Медиа дискурсларда “Ғурур” концетини ифодаловчи бирликларнинг лингвокультурологик тадқиқи

3.3.2-jadval. Mag’rurlik holatini ifodalovchi birliklar qiyosiy tahlili
O‘zbek tilida “boylik/pul ko‘zini ko‘r qildi” iborasi mavjud. Ushbu ibora ortiqcha pul, boylikdan mag‘rurlanish, kibrga berilish mazmunini ifodalaydi:
Sulton Alovuddin: Ko‘zingizni xirs ko‘r qilib qo‘yibdi. Tevaragingizdin o‘zgasini ko‘rmayotirsiz. Ingliz tilida esa “tobe blinded” metaforik birikmasi orqali ifodalanadi.
It seemed as if her neck would snap if he shook her again. She was blinded by her hair and stunned by his action. She wrenched herself away and stared at him.There were small beads of moisture on his forehead and his fists were curled intoclaws as if in pain. He looked at her directly, his gray eyes piercing
Xuddi shu doirada mag‘rurlik nafaqat inson, balki ustun bo‘lishi mumkin. Mag‘rurlik –metaforada, mag‘rurlik o‘z-o‘ziga o‘zi nima qila olishi yoki qila olmasligini aytib, mag‘rur odamga o‘z ta'sirini ko‘rsatishi va uning turli harakatlarini belgilashi mumkin. Keling, buni ba'zi misollar bilan tushuntiramiz:
Mag‘rur qiyofa:
She walked to the long pier glass and looked at herself, her head held high. And she saw framed in the cracking gilt molding a stranger. It was as if she were really seeing herself for the first time in a year. She had glanced in the mirror every morning to see that her face was clean and her hair tidy but she had always been too pressed by other things to really see herself
Ushbu kontseptual metafora kontekstidagi mag‘rurlik, agar u odamning xohishiga ko‘ra harakat qilishiga imkon bermasa ham, ijobiy baholanishda davom etadi, chunki u oqilona va asosli deb hisoblanadi.
Mag‘rurlik o‘z-o‘zini hurmat qilish uchun ikkita asosiy kontseptual metafora mavjud bo‘lib, ular bizga g‘ururni insonning bir muncha vaqt davomida ega bo‘lgan va ma'lum bir vaziyatlarda muayyan tarzda harakat qilishi yoki muayyan tarzda muomala qilinishi mumkin bo‘lgan narsa sifatida kontseptuallashtirishni ta'minlaydi. . Shunday qilib: MAGRUR – INSON
Uning mag‘rurligi chuqur yaralandi.
Her pride was deeply injured.
(4b) His pride revolted against the treatment he received.
(4c) His national pride was roused/awakened by the stupid comments.
Inson ma'lum bir guruhga mansub bo‘lsa, qimmatli mol-mulki yoki ajoyib axloqiy fazilatlarga ega bo‘lsa, shunday qilib faxrlanishi mumkin. Bunday hollarda o‘z-o‘zini hurmat qilish mag‘rurlikning sinonimi bo‘lib, keltirilgan misollarda o‘z-o‘zini hurmat qilish so‘zi mag‘rurlik so‘zini almashtirishi mumkin. Yuqoridagi misollarda ko‘rib turganimizdek, odam jarohatlanishi mumkin, lekin ayni paytda og‘riq va hayajonni engillashtirish uchun uyg‘onishi yoki hatto qo‘zg‘olon ko‘tarishi mumkin. Ushbu kontseptual metaforada mag‘rurlik tanqid yoki kamsituvchi munosabat uni kamaytirishga qaratilgan bo‘lsa, shaxs sifatida "harakat qilishi" mumkin. Ushbu holat ko‘proq ichki monologlarda uchraydi. Muhtasham yuz yilda:\
Hiçbir ateş beni yakamaz çünkü ateş benim! Ben Alexandra La Rossa'yım! Kimseye derdimi anlatmadım, kimseyle paylaşmadım, derin kuyularda haykırdım, denize döktüm, dalgalar alıp götürdü! Deniz gibi gururumu gösterdim. Bana acı veren her şeye gülerek karşılık verdim, sadece ailem için gözyaşı döktüm. Bu köleden Sultan'ı yarattım! Kaderimle savaştım, şimdi kaderimin değiştiği yerdeyim - Sultan Süleyman'ın sarayında! Yıkılmak üzere olan saray artık benim evim, benim mekanım. İntikam umuduyla donan kalbimin aşk için atmaya başlayacağını nereden bilebilirdim!

Hajmi va balandligi metaforalari ijtimoiy tengsizlikning ifodasi bo‘lib xizmat qiladi. Diniy tushunchada mag‘rurlikning salbiy baholanishi ta'kidlanadi. Kundalik tushunishda rus tilidagi materialga asoslanib, mag‘rur xatti-harakatlar o‘z-o‘zini hurmat qilishning, ayniqsa tanqidiy vaziyatda, ingliz tilining materialida - an'analarga rioya qilish va irodaning namoyon bo‘lishi sifatida tushuniladi. . Paremiologiyada mag‘rurlik asosan qoralanadi, istehzo esa rus maqollarida sub'ektning haddan tashqari yuqori o‘zini o‘zi qadrlashini tanqid qilish usuli sifatida faol qo‘llaniladi. Aforizm mag‘rurlikning ikki tomonlama tabiatini bildiradi. Mag‘rurlikning kontseptualizatsiyasi insonning o‘zini o‘zi qadrlashi va jamiyat tomonidan ushbu o‘zini o‘zi qadrlash malakasi o‘rtasidagi ziddiyatni aks ettiradi.

