Maysaraning ishi operasi

“MAYSARANING ISHI OPERASI” HAQIDA MA’LUMOT

1. Opera-musiqa san‘ati haqida
2. Sulaymon Lyudakovning hayoti va ijodi
3. Maysaraning ishi operasi xususida
`

Opera-musiqa san‘atining eng yirik janri hisoblanadi.U bastakorning talabiga javob beradigan libretto, ya‘ni she‘riy dramatik pyesa asosida yaratiladi. Opera ham teatr tomoshasidir, barcha sahna bezaklari, kiyim kechaklar, raqs harakatlari va boshqalar asar mavzusini, bo‘lib o‘tayotgan voqea davrini ochishga xizmat qiladi. Operada voqealar, gapiriladigan so‘zlar- u kuylanadigan qo‘shiqlar, hamma-hammasi musiqaga asoslangan bo‘ladi.

Opera-lotincha so‘zdan olingan bo‘lib, mehnat mahsuli, asar degan ma‘noni bildiradi. Opera qorishma (sintetik)janr hisoblanadi, u o‘zida bir necha san‘at turlarini mujassam etadi: Unda dramaturgiya, musiqa, tasviriy san‘at va raqs san‘ati shakllari yaxlit sahnaviy jarayonda uzviy bog‘lanadi. Lekin musiqa ular orasida yetakchi o‘rinni egallaydi. Operaning adabiy asosilibrettodagi voqealar musiqiy dramaturgiya vositalari bilan,avvalo vokal musiqa shakllarida gavdalantiriladi.Qaxramonlarning hissiy kechinmalari asosan yakkaxon xonanadalar ijrosidagi ariya, kavatina kabi tugal musiqa lavhalarida o‘z ifodasini topadi. Xor esa ro‘y berayotgan voqealarning izohlovchi vositasi vazifasini bajaradi, uning yordamida xalq hayoti lavhalari gavdalanadi . Operada orkestr ham katta o‘rin egallaydi: vokal sikllarga jo‘r bo‘ladi, mustaqil cholg‘u qismlarida vaziyatning mazmunini ochib beradi. Operaning tuzilishi uning g‘oyaviy maqsadiga, syujet xususiyatlariga va uslublariga hamda kompozitorning ijodiy tafakkuriga bog‘liq.
Opera XVI asrning oxirlarida Italiyada paydo bo‘lgan. U mavzusi va musiqa tiliga qarab, asosan ikki turga ya‘ni jiddiy operalar va hajviy operalarga bo‘linadi.
Italiyalik bastakor Juzeppe Verdi, Avstriyalik bastakor Volfgang Amadey Motsart opera yaratishning eng yaxshi namunalarini yozib ketganlaridan so‘ng, bu janrning taraqqiyoti XIX asrda Rossiyada yuksaklarga ko‘tarildi. Buni butun dunyo xalqlari tan oladi. Bastakor Mixail Glinka (1804-1857-yillarda yashab, ijod qilgan)- Ivan Susanin, Ruslan va Lyudmila operalarini yaratib rus opera san‘atiga asos soldi.
Operaning qisqacha mazmunini (librettosini) Komil Yashin yozgan. Unda ikki tuzim qarama-qarshiligi, xalqlar orasidagi dо’stlik aniq" о’z ifodasini topgan. Operadagi asosiy qahramon bu xalq. Xalq Bо’ron boshchiligida podshoh tuzumiga qarshi kurashadi.
Operada juda kо’p xalq qо’shiqlari «Gul о’yini», «Girya », «Chamanda gul», «Tanovor», «Oq oydin kechalar», «Farg’onacha» kompazitorlar tomonidan orkestlashtirilib asar mazmunini boyitishga sababchi bо’lganlar.
«Bо’ron» operasida Hamzaning «Ishchi bobo», «Biz ishchimiz», «Hoy ishchilar» qо’shiqlaridan foydalanilgan. «Bо’ron» operasida ariyalar uncha kо’p bо’lmasada lekin bor ariyalar obrazlari xarakterlarini yoritishida salmoqli musiqiy asarlar jumlasiga kiradi.
S.Vasilenko bilan M.Ashrafiy bu operani olti oy davomida ijod qilib 1939 yilning 25 martida tugallaydilar. «Bо’ron» operasini sahnalashtirishda ancha qiyinchiliklar ham bо’ladi. Birinchidan bu yangi janrni sahnada ijro etishda xonandalarga noqulayliklar tug’dirdi, chunki musiqali drama bilan opera orasida katta farq bor edi. Lekin shu bilan birga milliy uzbek og’zaki an‘analari bilan bog’liq bо’lgan sahnalar ham ijrochilarga va tinglovchilarga ham maroq bag’ishlagan edi.
«Bо’ron» operasini sahnalashtirishi bu ikki (rus va o‘zbek) millat orasidagi birodarlikni mustahkamlashda va ikki kompazitorlar S.Vasilenko va M.Ashrafiylarning ijodiy hamkorliklarini timsoli bо’ldi.