Мектеп устаханаларында аспабларды таярлаў жумысларын шөлкемлестириў

Sabaqlarg`a tayarlaniw
Sabaqlarg`a tayarlaniw protsessi - ju`da` mashaqatli jumis ha`m oqitiwshi ka`sibinin` ju`da` ahmiyetli bo`limi esaplanadi.Ta`jiriybeler sonni ko`rsetedi,jan`a obektti tayarlaw sabaqlarg`a tayarlaniwda oqitiwshi oqiwshilardin` bul buyimdi tayarlawg`a qansha waqit ketse sonsha,ayrim waqitta onnanda ko`p waqit sarplaydi. Egerde biz sabaqqa tayarlaniw waqtin tejep qalsaq,ol jag`dayda bul sabaqlardin` sipatina ta`sir etedi.Sabaq waqtin saqlap qaliwdin` jalg`iz usili – oni shinig`iwlardi islep shig`iwda waqitti ayaamawshiliq.
Texnologiya sabaqlarina tayarliq ko`riw to`mendegi basqishlardan ibarat boladi.
-oqiw obektlerin tan`law;
-texnologiyaliq kartalardi islep shig`iw ha`m u`lgini tayarlaw;
-texnikaliq hu`jjetlestiriwdi orinlaw
-oqiwshilar jumisinin` materialliq-texnikaliq ta`minleniwi;
-sabaqlarg`a metodikaliq tayarlaniw;
Oqiw obektin tan`law-bul tayarliq ko`riwdin` en` juwapkerli basqishi esaplanadi.
Kelesi oqiw jilina ustaxanalar jumisin planlastirar ekenbiz,oqitiwshi karxanalardan,mektep oqitiwshilari,zavxozdan buyirtpalari bolg`an zatlardi,sonday-aq ustaxana ushin za`rur zatlardi ajiratip aladi.Bul jumistin` qiyinshilig`i sonnan ibarat,olardi programma talaplarina muwapiq,ustaxanadag`i a`sbap-u`skenelerdi ha`m oqiwshilardin` imkaniyatlarin esapqa alip klasslar boyinsha bo`listiriwden ibarat.Bunda sol na`rseni esapqa aliw kerek,yag`niy mo`lsherlengen obektler oqiwshilar ta`repinen orinlang`annan keyin yaki oqiwshilardin` o`zi,yamasa basqa adamlardin` paydalanatug`in zati bolip qaladi.Bunnan tisqari,oqu`iwshilar orinlag`an bul buyimlar,balalar erisken tabislarninin` materialliq ko`rinisi,olardin` bilim ha`m ta`jiriybesin o`zlestirgenlik ko`rsetkishi bolip xizmet qiladi.
Miynet obektin tan`lap,olardi klasslar boyinsha bo`listiriwde oqitiwshi olardin` oqiwshilar ushin qanshelli qiziqtirarli ekenligin de esapqa aliw za`ru`r.Sonday-aq oqiwshilar ta`repinen tayarlang`an buyimlardin` ha`mmeside tek g`ana mektep ko`rgizbesinde ko`rip qalmay, ba`lkim olardan barquklla paydalanadi ha`m olardin` abzallig`i,kemshiligine baha berip bariwlari mu`mkin.
Oqitiwshi ushin oqiwshilar bir neshe jillar dawaminda tayarlaytug`in buyimlarin belgili da`rejede tan`law da u`lken a`hmiyetke iye.Jildan-jilg`a onin` shinig`iwlarg`a tayarlaniwi an`satlasadi,shinig`iwlardi o`tkeriw metodikasi artadi,buyiilardin` konstruktsiyasi ha`m olardi tayarlaw texnologiyasi jaqsilanadi.
Zatlardi tayarlaw texgologiyasin ischlep shig`iw jumis ta`rtibin,yag`niy islew beriw,jiynaw ha`m pardozlaw operatsiyalarinin` izbe-izligin belgilep aliwdan ibarat.Ha`r qanday zatti bir neshshe usilda orinlaw mu`mkin;bunda oqitiwshinin` waziypasi sonnan ibarat,yag`niy ustaxana sharayatina ha`m mektep programmasi talaplarina juwap beretug`in ha`m oqiwshilardin` qolinan keletug`in usillardi tabiwdan ibarat.
