Mazda Motor Corporation yaponcha: マツダ株式会社 Matsuda Kabushiki-gaisha?

Mazda Motor Corporation (yaponcha: マツダ株式会社 Matsuda Kabushiki-gaisha^?), Mazda sifatida maʼlum, Yaponiyaning Fuchū, Hiroshima shahridagi transmilliy avtomobil ishlab chiqaruvchi korporatsiya.
2015-yilda Mazda 1,5 ishlab chiqargan million avtomobil global sotuvga chiqarildi, ularning aksariyati (1 millionga yaqin) kompaniyaning Yaponiyadagi zavodlarida ishlab chiqarilgan, qolganlari esa butun dunyo boʻylab turli xil boshqa zavodlarda ishlab chiqarilgan.^[2] 2015-yilda Mazda butun dunyo boʻylab ishlab chiqarish boʻyicha oʻn beshinchi yirik avtomobil ishlab chiqaruvchisi edi.^[3]
Nomi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mazda nomi kompaniyaning birinchi uch gʻildirakli yuk mashinalarini ishlab chiqarish bilan paydo boʻlgan. Model nomi uchun boshqa nomzodlar orasida Sumera-Go, Tenshi-Go va boshqa nomlar ham bor edi.^[4]
Rasmiy ravishda kompaniya nomi haqida quyidagilarni taʼkidlaydi:
Mazda Gʻarbiy Osiyodagi eng qadimgi sivilizatsiyadan uygʻunlik, aql va donolik xudosi Ahura Mazdadan keladi. Toyo Kogyoning asosiy aʼzolari Mazdani Sharq va Gʻarb sivilizatsiyasining boshlanishi ramzi, balki avtomobil sivilizatsiyasi va madaniyatining ramzi sifatida talqin qilishdi.^[5]
Kompaniya veb-saytida yana taʼkidlanishicha, bu nom kompaniya asoschisi Jujiro Matsuda nomidan ham kelib chiqqan.^[6] Boshqa taklif qilingan ismlar „xudo“ (Sumera) va „farishta“ (Tenshi) degan maʼnoni anglatadi; ikkalasi ham Matsudaning insoniy eʼtiqodiga kuchli qiziqishini koʻrsatadi.^[7]
Mazda yozuvi savdo uchun masʼul boʻlgan Mitsubishi kompaniyasining korporativ ramzi bilan birgalikda Toyo Kogyo uch gʻildirakli yuk mashinasi roʻyxatdan oʻtgan savdo belgisini ishlab chiqarish uchun ishlatilgan.^[8]
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mazda kompaniyasi Toyo Cork Kogyo Co., Ltd sifatida 1920-yil 30-yanvarda Yaponiyaning Xirosima shahrida tashkil etilgan mantar ishlab chiqaruvchi zavod sifatida boshlangan. Toyo Cork Kogyo 1927-yilda oʻzini Toyo Kogyo Co., Ltd. nomiga oʻzgartirdi. 1920-yillarning oxirida Xirosima Saving Bank va Xirosimadagi boshqa biznes rahbarlari kompaniyani bankrotlikdan qutqarib qolishlari kerak edi.^[9]
1931-yilda Toyo Kogyo Mazda-Go avto rikshasini joriy qilish bilan dastgohlar ishlab chiqarishdan transport vositalariga oʻtdi. Toyo Kogyo Ikkinchi Jahon urushi davomida yapon armiyasi uchun qurol ishlab chiqardi, ayniqsa 30-35 -toifa 99-sonli miltiq ishlab chiqarildi. Kompaniya 1984-yilda rasman Mazda nomini qabul qildi, garchi boshidan sotilgan har bir avtomobil shunday nomga ega edi. Mazda R360 1960-yilda, keyin esa 1962-yilda Mazda Carol taqdim etilgan va „Mazda Auto Store“ deb nomlangan yengil avtomobillar sotiladigan maxsus chakana savdo doʻkonida sotilgan, tijorat mahsulotlari esa „Mazda Store“ da sotilgan. Mazda Savanna, Familia, Luce, Cosmo va Capella kabi yengil avtomobillarni taklif qilishni davom ettirar ekan, ular faqat „Mazda Auto Store“ tarmogʻiga qoʻshildi.^[10]

Mazda Cosmo Sport

1960-yillardan boshlab, Mazda NSU Ro 80 dan ilhomlantirildi va boshqa yapon avtomobil kompaniyalaridan ajralib turish uchun Wankel aylanma motorini ishlab chiqish uchun katta muhandislik kuchini sarflashga qaror qildi. Kompaniya Germaniyaning NSU kompaniyasi bilan biznes aloqalarini oʻrnatdi va 1967-yilda cheklangan ishlab chiqarish Cosmo Sport bilan boshlandi va bugungi kungacha Pro Mazda chempionati bilan davom etib, Mazda avtomobil bozori uchun Wankel tipidagi motorlarning yagona ishlab chiqaruvchisiga aylandi. (NSU va Citroen ikkalasi ham 1970-yillarda bu dizayndan voz kechishdi va General Motors tomonidan ishlab chiqarilgan Corvette prototipi hech qachon ishlab chiqarilmadi.)
Mazda oʻz avtomobillarini tezda eksport qila boshlaganligi sababli, eʼtiborni jalb qilish uchun qilingan bu harakat yordam berdi. Ham porshenli, ham aylanma motorli modellar butun dunyo boʻylab yoʻl oldi. Aylanadigan modellar bir xil quvvatni ishlab chiqarish uchun ogʻirroq V6 yoki V8 dvigatellarini talab qiladigan porshenli dvigatelli raqobatchilar bilan solishtirganda yaxshi quvvat va yengil vaznning kombinatsiyasi bilan tezda mashhur boʻldi. R100 va RX seriyalari (RX-2, RX-3 va RX-4) kompaniyaning eksport harakatlariga rahbarlik qildi.
1968-yil davomida Mazda Kanadada (MazdaCanada) rasmiy faoliyatini boshladi, garchi Mazdas Kanadada 1959-yilda paydo boʻlgan. 1970-yilda Mazda rasmiy ravishda Amerika bozoriga kirdi (Mazda Shimoliy Amerika Operatsiyalari) va u yerda juda muvaffaqiyatli boʻldi va faqat Shimoliy Amerika xaridorlari uchun Mazda Rotary Pikapini (odatiy pistonli B-Series modeliga asoslangan) yaratishgacha bordi. Bugungi kunga qadar Mazda Wankel motorli pikap ishlab chiqargan yagona avtomobil ishlab chiqaruvchisi boʻlib qolmoqda. Bundan tashqari, bu aylanma dvigatelli avtobus (Mazda Parkway, faqat Yaponiyada taqdim etiladi) yoki stansiya vagonini (baʼzi bozorlar uchun RX-3 va RX-4 liniyalari ichida) taklif qilgan yagona markadir. Toʻqqiz yillik rivojlanishdan soʻng, Mazda nihoyat 1970-yilda AQSHda oʻzining yangi modelini chiqardi.^[11]

Mazda RX-7 (birinchi avlod)