Mag‘rurlik metaforizatsiyasining ko‘plab misollari shuni ko‘rsatadiki, bu his-tuyg‘u o‘zbek, ingliz va turk tillarida ikkinchi darajali nominatsiya orqali faol va samarali tarzda ifodalanadi. Metaforik iboralarning tarkibiy-semantik tahlili rus va ingliz she'riy nutqidagi metaforalarning quyidagi turlarini ajratib ko‘rsatishga imkon beradi: antropomorfik, naturalomorfik va zoomorfik. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, eng samarali metaforalarning dastlabki ikki turi hisoblanadi. O‘zbek va turk tillari ongidagi "g‘urur" / "g‘urur" tushunchasining majoziy komponenti xarakterlovchi xususiyatlar va xususiyatlar to‘plami orqali ifodalanadi: gipertrofiyalangan jismoniylik (hajmi, balandlik parametrlari, fazoviy ustunlik yoki ustunlik); obyektning "yuqori - past" qarama-qarshiligi chegaralaridagi fazoviy harakati; sub'ektni yovuz kuchlar tomonidan tajovuzkor qul qilish va uning kuchli hissiy tajribasi, jismoniy azobga yaqinlashish; hissiyotning harorat-yorug‘lik xarakteristikasi; yolg‘izlik va o‘zini izolyatsiya qilishda ifodalangan assotsiativ xatti-harakatlar; mag‘rurlik hissiyotini boshdan kechirish natijasida og‘riq.

BOB BO’YICHA XULOSA

Tilshunoslikda "g’urur" kontseptining bir nechta parametrlari mavjudligi haqida xulosa qilish imkonini beradi. Badiiy tilda g’urur va kibr, kamtarinlik oʼrtasidagi munosabat metaforik kuzatishga asoslangan.
Ingliz va oʼzbek tillari aforistikasida “g’urur” hayotdan zavqlanish va jamiyatni avaylash, xayriya ishlari bilan shugʼullanish imkoniyatini baholaydigan meʼyor sifatida qaraladi. Bundan farqli oʼlaroq, bir qator eng qudratli va ahamiyatli sanʼat asarlarida mag’rurlik inson shaxsini, insoniy rishtalarni, oila rishtalarini buzuvchi sifatida xam tilga olinarkan. Ingliz va oʼzbek tillaridagi badiiy adabiyotda frazeologizmlar, paremiyalar, aforizmlar va matnlar “g’urur” kontseptining ramziy, obyektiv, tasavvur va baholash qatlamlarini tashkil qiladi va mulkning mental-lingvistik modelining pastki terminallari kogniotipini toʼldirishga imkon beradi.

XULOSA

1. 
   Tadqiqot natijalari to‘liq ma’noda “g‘urur” va “kibr” shaxsiy-emotsional
   

tushunchalari madaniy va ijtimoiy ahamiyatga ega ekanligini ko‘rsatadi. Bu ularning turli darajadagi lingvistik fiksatsiyasida, shuningdek, taqqoslanadigan tillarda ularni obyektivlashtirish vositalarining turli xil soni va semantik mazmunida, ularning sintagmatik muvofiqligining o‘ziga xos xususiyatlarida, ichki shakl xususiyatlarida, metaforik tushunishda va paremiologik jihatdan namoyon bo‘ladi.

2. 
   G‘urur va uyatning shaxsiy-hissiy tushunchalarini lingvistik va madaniy
   

tahlil qilish ularning muhim xususiyatlarini aniqlashga, ushbu hodisalarning lingvistik obyektivlashuvidagi o‘xshashlik va farqlarni aniqlashga, ushbu tushunchalarning shakllanishi va faoliyatining umumiy va o‘ziga xos xususiyatlarini ko‘rib chiqishga imkon berdi. taqqoslangan til madaniyatlarida. O‘tkazilgan tadqiqotlar "g‘urur va "kibr" shaxsiy-emotsional tushunchalari shaxsiy qadr-qimmat g‘oyasi doirasida bir-biriga semantik jihatdan qarama-qarshi bo‘lgan etnik va madaniy jihatdan aniqlangan murakkab tarkibiy va semantik shakllanishlar ekanligini hisobga olishga imkon beradi. ular hissiy reflekslardir.

3. 
   Mag‘rurlik va uyat, kibrlilik haqidagi hissiy va akseologik g‘oyalar
   

insonning "men" tuzilishida aks etadi va shaxsiy qadr-qimmat g‘oyasining hissiy aksini ifodalaydi, ularning semantik makonida ular bir-biriga qarama-qarshidir.

4.