibidagi burun sonantlari
ta’sirida rezonator ton bilan aytilishi.
Reduksiya - urg'usiz bo'g'indagi unlining kuchsizlanishi.
Spirantizatsiya — portlovchi undoshning intervokal holatda sirg'aluvchi
undoshga o'tishi.
Proteza - so'z boshida tovush orttirilishi.
Epenteza - so'z o'rtasida tovush orttirilishi.
Epiteza -- so'z oxirida tovush orttirilishi.
Prokopa — so'z boshidagi tovushning tushib qolishi.
Sinkopa — so'z o'rtasidagi tovushlardan birining tushib qolishi.
Apokopa — so'z oxirida tovush tushish hodisasi.
Sandixi — so'zning analitik shakllarida birinchi so'z oxiridagi tovush
bilan ikkinchi so'z boshidagi tovush o'rtasidagi singishuv natijasida sodir
bo'ladigan o'zgarishlar.
Aferezis — sandxining bir ko'rinishi.
Metateza — so'z tarkibidagi ayrim tovushlarning o'rin almashinuvi.
Dissimilatsiya — so'z tarkibidagi ikkita bir xil (yoki o'xshash)
tovushlardan birining noo'xshash tovushga ko'chishi.
Geminatsiya — so'z tarkibida bir xil undoshlarning qavatlanishi.
Degeminatsiya — so'z tarkibidagi geminatsiyaning yo'qolishi.
Sinerezis — so'z tarkibidagi ikki unlining diftonglashuvi
Do'stlaringiz bilan baham: |