Mehnat vazirligi respublika aholi bandligi va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi

3.9. Suv minoralari 
Suv ta’minoti tizimida zarur bosimni hosil qilish uchun ayrim hollarda 
rezrvuarlar turli konstruksiyadagi minoralarga o‘rnatiladi. 
Minoralar sirpanuvchi qolipda quriluvchi yaxlit temir betonssilindr 
ko‘rinishida bo‘ladi. Minoraning tayanchi rejada ko‘pburchak bo‘yicha 
joylashgan ustunlardan iborat fazoviy rom konstruksiyasidan hamda ustunlarni 
bir yagona tizimga bog‘lovchi rigellardan iborat bo‘lishi mumkin. 
Minoralar sinchining ustunlari ayrim yoki xalqasimon lentali poydevorga 
tayanishi, bo‘sh tuproqda esa yaxlit temir beton plitaga tayanishi mumkin. Agar 
minora temir-betonssilindr ko‘rinishida bajarilgan bo‘lsa, u holda uni o‘z 
og‘irligi va shamol ta’siriga hisob qilinadi. Bunda bo‘ylama eguvchi kuchlar 
aniqlanadi. Konstruktiv muloxazalarga ko‘rassilindr devorining qalinligi butun 
balandlik bo‘yicha o‘zgarmas qilib qabul qilinadi. Sinchli minoralarda xisobni 
soddalashtirish uchun fazoviy romni yassi romlarga ajratish mumkin. Bunda 
aloxida romlar o‘z og‘irligi va gorizontal shamol kuchiga xisob qilinadi. Suv 
minorasi poydevori qabul qilingan konstruksiyaga bog‘liq holda to‘sin yoki 
elastik asos kabi hisoblanishi kerak. Poydevorni hisoblashda vertikal yuklardan 
tashqari ustunlarning asosida ta’sir qiluvchi eguvchi momentlarni ham xisobga 
olish zarur. 
Minoralarda o‘rnatiladigan temir-beton rezervuarlarni hajmi katta bo‘lganda 
yumaloq qilinadi. Bunday rezervuarlarning tubi ko‘pincha sferik gumbaz 
shaklida qabul qilinadi. Ba’zan esa yanada murakkab shaklda ichki gumbaz va 
tashqi teskari konus tarzida qabul qilinadi.
Bunkerlar sochiluvchan materiallar-ko‘mir,ssement, qum, shag‘al va shu 
kabilarni qisqa vaqt davomida saqlash uchun mo‘ljallanadi. Bunkerlarga yuk 
ortish odatda yuqoridan, bo‘shatish esa pastdan amalga oshiriladi.
Sochiluvchan materillarning xossalarigi bunkerlarning vazifasiga bog‘liq holda 

---

73 
ularning shakli rejada kvadrat yoki to‘g‘ri to‘rtburchak shaklida qabul qilinadi. 
Bunkerlar piramidasimon va to‘rtburchak shaklida bo‘lishi mumkin. 
SHuningdek, konussimon varonkalissilindrik bunkerlar ham uchraydi. 
Peramidasimon bunkerlar to‘rtta yuqori vertikal devorlardan va kesik 
to‘nkarilgan piramida shaklidagi voronkadan iborat. To‘rtburchakli bunkerlarda 
ikkita vertikal, ikkita og‘ma, ikkita chetki, ba’zan oraliq devorlar ham bo‘ladi. 
Bunker chiqarish teshigining joylashishiga ko‘ra simmetrik va nosimmetrik 
bo‘lishi mumkin. 
Temir-beton bunkerlar ishlab chiqarish usuliga ko‘ra yaxlit va yig‘ma 
bo‘lishi mumkin.