Eksperimental u`lgini tayarlaw protsessinde texnologiyaliq kartasi tekseriledi ha`m og`an du`zetiwler kiritiledi.
Texnikaliq hu`jjetlerdi tayarlaw-bul miynet obektlerinin` konstruktsiyasin ha`m oni tayarlaw izbe-izligi oqiwshilar tu`sine alatug`in formada bayan etiw ushin za`ru`r.Mektepte texnikaliq hu`jjetlerdin` bir neshshe tu`rleri qollaniladi.Biraq olardan en` tiykarg`ilari-sizilma ha`m texnologiyaliq kartalari.
Bir neshshe detallardan ibarat bolg`an ha`m tayarlaw ushin qiyin operatsiyalardi talap qilatug`in,olardin` izbe-izligin buzip bolmaytug`in buyimlarg`a texnologiyaliq katalar du`ziledi.Oqiwshilarda buyimdi tayarlaw ta`rtibi tuwrali o`zinshe qarar qabil qiliw ushin jeterli bilim ha`m jeterli ta`jiriybe bolmag`an ta`limnin` da`slepki paytlarinda texnologiyaliq kartalar texnikaliq hu`jjettin` tiykarg`i tu`ri bolip xizmet qiladi.
Texnologiyaliq karta vertikal boylab tort grafag`a bo`lib;birinshi grafada jumis basqishinin nomeri beriledi; ekinshi grafada islew beriwdin` tiykargi basqishlarinda obektti tayarlaw izbe-izligin ko`rsetiwshi eskizler jaylastiriladi; u`shinshi grafada jumistin` mazmuni qisqasha ta`riplenedi; tortinshi grafada za`rurli jumis kurallari menen tanistiriladi.
«Eskizler» grafasi tiykarg`i mag`liwmat beriwshi grafa bolip esaplanadi.Onda berilgen sizilmalar oqiwshig`a o`zi tayarlap atirg`an detalin ko`z aldina keltiriwge ha`m o`zi qanday jumis qiliwi kerekligin bilip aliwina ja`rdem beredi.
Ko`p jillar dawaminda miynet sabaqalarinda oqiwshilardin` texnologiyaliq kartalar menen ha`m texnologiyaliq kartalarsiz jumislarin baqlaw sonni ko`rsetedi olardi qollaniw maqsetke muwapiqlig`in isenimlim ra`wishte ko`rsetip berdi.Texnologiyaliq kartalar ko`rinisindegi texnikaliq hu`jjetler oqiwshilar ushin tu`sinerli,olar oqitiwshini qosimsha tu`sindiriwlerin talap etpeydi,olardi turaqli tu`rde qollaniw oqiwshilardi o`z betinshe islewge ha`m intizamg`a u`yretedi,olarda ko`z aldina keltiriw qa`biletin o`siredi,olardin` texnika tili –sizilmalardi u`yreniwge ja`rdem beredi.
Oqiwshilar jumisinin` materialliq-texnikaliq ta`miyinleniwi za`ru`r materiallar,asbaplar,uskenelerdi tayarlawdan ibarat.Bul basqishtin` en` juwapkerli bo`limi-oqiwshilardin` islewi ushin qa`wipsiz sharayatlardi jaratiwdan ibarat.Bunda oqitiwshi jumis orinlarinin` jaqtilang`anlig`i,stanoklarda islew ta`rtibi,qorg`awshi qurilmalardin` barlig`i,stanoklarda islew beriwde a`sbaplardi ha`m detallardi bekkemlew usillarin oylap qoyadi.
Sabaqlarg`a metodikaliq tayarliq ko`riw tiykarinan miynet obektlerin tan`lawdan baslanip,zatlardi tayarlaw texnologiyasin islep shig`iw ha`m texnikaliq hu`jjetlerdi du`ziwdi o`z ishine aladi.Bunnan keyin oqitiwshi buyimdi tayarlaw ushin neshe sabaq o`tiw za`ru`rligin planlastiradi,bunda ol ha`r bir sabaqqa ketetug`in jumis ko`lemin ha`m oni o`tkeriw ta`rtibin aniqlastirip aladi.
