Maykl porter uslubiyatiga ko’ra o’zbekistonning raqobat ustunligi. Reja: kirish I bob. M. Porter uslubiyati va raqobat ustunligi

Monopoliyalarga qarshi qonunchilik va uni amalga oshirish uchun zarur bo’lgan chora-tadbirlar boshqa mamlakatlarda ham sharoit taqozo etgan shakllarda amal qiladi.Jahon mamlakatlari tajribasi ko’rsatadiki,monopoliyalarga qarshi qonunchilik asosan quyidagi yo’nalishlar bo’yicha shakllanadi.

Monopoliyalarga qarshi qonunchilik va uni amalga oshirish uchun zarur bo’lgan chora-tadbirlar boshqa mamlakatlarda ham sharoit taqozo etgan shakllarda amal qiladi.Jahon mamlakatlari tajribasi ko’rsatadiki,monopoliyalarga qarshi qonunchilik asosan quyidagi yo’nalishlar bo’yicha shakllanadi.

• Birinchidan,ishlab chiqarish (tarmoq) ni boshqaruvchi qonunlar.Bu qonunlarga ko’ra odatda hech bir korxona (korporatsiya) biror turdagi mahsulot ishlab chiqarishning yarmidan ortig’ini nazorat qilishiga haqqi bo’lmaydi.
• Ikkinchidan,barcha yirik korporatsiyalar ishtirokchilari boshqa korporatsiyalar aksiyalarining ma’lum cheklangan miqdordan ortig’iga ega bo’la olmasliklari kerak.
• Uchinchidan,baholarni bozor muvozanati belgilagan darajadan yuqori yoki past tutib turishni, narx ustidan kelishib olishni ta’qiqlovchi kartellarga qarshi qonunlarni joriy qilish.

Davlatning monopoliyalarga qarshi siyosati,milliy iqtisodiyotida raqobat oldidan shakllanib bo’lgan mamlakatlarda raqobatchilik muhitini takomillashtirishga,bozor iqtisodiyotiga o’tayotgan mamlakatlarda esa bu muhitni yangidan shakllantirishga qaratiladi.Monopoliyaga qarshi faol choralarni amalga oshirish uchun moliya vazirligi tizimidan monopoliyadan chiqarish va raqobatni rivojlantirish bosh boshqarmasi tuzildi.Unga ro’yhatga kiritilgan monopoliya mavqeidagi korxonalar mahsuloti bo’yicha narxlarni va rentabellikni tartibga solib turish huquqi berildi. 1996-yil 1-iyul holati bo’yicha Respublika va mahalliy bozorlar Davlat reestrida 5153-ta mahsulot,tovarlar,ishlar va xizmatlar turi bo’yicha jami 878 korxona hisobga olingan.Respublikada monopol mavqeiga ega bo’lgan korxonalarni Davlat reestriga kiritish uchun mezonlarini belgilashda jahon tajribasi hamda o’tish davrining o’ziga xos jihatlari hisobga olinadi.