Konkret bir sabaqqa` plan du`ziw,yag`niy onin` mazmuni ha`m formasin aniqlaw tayarliqtin` juwmaqlawshi basqishi boladi.
Sabaq planinan basqa diyerli ha`r eki sabaqqa` biz teoriyaliq materialdi tu`sindiriw konspektlerin tayarlaymiz.Ol sabaqta tekstti aniq ha`m sonin` menen birge qisqa,kereksiz sheginiwler qilmay bayan qiliwg`a ja`rdem beredi.
Ta`limnin` tiykarg`i waziypalari, oqiwshilardi ta`rbiyalaw ha`m rawajlandiriw sabaqlarda sheshiledi.Sonin` ushin da belgilengen maqsetke erisiwde maksimal na`tiyje aliw ushin sabaqti qanday o`tiw kerek,degen soraw barliq waqitta oqitiwshilardin` diqqat orayinda boliwi za`ru`r.
Sabaqtin` o`zindey sabaqtin` plani oqitiwshinin` do`retiwshilik jumisi esaplanadi.Ha`tteki bir oqitiwshinin` o`zi de tema ha`m sabaq waziypasina ko`re planlardi tu`rlishe jazadi.Planda sabaqtin` qisqasha mazmuni,sonday-aq onin` formasi- du`zilis strukturasi qisqasha sa`wlelenedi.Onda eki bo`limdi aniq ajiratip ko`rsetiw qabil qiling`an:birinshisi-sabaq o`tiw ushin za`ru`r bolg`an mazmun ha`m materialliq sha`rtler bayani,ekinshisi-sabaqtin` barisin ko`rsetiwshi strukturali elementlerinin` izbe-izligi.
Oz praktikamizda biz sabaq jobasnia to`mendegi formasina a`mel qilamiz.
. Klasstag`i sabaqtin` jobasi
Sabaqtin` temasi: (bul islenip atirg`an materialdi,grafikaliq elementlerin u`yreniw,miynet qurallarinin` du`zilisi ha`m onin` waziypasi,texnologiyaliq operatsiyalar menen tanisiw boliwi mumkin).
Miynet obekti:
Miynet qurallari (tiykarg`i a`sbaplar ha`m olardin` sani).
Materiallar:
Sabaqtin` maqseti: (olar to`mendegiler boliwi mumkin:teoriyaliq materiallar,jumis usillarin u`yreniw,konkret jumisti orinlaw,miynet usillarin teren`lestiriw,texnikaliq ma`senleler sheship ha`m a`sbap yamasa basqa zatlar konstruktsiyalarinin` tu`rli variantlari menen tanisiw ja`rdeminde texnikaliq oylaniwdi rawajlandiriw).
Ko`rgizbeli qurallar: (buyim u`lgisi,texnikaliq hu`jjetler ha`m basqalar).
Sabaqlardin` strukturasi tu`rlishe boliwi mumkin ha`m o`z ishine to`mendegi elementlerdi aliwi mu`mkin:
1.Sho`lkemlestiriw bo`limi.
a.Sabaqtin` maqsetin tu`sindiriw: (oqiwshilar nelerdi u`yrenip aliwi,nelerdi eslep qaliwi kerek,qanday jumislardi orinlawi kerek).
b.O`tilgenlerdi takrarlaw. (eger bug`an za`ru`riyat tuwilsa).
v.Gu`rrin`lesiw. (texnika obekti,ka`sipler ha`m t.b haqqinda).
g.Jan`aliqti (grafikaliq soraw elementleri,miynet qurallarinin` du`zilisi,texnologiyaliq operatsiyalardi) tu`sindiriw.
d.Ta`jiriybe o`tkeriw.
w.Miynet obekti konstruktsiyasin analiz qiliw ha`m oni tayarlaw ushin za`ru`r bolg`an texnologiyaliq operatsiyalardi aniqlaw.
h.Jumis usillari,zatlardi tayarlaw izbe-izligin ko`rsetiw,miynet qa`wipsizligi qag`iydalarin tu`sintiriw.
9.Oqiwshilardin` o`z betinshe jumislari.
10.Jumis orinlarin ha`m ustaxanani jiynastiriw.
11.Oqiwshilar jumisin tekseriw ha`m bahalaw.
1g.Sabaqti juwmaqlaw.